МБОУ “СОШ №28” Сочинение. Туган авылым. Эшл?де: 7 А сыйныф укучысы, Ху?ина Л?йл?. ?ит?кче: Галимова Л?йс?н Р?шит кызы. Яр Чаллы, 2012 ел. Сочинение. Туган авылым. ??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен – туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза: Р?х?тл?неп аунадым бер Туган як кырларында! Кулларымны куеп тордым Чишм?не? парларына. Р?х?тл?неп таптап й?рдем Бала чак сукмакларын, Иск? т?шереп, гомеремне? Татлы т?шт?й чакларын… Мин д? к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?! Авылымны ике яктан бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк анда! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшелекк? к?мел?. Мин авылымны бик нык яратам!
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза: Р?х?тл?неп аунадым бер туган як кырларында! Кулларымны куеп тордым чишм?не? парларына. Р?х?тл?неп таптап й?рдем бала чак сукмакларын, иск? т?шереп, гомеремне? татлы т?шт?й чакларын… Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?! Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз. Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшеллекк? к?мел?.
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза: Р?х?тл?неп аунадым бер туган як кырларында! Кулларымны куеп тордым чишм?не? парларына. Р?х?тл?неп таптап й?рдем бала чак сукмакларын, иск? т?шереп, гомеремне? татлы т?шт?й чакларын… Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?! Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз. Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшеллекк? к?мел?.
Туган авылым – горурлыгым Н?къ Тукай абый язганча, тау башына салынгандыр безне? авыл, бер чишм? бар якын безне? авылга ул. Минем авылым и? г?з?л авылларны? берседер. Исеме д? ?исемен? туры килеп тора. Чишм?баш… Чишм? башы… Якында гына куе урман. Бер ягыннан бормаланып С?н елгасы ага. Искиткеч минем авылымны? табигате! Кышын бигр?к т? ??йге ирт?л?рне сагынам. Талгын гына салкын ?ил ис?, кояш нурлары т?р?з?д?н к?зне чагылдыра. Бар ?и?анга кошлар ?ыры тарала. Нинди ген? авазлар чыгармыйлар алар. Мен? к?кк?к т? нидер санап ала. Мондый к?ренеш бел?н бары тик урман буенда урнашкан авылларда яш??чел?р ген? таныштыр.Бары тик шушындый табигатьт? яш??чел?р ген? туган ягыны? кадерен белеп яшидер т?сле. Т?мле чишм? эчеп туя торган т?гел. Ул инде к?пл?рне? йортларына да керг?н. Кемн?рне?дер ишегалдында. Авылымны? халкы да кешелекле, инсафлы ??м кунакчыл. Апаларыбыз аш – суга оста. Килеп керс??, т?мле ризыгыннан авыз иттерми чыгарып ?иб?рми. Бу сыйфатлар минем ?ниемд? д? бар. Ягымлылыгы, ачык й?зе, у?ганлыгы, булганлыгы ?чен аны барыбыз да х?рм?т ит?без. Авыл уртасында – иман йорты. Ул бервакыт та буш булмый. Бигр?к т? ?омга к?нне. Чишм?баш халкы гына т?гел, Иске Байсар, Чиялек авылларыннан да монда намаз укырга кил?л?р. М?четебез зур булмаса да, бик матур ??м ?зен? ??леп итеп тора. Авылыбызда кечкен? ген? булса да кибет, к??ел ачар ?чен клуб бар. ? быел безне? авыл халкы ?чен к?пт?н к?тк?н с?енечле х?л булды. Авыл уртасына ??м Чишм?баштан С?н к?перен? кад?р асфальт юл салынды. Юлсызлыктан халык бик интекте. Ирт?н торып, пычрак ерып м?кт?пк? барулары безне? ?чен авыр иде. ? х?зер озын кунычлы резин итекл?рне читк? алып куйдык. Батып ятучы машиналар да юк. Гомум?н, безне? авыл халкын с?енеч басты. Шушы юлны эшл??чел?рг?, безне р?х?тк? чыгаручыларга зур – зур р?хм?тл?р ?йт?се, эшл?ренд? у?ышлар телисе кил?. ?йе, бик яратам мин авылымны, аны? табигатен, кешел?рен. К??елемне бетм?с – т?к?нм?с горурлык хисе били. Мин уземне чиксез б?хетле тоям! Кечкен? ген? авылымны бетермич?, аны? ?чен борчылып яш??че апа- абыйларга, ?би – бабайларга, ?ит?кчел?рг? ме? – ме? р?хм?т! ?киятт?гед?й яшибез бит! Байсар урта м?кт?бе, 8 класс укучысы Ху?акаева Ил?з?. Дуслык коткарды Х?зерге тынгысыз тормышта бер?? д? ялгыз яши алмыйдыр дип уйлыйм мин. Ялгыз диг?нд? дусларсыз диг?нне к?зд? тотып ?йт?м. Шатлыгы?ны да, кайгы?ны да дусты? бел?н уртаклашасы?. Серл?ре?не д? а?а с?йлисе?. Минем д? дусларым к?п. Хикм?т к?плект? т?гел, ? дусты?ны? нинди булуында. Чын дус бер?? ген? була. Бар н?рс?не д? кешег? с?йл?п бетереп булмый. ? чын дусты?а – ярый. Ул сине? х?ле?? кер?, кир?к ик?н, ки??шл?рен бир?, ярд?м кулы суза. Авыр чакларда ташлап калдырмый. Узган ел ишетк?т бер вакыйга иск? т?ште. С?рия бел?н К?рим? кечен?д?н дуслар, серд?шл?р иде. Иде димен, ч?нки алар арасыннан к?тм?г?нд? кара м?че узып китте. Кара м?че Камил? иде. Ул К?рим?не? к?ршесенд? яши. Кызларны? дуслыгына к?пт?н к?нл?шеп карый иде. Алар турында т?рле начар с?зл?р д? й?ртеп карады. ??м… ?зенекен? иреште. Берк?нне К?рим? С?рияне эзл?де – эзл?де, таба алмады. Телефонын да алмады. Икенче к?нне д? шул ук х?л кабатланды. ? кичен С?рияне? Камил? ??м тагын бер ш???рд?н кунакка кайткан кыз бел?н к?лешеп торганлыгын к?рде. Алар бер с?б?псез к?л?л?р т?сле тоелды, ?з – ?зл?рен тотышлары да с?ер иде. К?рим?не к?рг?ч, Камил? кул болгады. Л?кин кыз ?ен? кайтып китте. Бер атнадан Камил? С?рия турында куркыныч х?б?р китерде.Имеш, ул наркоманга ?йл?нг?н. К?рим? бу с?зг? ышанырга да ышанмаска да белм?де. Шулай да С?риял?рг? китте. Килеп керс?, ни к?рсен, дусты ид?нд? ята. Кызны? й?р?ге тиб? иде. К?рим? Ашыгыч ярд?м машинасын чакырды. С?рияне хастахан?г? алып киттел?р. ? а?ына килг?нд? янында К?рим?не к?рг?ч, к?зл?ренн?н яшьл?ре т?г?р?п т?ште. Гафу ит мине, К?рим?. Мин зур ялгышлык эшл?дем. Безне? дуслыгыбызга хыян?т иттем. Ш???р кызлары кебек крутой булырга тел?п, шул кир?км?г?н н?рс?не татып карадым. ?г?р син ярд?м итм?г?н булса?, мин юкка чыгар идем. Р?хм?т си?а, дускаем. К?рим? С?рияне? кулларыннан тотты. Бу – гафу ит? билгесе иде. Дуслык ?зене? к?чен югалтамаган иде ?ле. Байсар урта м?кт?бе, 8 нче класс укучысы Х?митова Г?лс?я Я?а елга тел?кл?р ??ркем ?чен и? зур б?йр?м, Я?а елдыр, м?гаен. Бар кешене? тел?кл?рен Кабул ит син, Ходаем. К??елебез тыныч булсын, Т?нн?ребез с?лам?т. Куанып яшик барыбыз Килм?сен безг? аф?т. И Ходаем, синн?н ген? Зур б?хетл?р сорыймын. Догаларым кабул булсын, Авырлыклар ?тсен читл?п. Я?а елга ??рберебез Зур ?метл?р багълыйбыз. Илг?, к?нг? тынычлык бир, Кайгы бирм?, Ходаем! . Байсар урта м?кт?бе, 8 нче класс укучысы Фаррахова Л?йс?н
Сочинение / Туган авылым ??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза: Р?х?тл?неп аунадым бер туган як кырларында! Кулларымны куеп тордым чишм?не? парларына. Р?х?тл?неп таптап й?рдем бала чак сукмакларын, иск? т?шереп, гомеремне? татлы т?шт?й чакларын… Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?! Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз. Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшеллекк? к?мел?. https://insha.ru/text/5
Татарстан Республикасы Яр Чаллы ш?h?ре Башкарма комитеты м?гариф идар?се муниципаль бюджет гомуми белем бир? учреждениесе “60 нчы урта гомуми белем бир? м?кт?бе” Башкаручы: I категорияле татар теле ??м ?д?бияты укытучысы Попова Г?лниса Гаян кызы Сочинение “Туган ягым” Минем туган ягым –Татарстан Республикасы. Мин Татарстанны? и? матур ?иренд? – Яр Чаллы ш???ренд? яшим. Яраткан ш???рем Чулман елгасы буенда урнашкан. Туган ягым табигате к??елем? ятышлы. Табигатьне? ??йге вакытын бер с?з бел?н ген? ?йтеп бетереп булмый. Б?тен ?ирд? к?б?л?кл?р оча, кошлар сайрый, кызарып ?ил?к-?имешл?р пеш?, ч?ч?кл?р ата. Аларны? ниндил?ре ген? юк:кызыллары, з??г?рл?ре, ап-аклары, сарылары…Кошларны? сайравы, ?йтерсе?, мо?лы к?й кебек. ? к?б?л?кл?рне? канатларындагы р?семн?рне к?рс??, шаккатырсы?. ?ил?к-?имешл?рне? т?ме ген? ни тора… ?йтеп бетергесез т?мле ??м татлы. Шундый бай ??йд?н со? мул к?з ?ит?. Агачлар алтынга киен?, ?ир ?сте сап-сары х?тф? бел?н каплана. Мен? шул вакытта кешел?р ?зл?ре ?стерг?н у?ышларын ?ыя башлыйлар. К?зге урманга керс??, аны? матурлыгына кызыгырсы?. Шуны? х?тле т?с байлыгын беркая да к?р? алмассы?. Алтын к?зд?н со? ап-ак кыш ?ит?. Ул ?зене? кил?ен карлы бураннар бел?н белгерт?, ?ир ?стен ап-ак ашъяулык бел?н каплый.Шул вакытка инде агачларда ?зл?рене? к?зге к?лм?кл?рен салган булалар. Кыш аларны ак б?ск? киендер?. Кызганычка каршы, кышын кояш ?ылытмый, ?ил?кл?р д? пешми, кошлар да сайрамый. Алай да, кышны? яхшы яклары да бар. Кыш к?ненд? туйганчы чанада, ча?гыда, тимераякта шуып була. ?г?р д? инде ча?гыда урманга китс??, син д?ньяда и? б?хетле кеше булырсы?. Тынлык… Карда шуа торган ча?гы тавышы гына ишетел?. Шул минутларда шундый р?х?т булып кит?. Шулай к??ел ачканда кышны? узып кит?ен сизми д? каласы?. Яз ?итк?ч, карлар эри, челтер?п- челтер?п г?рл?векл?р ага башлый. Табигать кышкы йокыдан уяна. К?зд?н ?ылы якларга китк?н сандугачлар, тургайлар, сыерчыклар, карлыгачлар кайталар. ? и? беренчел?ре булып, кара каргалар килеп ?ит?л?р. Кара каргалар кайтса- яз ?иттк?н диг?н с?з. Яз к?ненд? агачлар я?адан яшел к?лм?кл?рен киял?р, матураеп кит?л?р. Нинди ген? туган илем табигате к?рк?м булмасын, кешел?р аны ??лл?мич? зур зыян китер?л?р. Табигатьне бер д? сакламыйлар. ? бит табигать булмаса, без д? булмас идек бит. ?йд?гез, дуслар, аны саклыйк, бер д? аны кыерсытмыйк. Табигать шундый матур булып калсын, ??рвакыт безне? к??елебезне шатландырып торсын. Мин ?ир шарыны? и? и? ямьле урынында яшим, шу?а к?р? туган ?иремне бик яратам.
Минем туган ягым Башкортостан – Моя родина Башкортостан (сочинение на татарском языке) Минем туган ягым Башкортостан. Безне? республикабыз б?ек Р?с?й ки?лекл?ренд? урнашкан. Монда бик к?п милл?т дуслыкта ??м берд?млект? матур гомер кичер?. Аларны? уникаль гореф-гад?тл?ре, борынгы культуралары туган ягыбызны? и? м??им рухи байлыгы. ??ркемг? ?з туган ягы й?р?ген? бик якын ??м кадерле. Кайда гына булмаса? да, нинди ген? матур ?ирл?рне к?рм?с?? д? к??ел барыбер ?з туган ягы?а тартачак, ч?нки монда табигать т? матуррак, ?ава да чистарак. Безне? ?чен зур горурлык шулдыр – кем ген? Башкортостанга кунак булып килм?сен, барсында мондагы яшел куе урманнар, саф чиста сулы елгалар, б?ек Урал таулары ??м кунакчыл, нечк? к??елле башкорт ?алкы та? калдыра. Туган як – ул минем яраткан гаил?м ??м туган йортым гына т?гел, туган ягым минем б?тен Башкортостан. Эссе ??й к?нн?ренд? урманда олы им?нн?р ??м т?з каеннар к?л?г?сенд?, ?ил?ст? й?р? и? р?х?тедер. Кайдадыр якында гына ?итез чишм? ?зене? мо?лы ?ырын ?ырлап й?гер?, ул бер д? арымый: кышын да, ??ен д?, язын да, к?зен д? каядыр ашыга да ашыга. Минем туган ягым урманнары т?рле-т?рле ?ил?к-?имешк?, г?мб?л?рг?, дару ясый торган ?л?нн?рг? бай. Аларны барсында курыкмыйча кулланырга м?мкин, ч?нки алар саф ?авада, кеше аягы басмаган ?ирд? ?ск?нн?р. Бу б?тен байлыкны безне? яхшы ??м ми?ербанлы м?н?с?б?тебез ген? саклап кил?ч?к буыннарыбызга да ?иткерер. Минем ?чен кадерле ??м якын булган як ул минем туган авылым. Туган авылым зур т?гел, кечкен?, ул ике калкулык астында урнашкан. Бу ике калкулык кышны салкын ?илл?рд?н саклый безне, а ??йне монда авыл халкы урман ?ил?ге ?ыеп м?ш кил?. Кечкен? тауларыбызны ?итез елга уратып алган. Бала-чагага ??й к?ненд? и? зур шатлык ирт?нн?н кичк? чаклы шушы елгада ташбаш яки зур булмаган табан балыкларын тотып утыру. Ерак т?гел ген? безне? урманыбыз да бар, анда без ??й к?нн?ренд? ?ил?к ??м г?мб? ?ыеп вакытыбызны уздарабыз. Урал таулары безне? туган авылыбыздан ерак урнашкан. Минем туган ягым – чиксез калкулыклы дала, кайсебер ?ирд? аны з??г?р сулы елагалар кисеп чыга. Башкортостанда уникаль табигать ??м м?д?ният байлыклары бик к?п. Монда булган с?ях?тчел?рне? к??еленд? Башкортостанда к?рг?н матурлыклар озакка саклана ??м тагын да шушы тылсымлы ?ирг? борылып кайтасы килеп торадыр. Безне? бурычыбыз – шушы табигый байлыкларны, туган ягыбызны? матурлыгын саклауга барлык к?чебезне салу, туган ?иребезг? олы ихтирам бел?н карау. Шулай булса гына монда кил?че кунакларбыз да безне? туган ягыбызга, туган ?иребезг? ихтирам бел?н карарлар ??м а?а зыянлык ясамаслар. вот примерно только я не живо в башкорстане просто написала а вот второй пример ??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза: Р?х?тл?неп аунадым бер туган як кырларында! Кулларымны куеп тордым чишм?не? парларына. Р?х?тл?неп таптап й?рдем бала чак сукмакларын, иск? т?шереп, гомеремне? татлы т?шт?й чакларын. . Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?! Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз. Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?сте
Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №2 с.Киргиз-Мияки муниципального района Миякинский район Республики Башкортостан Конкурс «Пою мою республику» Сочинение на тему: «Мин б?хетле туган ?иремд?» Выполнила: ученица 6б класса Ахметшина Алсу Руководитель: Рахматуллина З.Х. Киргиз-Мияки – 2014 Мин б?хетле туган ?иремд? …Шул туфракта туып-?с? ?зе бер б?хет инде. (Мостай К?рим) ??ркемне? й?р?ген? якын, к??елен? тынычлык бир? торган урыннары буладыр. Минем ?чен ул – г?з?л Башкортстаныбызны? и? ямьле районнарыны? берсе – Мияк? районы. Районыбыздан нинди ген? к?ренекле ш?хесл?р чыкмаган! «Мияк? ?ире – ?дипл?р иле» диг?нне ишетк?негез бардыр ?ле сезне?. Бу чыннан да шулай, минем туган районым – ?ч милл?тне? яраткан шагыйре Мифтахетдин Акмулланы? туган ?ире. Тагын да бик к?п язучылар, шагыйрьл?рне бирг?н безне? туган ягыбыз: Гариф Гом?р, Т?хв?т Ян?би, Сафуан Яхшыголов, Гали Рафиков, Азат Магазов, Марс ?хм?тшин, Х?ким?ан Зарипов ??м башкалар. Шулай ук с?нгать ?лк?сенд? дан алган якташларыбыз да байтак: РСФСР-ны? атказанган артисткасы Нурия Ирсаева, Башкортстанны? ??м Татарстанны? халык артисты Айдар Галимов, Башкортстанны? атказанган артисты Равил? М?с?лимова, Башкортстанны? халык артисты Венер Камалов. Шундый ??ркемг? диярлек таныш якташлары? бел?н ничек инде горурланмыйсы?? Горурланам, бик урынлы горурланам мин! Туган ягымны? табигате д? искиткеч г?з?л. Районыбызда яшел урманнар бел?н биз?лг?н таулар да, алтын иген ?с? торган ки? басулар да бар. Монда к?меш сулы чылтырап аккан чишм?л?рг? кушылып, кошлар мо?лы ?ырларын суза. Х?тф? болыннарында, урман акланнарында ?ир ?ил?кл?ре кызарып пеш?. Дим буендагы тугайлыкларда ?ск?н баллы шомыртлар ?имешл?ре бел?н сыйлый. К?зен кып-кызыл баланнар, мил?шл?р, г?л?имешл?р ?лгер?. Туган ?иремне? ?авалары да шифалы, ?илл?ре д? йомшак. Монда кояш та ягымлы елмая, ныграк ?ылыта, ирк?ли, с?я. ?ырларда да бит болай дип ?ырлана: 2 Исем китми читт? ?ск?н Кипариска, бананга, ?че булса да, гашыйк мин Мил?ш бел?н баланга. ?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?г?н, имеш. Ышанам, туган якны? табигате авыру т?нг? андый шифа бирерг? д? с?л?тледер ул. Районыбызны? ?з?ге Кыргыз-Мияк? авылы – минем туган авылым. Авылыбыз к?нн?н-к?н ?с?, матурлана. Урамнар чиста, таза. Я?адан-я?а йортлар, биналар т?зел?. ?ле я?а гына т?зелг?н Мияк? спорт комплексы бел?н мактанмый булдыралмыйм. Бу комплекс ш???рнекенн?н бер д? ким т?гел: зур бассейны, тренажер залы, фитнес залы, зур спорт залы бар, кышын хоккей тартмачыгы булдырылды. Яше д?, карты да шатланып шунда й?ри. Тир?-як авыллар да кил?. Авылыбызда ике зур м?кт?п, алар икесе д? заманча ?и?азландырылган, безг? – балаларга барлык унайлыклар да булдырылган. Тыныч тормышта, ягымлы, ихлас кешел?р яш?г?н, искиткеч г?з?л табигате булган туган ?иремд? яш?? б?хет т?гелмени инде? Минемч?, бу – и? зур б?хет. К??елем? ?ыр юллары кил?: Туган ягым-Дим буйлары, Туган ягым – Мияк?, Мияк?не? ал та?нары М??ге балкыр й?р?кт?! Туган ?ирем, якташларым, мин яратам сезне! Туган ?иремд?, сезне? арагызда яш?г?нг? к?р?, мин чиксез б?хетле! 3
Минем туган ягым Башкортостан – Моя родина Башкортостан (сочинение на татарском языке) Минем туган ягым Башкортостан. Безне? республикабыз б?ек Р?с?й ки?лекл?ренд? урнашкан. Монда бик к?п милл?т дуслыкта ??м берд?млект? матур гомер кичер?. Аларны? уникаль гореф-гад?тл?ре, борынгы культуралары туган ягыбызны? и? м??им рухи байлыгы. ??ркемг? ?з туган ягы й?р?ген? бик якын ??м кадерле. Кайда гына булмаса? да, нинди ген? матур ?ирл?рне к?рм?с?? д? к??ел барыбер ?з туган ягы?а тартачак, ч?нки монда табигать т? матуррак, ?ава да чистарак. Безне? ?чен зур горурлык шулдыр – кем ген? Башкортостанга кунак булып килм?сен, барсында мондагы яшел куе урманнар, саф чиста сулы елгалар, б?ек Урал таулары ??м кунакчыл, нечк? к??елле башкорт ?алкы та? калдыра. Туган як – ул минем яраткан гаил?м ??м туган йортым гына т?гел, туган ягым минем б?тен Башкортостан. Эссе ??й к?нн?ренд? урманда олы им?нн?р ??м т?з каеннар к?л?г?сенд?, ?ил?ст? й?р? и? р?х?тедер. Кайдадыр якында гына ?итез чишм? ?зене? мо?лы ?ырын ?ырлап й?гер?, ул бер д? арымый: кышын да, ??ен д?, язын да, к?зен д? каядыр ашыга да ашыга. Минем туган ягым урманнары т?рле-т?рле ?ил?к-?имешк?, г?мб?л?рг?, дару ясый торган ?л?нн?рг? бай. Аларны барсында курыкмыйча кулланырга м?мкин, ч?нки алар саф ?авада, кеше аягы басмаган ?ирд? ?ск?нн?р. Бу б?тен байлыкны безне? яхшы ??м ми?ербанлы м?н?с?б?тебез ген? саклап кил?ч?к буыннарыбызга да ?иткерер. Минем ?чен кадерле ??м якын булган як ул минем туган авылым. Туган авылым зур т?гел, кечкен?, ул ике калкулык астында урнашкан. Бу ике калкулык кышны салкын ?илл?рд?н саклый безне, а ??йне монда авыл халкы урман ?ил?ге ?ыеп м?ш кил?. Кечкен? тауларыбызны ?итез елга уратып алган. Бала-чагага ??й к?ненд? и? зур шатлык ирт?нн?н кичк? чаклы шушы елгада ташбаш яки зур булмаган табан балыкларын тотып утыру. Ерак т?гел ген? безне? урманыбыз да бар, анда без ??й к?нн?ренд? ?ил?к ??м г?мб? ?ыеп вакытыбызны уздарабыз. Урал таулары безне? туган авылыбыздан ерак урнашкан. Минем туган ягым – чиксез калкулыклы дала, кайсебер ?ирд? аны з??г?р сулы елагалар кисеп чыга. Башкортостанда уникаль табигать ??м м?д?ният байлыклары бик к?п. Монда булган с?ях?тчел?рне? к??еленд? Башкортостанда к?рг?н матурлыклар озакка саклана ??м тагын да шушы тылсымлы ?ирг? борылып кайтасы килеп торадыр. Безне? бурычыбыз – шушы табигый байлыкларны, туган ягыбызны? матурлыгын саклауга барлык к?чебезне салу, туган ?иребезг? олы ихтирам бел?н карау. Шулай булса гына монда кил?че кунакларбыз да безне? туган ягыбызга, туган ?иребезг? ихтирам бел?н карарлар ??м а?а зыянлык ясамаслар.
И туган ягым, нинди г?з?л син! План. I. Баланы туган ?ире назлый. 1. ?нием с?зл?ре: «Туган ?ире?? м?рх?м?тле бул, ата-баба нигезен онытма!» 2. Авылым ?янкел?ре. 3. Ага чишм? чылтыр-чылтыр. II. Авылым — г?з?л бакча. 1. Табигатьне саклыйк! 2. Тарихтан бер с?хиф?. III. ?ырым си?а булсын, туган ягым! Китс?м туган яктан, Читт? б?хет тапмам — Яш?рмен гел ?анны телг?л?п. ?ырлыйм туган якта, ?ырлыйм сезне? хакта, Каеннарым бел?н берг?л?п. Р. Ми?нуллин. Бала д?ньяга кил?, беренче тапкыр туган нигезенд? ?зене? тавышын я?гырата. Бу вакытта ?ле ул берн?рс? а?ламаса да, ?ни назын тоеп, ата-баба нигезенд? яши башлый. Кызарып чыккан кояшка карап, к?зл?рен ача, ?й т?ренд?ге кошлар сайравына елаудан туктый; я?гыр яуганда, й?зен? с?ерсен? билгел?ре чыгара. Анасы да баласыны? к?л?ч, шат й?зен к?реп, бишек ?ырын к?йли, кытыршы куллары бел?н баласын назлый, чын к??елд?н изге тел?кл?р тели. Мин д? кечкен?д?н ук ?ни назын тоеп, аны? с?зл?рен? колак салып ?стем. ?нк?емне?: «Туган-?ск?н ?ире?? м?рх?м?тле бул, аны булдыра алганча ярат. Ата-баба нигезен онытма!» диг?н с?зл?ре х?терем? бик тир?нтен уелып калганнар. Ничек со? инде шундый г?з?л табигатьле, газиз туган ягы?ны яратмаска м?мкин!? Мин авылда тудым. Сабый чагымда челтер?п аккан чишм? тавышын да, талларга кунып сайраган сандугач тавышын да ишеттем, йолдызлы к?кне, тулган айны к?реп сокландым. Безне? авылны? табигате искиткеч матур. Мин, капка т?бебезг? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. Б?бк? ?л?нн?ре, вак ромашкалар, сары ч?ч?кл?р ?зл?ре ?к мине бер сихри д?ньяга алып кереп кит?л?р. ?зем яшел чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир?-якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышлары ишетел?. Инеш буенда ?янкел?р ?с?. Алар яз к?не аксыл-яшел т?ск? кер?л?р, ??й башында яшел яфракларга т?ренеп, авылга ямь бир?л?р, кичл?рен кошларны? матур тавышлары б?тен су буен ?анландыра. Кичке сабантуй да инеш буенда уза. Яшьл?рне? шат ?ырлары, уеннары бел?н су буе г?рл?п тора. Бормалы инешл?р, карт ?янкел?р шагыйрьл?рг? ил?ам бирг?н. Сибгат Х?кимне? «Минем таныш ?янкел?р» шигыре туган ягын сагынучыларга атап язылган кебек: Сезг? энд?шми, мин кемг? Энд?шим, ?янкел?р? ?итте минем д?, сезне? к?к, Картайдым, дияр к?нн?р, — ди шагыйрь. Кешене? гомере башланып китк?н кебек ?к, инешне? д? башлангычы бар. Бу — чишм?л?р. Чишм?, тау астыннан к?меш к?зе бел?н ?ирне тишеп, бик зур кыенлыклар бел?н саркып чыга, б?др? дулкыннар ясап, ?крен ген? ага. Аны? к?меш сыман тамчылары кояш нурлары астында эн?е б?ртекл?ре кебек ?емелдил?р. Чишм?л?р… Кемне? ген? к??елен? ил?ам салмый да, кемг? ген? канат куеп, хыялларын ?стерми ик?н со? алар?! Шагыйрь Равил Ф?йзуллин туган ягы, туган йорты турында к?п яза. «Туган ягым» диг?н шигыренд? ул болай ди: Минем д? бар ?зем ?чен шундый як — Туган ягым: Дога и?г?н ??р т?шенн?н чишм?л?р чыга аны?! Авылыбыздагы зират яныннан ага торган чишм?не «Изгел?р чишм?се» дип атыйлар. Бу чишм?не? суын эчс??, т?не?? ниндидер сих?т алган кебек буласы?. Авыл башына чыгуга, зифа каеннар яфракларын шаулатып, сары алкаларын селкетеп, безне каршы алалар. Бу каеннарны кайчандыр безне? бабаларыбыз утырткан. Читк? китк?н кешел?р ?з авылы каеннарын сагыналар. Х?с?н Туфанны? 16 ел гомере читт? ?т?. Туган ?ирен? м?х?бб?те, сагыну хисл?ре и?атына к?ч?. Ак каеннар азмы далаларда, Япандагы олы юлларда… Беркайда юк, л?кин сезне? сыман Сагындырган каен, — беркайда! — дип ?зг?л?н? ул. Авылны? матурлыгы, г?з?ллеге турында авылыбыз шагыйре Илсур абый болай дип язды: Ераклардан сагынып кайтам, Туган авылым сине. Ки? кырлары?, басулары? Каршы ала мине. Авылым урамнарында ?с? матур таллар. Берсенн?н-берсе яктырак Ата безд? та?нар. Бу шигырь юллары, х?зер к?йг? салынып, авылны? гимны кебек, б?тен кич?л?рд? я?гырый. Зифа каеннардан со? ки? басулар башлана. Бу басуларда игенн?р к?кр?п ?с?. Каерылып ?ск?н тук башакларга карап, кемн?р ген? сокланмаган, кемн?рг? ген? ил?ам килм?г?н! Ирексезд?н ?ырлап ?иб?р?се кил?: Игенчене? у?ганлыгы, Игенчене? хезм?т яме, Игенчене? тырышлыгы Кырларыннан к?рен?. Авылдан ерак т?гел урманнар бар. Урман яшеллеге, саф ?авасы, ?ырчы кошлары бел?н ?зен? гашыйк ит?. Урманны б?тен кеше д? ярата торгандыр дип уйлыйм мин. Тукайны? «Ш?р?ле» поэмасындагы т?б?нд?ге юллар безне? авыл урманы турында язылган кебек: Бик хозур! Р?т-р?т тора гаск?р кеби чыршы, нарат; Т?пл?ренд? ятканым бар, х?л ?ыеп, к?кк? карап. ??й к?не урман кешел?рне ?зен? тарта. Ял к?нн?ренд? т?ркем-т?ркем д?, ялгыз да кешел?р урманга агылалар. ??й уртасында урман аланнарында чалгы тавышлары ишетел?. ? к?з кешел?рне ?зене? сап-сары чикл?векл?ре бел?н кин?ндер?. Минем туган авылым Биектау районына кер?. Аны халык теленд? «ак каенлы Биектау» дип й?рт?л?р. Районда каен, нарат урманнары шактый. Тик урманнарга керг?ч, киселг?н агач т?пл?рен, ташланган ч?пл?рне к?реп й?р?к ?рни. Сулыклар да бик к?п, л?кин промышленность предприятиел?ренн?н агып чыккан сулар аларны пычрата, г?з?л табигатьне? ямен ?иб?р?. Табигатьне пычрату, а?а саксыз карау иманлы кешел?рд? борчылу уята. Табигатьне саклау проблемасы ?. Баяновны? «С?ях?тнам?» поэмасында к?т?рел?. ?с?рне? герое Кама буйлап с?ях?тк? чыга. Кама буендагы авыллар югалган. Яшьл?р булмагач, авылны? кил?ч?ге булмый. Авыл бетс?, табигать т? ярлылана. Кама буенда кыр казлары к?ренми, кыр ?рд?кл?ре кычкырмый. Су буе м?ет чыккан йортны х?терл?т?. Автор ?зене? бала чагын х?терли. Яланаяк й?рг?н болыннарны сагынып иск? ала. Тик бу болыннар аша х?зер торбалар узган. Бик к?п зиратлар аша дамбалар ?тк?релг?н. Милли а? к?нн?н-к?н югала бара. Халык иманыннан яза, телен оныта. Заманга ияреп, к?йл?р д? ?зг?р?. Шул к?йл?р тавышы астында сыкрап, бик к?п урманнар ?ирг? ава. ?. Баянов кешелек д?ньясын саклап калырга чакыра. С?ях?тнам?не? ахырын ул болай т?мамлый: Ча? кагам мин: — Бар халыклар! Барлык тел?к-гад?тл?рне Буйсындырып бары акылга, Кул бирегез бер-берегезг? ?ир хакына, яш?? хакына! М?ск??д?ге татар галиме Вил Мирзаянов атом-т?ш коралын законсыз файдалануны фаш итте. Шуны? ?чен ул кулга алынды. Халык соравы буенча аны азат иттел?р. Кешел?р! ?йд?гез ?ле, табигатьк? карата бераз м?рх?м?тлер?к булыйк! Аны саклап калу ?чен бар к?чебезне кызганмыйк! Табигать ??м б?тен гал?м ки?леген саклап калу — безне? бурыч. Туган ягымны? г?з?л кешел?ре, гыйбр?тле тарихы да бар. Шамил Р?кыйповны? «Та?нар ?аман матурмы?» ?с?ренд? сур?тл?нг?н Гыйльфан Батыршин — безне? авылныкы. А?а ?тк?н ел авылда ??йк?л куелды. Халкыбызны? милли горурлыгы булган композитор Салих С?йд?шев т? безне? районнан. Аны? туган авылы ?бр?д? музей ачылды. Авылыбыздан ерак т?гел Камай авылы бар. Бу авылны? к?нчыгыш ?лешенд? тарихчы, археолог Равил Ф?хретдинов казу эшл?ре алып барды. Монда к?п кен? борынгы эш кораллары, биз?н? ?йберл?ре табылды. Табылган ?йберл?р Камаево авылында ачылган тарихи музейга куелган. Без бу музейда май аенда булдык. Экспонатлар арасында кабер ташы бар. Бу таш XIII гасырлар тир?сенд? бер д?рвишне? хатынына куелган таш булып чыкты. Бу тир?д? Иске Казан ш???ре урнашкан булган. Вакытлар узу бел?н, ш???рне? нигезен Казансу елгасы ашап бетерг?н. Бу елга ?зе д? бик к?пне к?рг?н. Г?лшат З?йнашеваны? «Казансу» шигыре шул турыда. Казан суы ?сл?ренд? акчарлаклар уйныйдыр. Акчарлаклар ел да кайта, ?тк?н гомер кайтмыйдыр. ?й, Казансу, Казансу! Гомерл?ре ямансу. Азатлык ?чен халкымны? Кан-яшьл?ре тамган су, — диг?н юллар Иван Грозный яулары вакытында т?гелг?н яшьл?р, каннар хакында с?йли. Туган ягым г?з?л д?, аны? кешел?ре д? минем к??елг? якын тоела, ??р кеше д? шулай уйлыйдыр. Туган як ?ырларга к?чк?н. Туган як турында язучылар зур к?л?мле ?с?рл?р язалар. Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» диг?н ?с?рене? исеме ген? ни тора! М. М??диевне? «Торналар т?шк?н ?ирд?» ?с?ре туган ягы ??м аны? кешел?рен? багышлап язылган. Гадел Кутуй «Сагыну» н?серенд? чит илд? й?рг?н солдатны? сагыну хисл?рен сур?тли. «Аны? ?реме д? б?ген ми?а шифа булыр иде», — ди. Б?ген ?ле мин авылда яшим. М?кт?п бел?н хушлашу к?нн?ре ?ит?. Тел?гем — укуымны д?вам ит?. Кая гына барсам да, туган ягым, ?ти-?ни йорты ми?а якын да, газиз д? булыр. ?земне? туган ягыма булган хисл?ремне шигырем бел?н белдер?м: Туган ягыма Офык читл?ренн?н ?крен ген?, Матур булып синд? та? ата. Урамнардан узган к?т?л?ре? Хезм?т к?нен синд? уята. Ирт?к торып, ?г?р кырга чыкса?, Ишет?се? тургай мо?нарын. Ишет?се? бодай, арышларны? Ирт?нге саф ?илд? шаулавын. ?н? кара! Барлык игенн?р д? Елмаялар кояш ягына. Кем сокланмас шушы матурлыкка Ия булган туган ягыма!
Д?ресне? максаты: укучыларны туган як тарихы бел?н таныштыру, авылны? ?тк?не ??м б?генгесе бел?н танышу; туган т?б?гебезне ярату, аны? бел?н горурлана бел? хисе, туган ?ирг? тугрылык т?рбиял??; туган якны? табигате бел?н танышу, а?а с?ю хисе ??м сакчыл караш т?рбиял??, м?рх?м?тле ??м игътибарлы булырга ?йр?н?. ?и?азлау: 1. Татарстан картасы. 2. Балалар и?аты – р?семн?р, иншалар к?рг?зм?се. 3. Плакатлар: “Табигатьне саклауны мин изге эш дип саныйм. Бу –Туган илне? матурлыгын саклау ??м арттыру.” /Л.Леонов/; “Илен белм?г?н – игелексез, Халкын белм?г?н – холыксыз, ? н?селен белм?г?н – тарихсыз.” “?з иле? – алтын бишек!” “Алтын-к?меш яуган ?ирд?н туып ?ск?н ил яхшы.” “Туган?ирне?тузаны да кадерле, ?реме д? хуш исле.” 4. Авыл табигатен сур?тл??че фотолардан т?зелг?н слайдлар. 2012 ел – Россия Президенты тарафыннан, “Тарих ??м м?д?ни мирас елы” дип игълан ителде. Тарих ул –?тк?не?не барлау, халкы?ны олылау, н?селе?не бел?. ?з халкыны? ?тк?нен белг?н, аны? бел?н горурланган ??м кил?ч?кт? а?а хезм?т ит?рг? ?зер булган белемле, зыялы, с?лам?т ш?хес булып ?с? – безне? т?п бурыч. Б?генге д?рест? без авылны? кыскача тарихы, аны? к?ренекле кешел?ре, гореф-гад?тл?ре, табигате бел?н танышырбыз. Туган ?ен белм?г?н Туган авылын белерме? Туган авылын белм?г?н Туган илен белерме? Туган як! Аны? шифалы ?авасын сулаган, саф суларын эчк?н, иркен болыннарында т?г?р?п ?ск?н кеше беркайчан да туган ягын оныта алмый. Кешене туган ?ире ашата, ?стер?, г?з?л табигате бел?н ирк?ли. ?ир! Шушы кыска гына с?з эчен? халкыбызны? тарихы да, язмышы да салынган. Безне? ?чен бит бу изге туфрак, Тамырыбыз моннан таралган. Милл?тебез монда яралган, ??рбер н?сел ?зен? ?ан алган. Безне? Туган илебез Русия диеп атала, ? туган д??л?тебез – г?лч?ч?кле Татарстан. ? инде туган авылыбыз Олы Болгаер Татартстан д??л?тене? кечкен? бер ?лешен т?шкил ит?. Татарстан картасында ул бер нокта гына булып к?ренс? д?, туган авылыбыз безне? ?чен и? зур, и? кадерле ?ир булып тоела. Туган ?ир… Туган авыл… Й?р?кк? нинди якын ??м кадерле бу с?зл?р. Безне? ??рберебезне? газиз туган йорты, нигезебез урнашкан кадерле туган авылы бар. Туган авылыбызны? ??р сукмагы, ??р агачы,аны? барча кешел?ре к??елг? ифрат та якын. Т?пил?п китк?н , беренче тапкыр ?тт?- ?нн? дип ?йтерг? ?йр?нг?н вакыттан ук к??ел т?рен? туган телебез аша кереп утырган кадерле урыннар… Аларда безне? ?тк?н тарихыбызны? бер ?леше, халыкны? мо?ы, кайгысы- шатлыгы, куанычы ??м сагышы. Аларны? кайберл?ре бик борынгы, икенчел?ре шактый со? барлыкка килг?н. ??рберсене? ?з ?сеш тарихы, ?з даир?се, ?з мохите, ?зене? данлы кешел?ре бар. Еллар узган саен шактый сандагы авылларны? бетк?нлеге билгеле. 1966 елда Татарстанда 4855 авыл булган, ? 1987 елны? 1 гыйнварына авыллар саны 3266 гына калган. Безне? к?рше авыллларыбыз арасында да мондый язмышка дучар булган авыллар бар, м?с?л?н, Кама Тамагы районы Б?ки авылы, элек атаклы “Б?ки базары”, “Чабыр ?ыены” бел?н дан тоткан зур гына авылда, х?зер барысы 5 йорт калган.Шулай ук, безд?н ерак т?гел ген? урнашкан, Марьино, Танаево авыллары да шул ук х?лд?. ? мен? Борнаш авылына к?рше булган ??м?ки авылы б?тенл?й бетк?н, дим?к, яшь буын бу урыннарда авыл булганын ??м??риятебезне? карталарыннан карап кына бел?ч?к. Шу?а к?р? д? без авылыбызны? тарихын, ?ичшиксез, белерг? ??м кил?ч?к буын в?килл?рен? мирас итеп калдырырга тиешбез. Кеше ?ирд? йорт – ?ир, нигез кора, Тим?с диеп ?илл?р, салкыннар. Зур илемне? рухи х?зин?се, Чал тарихы булган халкы бар. Х?терл??д?н курыкма син! ?тк?нн?рне онытма син! Бел син ерак бабайларны? Ничек итеп к?н итк?нен, Ни икк?нен, ни ч?чк?нен, Нинди уйлар, нинди мо?нар Безг? калдырып китк?нен. Авыл атамалары безне? борынгы тарихыбызны, данлы ?тк?небезне к?згед?ге кебек чагылдыралар. Бер атама да юкка гына бирелм?г?н. Аларны? нигезенд? атама кую ?чен бер?р с?б?п ята. Бер ишел?ре этнонимга, икенчел?ре тарихи вакыйгаларга, ?ченчел?ре гад?т- йола кануннарына ??м башка ?зенч?лекл?р буенча бирел?. Авылларыбызны? атамалары – безне? чал тарихыбыз, ата- бабаларыбыздан калган мирасыбыз. Болгаер атамасы Казан ханлыгы чоры чыганакларында Болгар Кривой- Болгаер дип к?рс?тел?. 1565-1567 еллардагы вакыйгаларны ?з эчен? туплаган З?я ?язене? терк?? кен?г?сенд? д? авыл исеме н?къ шулай бирелг?н. Авыл аксакаллары с?йл?вен? караганда, Олы ??м Кече Болгаер авылларына Болгар ханлыгыннан ике агай- эне килеп урнашкан. Олысы Инеш яис? Ша?иян суы ярына, икенчесе Иске йорт дип атала торган урынга утырган. Л?кин су ?итм?? с?б?пле халык авылны? х?зерге урынына к?чк?н. 1920 ел. Олы Болгаерны? 1793 дис?тин? у?ай , 169 дис?тин? у?айсыз ?ирл?ре бар. Ч?ч? м?йданы – 1710, болын- 37, к?т?лек – 86 дис?тин?. Урман юк. Авылдагы 351 ху?алыкны? 11енд? ?имеш бакчалары бар. 1930 ел.Олы Болгаерны? 200 г? якын ху?алыгында барлыгы 102 ат бар. К?ренг?нч?, ярлыларны? аты юк, к?бесене? абзарында сыер да м?гер?ми. К?м?кл?ш? башланса да, юкны берл?штереп булмый. 1931 елда колхозлар оеша. Кече Болгаерда- “Йолдыз”, Олы Болгаерда “Я?а тормыш” барлыкка кил?. 1941 елда Б?ек Ватан сугышы башлана. Авылдан 147 кеше сугышка кит?. 77 якташыбыз туган ?ирг? ?йл?неп кайта алмый. Сугышта ??лак булганнар ист?леген? безне? авылда ??йк?л т?зелг?н. Ир – егетл?р фронтка китк?ч б?тен эш, авырлык хатын – кыз ?илк?сен? т?ш?. Насртдинова Ф?гыйл?, Гыйниятуллина Саим?, Закирова З?йн?п, Зинн?туллина Л?биб?, Байкина Зоха апалар трактор руле артына утыралар. Сугыштан со?гы елларда авылны т?зекл?ндер? буенча бик к?п эшл?р башкарырга туры кил?.Ху?алык биналары, клуб, башлангыч м?кт?п, башлангыч м?кт?п, медпункт, кибет, гаражлар, складлар, ындыр табагы т?зел?. Авыл халкы тел?ге буенча т?зелг?н м?чет т ? безне? авылга ямь биреп тора. Безне? Олы Болгаер авылы ?зене? ?стерг?н уллары ??м кызлары бел?н горурлана ала. Алар арасында игенчел?р, язучылар, укытучылар, табиблар ??м башка бик к?п ??н?р иял?ре бар. Алар ?з б?хетл?рен туган якта – шушы т?б?кт? тапканнар. Авылыбыздан ерак яш?г?нн?р д? – безне? горурлык. Тормыш юлы никад?р ген? авыр булмасын, ??р кеше ?з юлын, ?з урынын ??м б?хетен таба. Безне? авылда туып ?ск?н, х?зерге вакытта Т?б?н Камада яш??че Г?лчир? Иб?туллина да шигырьл?р и?ат ит?. Аны? туган якка багышлап язылган шигырьл?ре бик к?п. Х?зер без аны? “Кайтам си?а, кайтам Болгаерым” исемле шигырен ты?лап китик. Бар ?и?анга аклык, пакълек и?г?н, Кырлар йоклый ябынып юрганым. Ятсыныпмы карый яшь юк?л?р, Юк шул, авылым, к?пт?н булганым. Онытмаган, таный шаян ?илл?р, Балачакта куышып ?ск?нг?. Сагынам сине, авылым – Болгаерым, Назлары?мы ?анга к?чк?нг?. Кайтыр юлга юлдаш итеп алдым ??я?лесен карлы буранны?. Таныр мик?н, ча?гы шуып ?ск?н Шаян кызын авылым, урамым? Юл буенда ?ск?н ?ремн?р д?, Кар астыннан сузып башларын ?йт?л?р к?к: “Сагынмыйсы?мыни? Балам ниг? авылы? ташлады??” Кайтам си?а авылым, Болгаерым Сагынып кайтам, инешем, талларым. Назлар ?чен авылдашларымны, К?рер ?чен алсу та?нарны. Б?генге к?нд? без ?зебезне? м?кт?пт? белем алып, туган авыл халкы ?чен хезм?т итк?н абыйлар-апалар бел?н горурлана алабыз. Авыр, ?мма соклангыч тормыш юлы ?тк?н, матур кызлар, батыр уллар ?стерг?н ?би-бабаларыбыз, туган оябыз, туып – ?ск?н ?иребез ??мм?безг? д? кадерле. Сулар ?авабыз, эчк?н суыбыз таза булсын. Табигатьк? сакчыл караш булса, ?ирне атып чыгар чишм?л?р, Эч?р су ??м сулар ?ава чиста булыр Шифа булыр ?л?н, ч?чк?л?р. Чынан да, ?аваны?, эч?р суларны? пычрануы аяныч х?л. Табигатьне яраткан, кил?ч?к буыннар алдында ?аваплылык тойган ??р кеше туган ?иребез к?ркен саклар ?чен барлык к?чен салырга тиеш. ?ава – кеше тормышында и? кир?кле ?йбер. Завод – фабрикалар, автомашиналар агулы газлар бел?н безне? сулар ?авабызны пычрата. Яшеллек к?п булган ?ирд? ?ава саф, тын алуы ?и?ел була. Шуны? ?чен д? агачлар утыртыйк, урамдагы, су буйларындагы агачларны саклыйк. Себерке ?зерл??, ?имеш ?ыю ?чен каеннарны, ?имеш агачларын ботарлауны туктартырга кир?к. Ч?нки агач утырту – ул савап кына т?гел, ? буыннар тарихын ныгыту да. Табигать кочагында ял итеп, ?ил?к – ?имеш ?ыйганнан со? ?зл?ре артыннан ч?п – чар ?еме калдырып кит?чел?р бар, ? кайберл?ре ис? учакларын да с?ндерерг? оныта. Табигать ресурслары министрлыгы х?б?р ит?енч?, урман янгыннарыны? 75 % кешел?рне? саксызлыгы аркасында чыккан. Без, укучылар, ??р ел авылны, урамнарны яшелл?ндер? эшенд? катнашабыз, агач ?сентел?ре утыртабыз ??м аларны т?рбиял?п ?стер?без. Су – ?ирд?ге тереклек ?чен и? кир?к матд?. Безне? авыл тир?сенд? бик матур к?лл?р бар: С?йкалан к?ле, Х?мз? к?ле, К?рл? к?л.Шулай ук, т?мле, салкын сулы кизл??л?ребез д? бар: Беренче, икенче кыр кизл?ве. Н?др?ле кизл?ве, Биктимер, Урам, Салкын, Яр башы кизл??л?ре . Эч?рг? яраклы таза су ?ирд? бик аз. Елга, к?л буйларын таза тоту, эч?р суны саклап тотыну – ??р кешене? изге бурычы. Их, яшисе иде озак, м??ге… Табигатьт?н башка ?ле без, Кемдер, зарыгып бер йотым су сорый – Чишм?л?рне? кадерен белегез! Халкыбыз элек – элект?н чишм? – к?лл?рне чистартып, саклап, кадерл?п торган. Безг? д?, укучылар, “Чишм?” операциясе игълан итеп, онытылган, авылдан читт? калган чишм?л?рне юллап табып, аларны чистартырга кир?к. Сусыз калсак ?г?р, корыячак Табигатьне? ирк? г?ле без, ?илл?р иссен, назлы г?лл?р ?ссен, – Чишм?л?рне? кадерен белегез! Изге чишм?л?рг? т?керс?к без, Саегыр ?ан, корыр телебез, Безд?н со? да челтер?п – челтер?п аксын,- Чишм?л?рне? кадерен белегез! Шулай ук халкыбызны? изге урыннанрыннан саналган зиратларны да игътибардан читт? калдырмыйк. Безне? борынгы бабаларыбыз зиратка атнага ике – ?ч тапкыр барып кайта торган булганнар. Аякларына башмаклар киеп кен?, тавыш – тынсыз гына зират капкасын ачып керг?нн?р д?, кабер ??елл?рен? с?лам бирг?нн?р. Безне? авылда да, ??р елны ата – бабаларыбзны? гореф-гад?тл?ренн?н килеп чыккан ист?лекле “х?тер к?не” ?м?се оештырыла. Ул к?нне ??ркем ихлас к??елд?н эшл?рг? тырыша. Зиратны ч?п-чардан, корыган ботаклардан чистартып, ауган борынгы кабер ташларын торгызып утыртып куялар. Укучылар, без д? ата-бабаларыбызны? “Ис?нн?рне? кадерен бел, ?лг?нн?рне? каберен бел” васыятен ист?н чыгармыйк. ?зебезне? н?сел – ыруг к?мелг?н кабер ?сл?рен т?ртипт? тотыйк. Укучылар, б?генге д?реск? ?зерлек вакытында сез туган авылга багышлап иншалар яздыгыз, р?семн?р т?шердегез. Без ?зебезне? туган як матурлыгын саклар ?чен, ата – бабаларыбызны? нигезен корытмас ?чен, туган ?ирне? именлеге ?чен н?рс?л?р эшл?рг? тиеш со?? Безг? барлык к?чебез бел?н табигатьне сакларга кир?к т?гелмени?! ? ниг? со? елгаларыбыз пычрана, сулары кими, кырларда ч?ч?кл?р, сайрар кошлар кими. Бу ?авапсызлыктан кил?. ??ркем эшл?г?н эше ?чен ?аваплылык тоеп, булган г?з?ллекк? сокланып яш?рг? тиеш. ?зебез ?чен, кил?ч?к буыннар ?чен саклыйк Туган ?ирне! Д?ньяны? бар ?иренд? д? безд?ге кебек т?мле корт балы, салкын кымызлар, шифалы сулар юк. Б?ген?н ?к ?и? сызганып эшк? тотынырга кир?к. ?г?р без яшь агачлар утыртсак, г?лл?р ?стерс?к, чишм?л?рне, елгаларны тазартсак – шунда гына ата-бабаларыбызны? нигезе сакланыр. Яш?сен урман-кырларым, К?кт? тургай сайрасын. Г?л-ч?ч?кл?рг? к?мелсен, Гел яш?сен Ватаным! ?й син, Кешем, ми?ербанлы булчы, ?ир, су, ?ава – табигатем?. Чапма тамырын, буыннар тарихын, Б?ртеген д? р?н?етм?, тим?! ?й, кешел?р, со?га калмыйк, Эшк? тотыныйк, ?йд?гез! Кадерлик без ?ир – ананы, Бетсен ч?бе, тузаны. Барыбызга бер ана ул, Г?лг? к?мик без аны. Кеше кит? – ?ыры кала. Буд?ньяда без яшибез ик?н, ?зебезд?нсо? калган буыннаргааналарныолылау, туган ?иребезне, туган телебезне, динебезне х?рм?т ит?, табигатьне саклау кебек к?рк?м сыйфатларны, гореф- гад?тл?рне яшь буынга тапшырырга, мирас итеп калдырырга тиешбез. Ч?ч?кл?рд?н матур иле? булу, Анда яш?? нинди к??елле! Ерак ?тк?нд?ге й?з елга да Бирм?с идем бер к?немне. Б?хетле булып тудык без Бу якты илд?. Ху?алар булып калырбыз М??ге бу ?ирд?! Кеше кит? – ?ыры кала. Бу д?ньяда без яшибез ик?н, ?зебезд?н со? калган буыннарга аналарны олылау, туган ?иребезне, туган телебезне, динебезне х?рм?т ит?, табигатьне саклау кебек к?рк?м сыйфатларны, гореф гад?тл?рне яшь буынга тапшырырга, мирас итеп калдырырга тиешбез.
МБОУ “СОШ №28”
Сочинение.
Туган авылым.
Эшл?де:
7 А сыйныф укучысы,
Ху?ина Л?йл?.
?ит?кче: Галимова
Л?йс?н Р?шит кызы.
Яр Чаллы, 2012 ел.
Сочинение.
Туган авылым.
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен – туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза:
Р?х?тл?неп аунадым бер
Туган як кырларында!
Кулларымны куеп тордым
Чишм?не? парларына.
Р?х?тл?неп таптап й?рдем
Бала чак сукмакларын,
Иск? т?шереп, гомеремне?
Татлы т?шт?й чакларын…
Мин д? к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?!
Авылымны ике яктан бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган.
Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк анда! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшелекк? к?мел?. Мин авылымны бик нык яратам!
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза:
Р?х?тл?неп аунадым бер
туган як кырларында!
Кулларымны куеп тордым
чишм?не? парларына.
Р?х?тл?неп таптап й?рдем
бала чак сукмакларын,
иск? т?шереп, гомеремне?
татлы т?шт?й чакларын…
Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?!
Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз.
Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшеллекк? к?мел?.
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза: Р?х?тл?неп аунадым бер туган як кырларында! Кулларымны куеп тордым чишм?не? парларына. Р?х?тл?неп таптап й?рдем бала чак сукмакларын, иск? т?шереп, гомеремне? татлы т?шт?й чакларын… Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?! Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз. Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшеллекк? к?мел?.
Туган авылым – горурлыгым
Н?къ Тукай абый язганча, тау башына салынгандыр безне? авыл, бер чишм? бар якын безне? авылга ул. Минем авылым и? г?з?л авылларны? берседер. Исеме д? ?исемен? туры килеп тора. Чишм?баш… Чишм? башы… Якында гына куе урман. Бер ягыннан бормаланып С?н елгасы ага. Искиткеч минем авылымны? табигате! Кышын бигр?к т? ??йге ирт?л?рне сагынам. Талгын гына салкын ?ил ис?, кояш нурлары т?р?з?д?н к?зне чагылдыра. Бар ?и?анга кошлар ?ыры тарала. Нинди ген? авазлар чыгармыйлар алар. Мен? к?кк?к т? нидер санап ала. Мондый к?ренеш бел?н бары тик урман буенда урнашкан авылларда яш??чел?р ген? таныштыр.Бары тик шушындый табигатьт? яш??чел?р ген? туган ягыны? кадерен белеп яшидер т?сле.
Т?мле чишм? эчеп туя торган т?гел. Ул инде к?пл?рне? йортларына да керг?н. Кемн?рне?дер ишегалдында.
Авылымны? халкы да кешелекле, инсафлы ??м кунакчыл. Апаларыбыз аш – суга оста. Килеп керс??, т?мле ризыгыннан авыз иттерми чыгарып ?иб?рми. Бу сыйфатлар минем ?ниемд? д? бар. Ягымлылыгы, ачык й?зе, у?ганлыгы, булганлыгы ?чен аны барыбыз да х?рм?т ит?без.
Авыл уртасында – иман йорты. Ул бервакыт та буш булмый. Бигр?к т? ?омга к?нне. Чишм?баш халкы гына т?гел, Иске Байсар, Чиялек авылларыннан да монда намаз укырга кил?л?р. М?четебез зур булмаса да, бик матур ??м ?зен? ??леп итеп тора.
Авылыбызда кечкен? ген? булса да кибет, к??ел ачар ?чен клуб бар. ? быел безне? авыл халкы ?чен к?пт?н к?тк?н с?енечле х?л булды. Авыл уртасына ??м Чишм?баштан С?н к?перен? кад?р асфальт юл салынды. Юлсызлыктан халык бик интекте. Ирт?н торып, пычрак ерып м?кт?пк? барулары безне? ?чен авыр иде. ? х?зер озын кунычлы резин итекл?рне читк? алып куйдык. Батып ятучы машиналар да юк. Гомум?н, безне? авыл халкын с?енеч басты. Шушы юлны эшл??чел?рг?, безне р?х?тк? чыгаручыларга зур – зур р?хм?тл?р ?йт?се, эшл?ренд? у?ышлар телисе кил?.
?йе, бик яратам мин авылымны, аны? табигатен, кешел?рен. К??елемне бетм?с – т?к?нм?с горурлык хисе били. Мин уземне чиксез б?хетле тоям! Кечкен? ген? авылымны бетермич?, аны? ?чен борчылып яш??че апа- абыйларга, ?би – бабайларга, ?ит?кчел?рг? ме? – ме? р?хм?т! ?киятт?гед?й яшибез бит!
Байсар урта м?кт?бе,
8 класс укучысы
Ху?акаева Ил?з?.
Дуслык коткарды
Х?зерге тынгысыз тормышта бер?? д? ялгыз яши алмыйдыр дип уйлыйм мин. Ялгыз диг?нд? дусларсыз диг?нне к?зд? тотып ?йт?м. Шатлыгы?ны да, кайгы?ны да дусты? бел?н уртаклашасы?. Серл?ре?не д? а?а с?йлисе?. Минем д? дусларым к?п. Хикм?т к?плект? т?гел, ? дусты?ны? нинди булуында. Чын дус бер?? ген? була. Бар н?рс?не д? кешег? с?йл?п бетереп булмый. ? чын дусты?а – ярый. Ул сине? х?ле?? кер?, кир?к ик?н, ки??шл?рен бир?, ярд?м кулы суза. Авыр чакларда ташлап калдырмый.
Узган ел ишетк?т бер вакыйга иск? т?ште. С?рия бел?н К?рим? кечен?д?н дуслар, серд?шл?р иде. Иде димен, ч?нки алар арасыннан к?тм?г?нд? кара м?че узып китте. Кара м?че Камил? иде. Ул К?рим?не? к?ршесенд? яши. Кызларны? дуслыгына к?пт?н к?нл?шеп карый иде. Алар турында т?рле начар с?зл?р д? й?ртеп карады. ??м… ?зенекен? иреште. Берк?нне К?рим? С?рияне эзл?де – эзл?де, таба алмады. Телефонын да алмады. Икенче к?нне д? шул ук х?л кабатланды. ? кичен С?рияне? Камил? ??м тагын бер ш???рд?н кунакка кайткан кыз бел?н к?лешеп торганлыгын к?рде. Алар бер с?б?псез к?л?л?р т?сле тоелды, ?з – ?зл?рен тотышлары да с?ер иде. К?рим?не к?рг?ч, Камил? кул болгады. Л?кин кыз ?ен? кайтып китте. Бер атнадан Камил? С?рия турында куркыныч х?б?р китерде.Имеш, ул наркоманга ?йл?нг?н. К?рим? бу с?зг? ышанырга да ышанмаска да белм?де. Шулай да С?риял?рг? китте. Килеп керс?, ни к?рсен, дусты ид?нд? ята. Кызны? й?р?ге тиб? иде. К?рим? Ашыгыч ярд?м машинасын чакырды. С?рияне хастахан?г? алып киттел?р. ? а?ына килг?нд? янында К?рим?не к?рг?ч, к?зл?ренн?н яшьл?ре т?г?р?п т?ште.
Гафу ит мине, К?рим?. Мин зур ялгышлык эшл?дем. Безне? дуслыгыбызга хыян?т иттем. Ш???р кызлары кебек крутой булырга тел?п, шул кир?км?г?н н?рс?не татып карадым. ?г?р син ярд?м итм?г?н булса?, мин юкка чыгар идем. Р?хм?т си?а, дускаем.
К?рим? С?рияне? кулларыннан тотты. Бу – гафу ит? билгесе иде. Дуслык ?зене? к?чен югалтамаган иде ?ле.
Байсар урта м?кт?бе,
8 нче класс укучысы
Х?митова Г?лс?я
Я?а елга тел?кл?р
??ркем ?чен и? зур б?йр?м,
Я?а елдыр, м?гаен.
Бар кешене? тел?кл?рен
Кабул ит син, Ходаем.
К??елебез тыныч булсын,
Т?нн?ребез с?лам?т.
Куанып яшик барыбыз
Килм?сен безг? аф?т.
И Ходаем, синн?н ген?
Зур б?хетл?р сорыймын.
Догаларым кабул булсын,
Авырлыклар ?тсен читл?п.
Я?а елга ??рберебез
Зур ?метл?р багълыйбыз.
Илг?, к?нг? тынычлык бир,
Кайгы бирм?, Ходаем!
.
Байсар урта м?кт?бе,
8 нче класс укучысы
Фаррахова Л?йс?н
Сочинение / Туган авылым
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза:
Р?х?тл?неп аунадым бер
туган як кырларында!
Кулларымны куеп тордым
чишм?не? парларына.
Р?х?тл?неп таптап й?рдем
бала чак сукмакларын,
иск? т?шереп, гомеремне?
татлы т?шт?й чакларын…
Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?!
Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз.
Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшеллекк? к?мел?.
https://insha.ru/text/5
Татарстан Республикасы Яр Чаллы ш?h?ре Башкарма комитеты м?гариф идар?се муниципаль бюджет гомуми белем бир? учреждениесе “60 нчы урта гомуми белем бир? м?кт?бе”
Башкаручы:
I категорияле татар теле ??м
?д?бияты укытучысы
Попова Г?лниса Гаян кызы
Сочинение “Туган ягым”
Минем туган ягым –Татарстан Республикасы. Мин Татарстанны? и? матур ?иренд? – Яр Чаллы ш???ренд? яшим. Яраткан ш???рем Чулман елгасы буенда урнашкан. Туган ягым табигате к??елем? ятышлы. Табигатьне? ??йге вакытын бер с?з бел?н ген? ?йтеп бетереп булмый. Б?тен ?ирд? к?б?л?кл?р оча, кошлар сайрый, кызарып ?ил?к-?имешл?р пеш?, ч?ч?кл?р ата. Аларны? ниндил?ре ген? юк:кызыллары, з??г?рл?ре, ап-аклары, сарылары…Кошларны? сайравы, ?йтерсе?, мо?лы к?й кебек. ? к?б?л?кл?рне? канатларындагы р?семн?рне к?рс??, шаккатырсы?. ?ил?к-?имешл?рне? т?ме ген? ни тора… ?йтеп бетергесез т?мле ??м татлы.
Шундый бай ??йд?н со? мул к?з ?ит?. Агачлар алтынга киен?, ?ир ?сте сап-сары х?тф? бел?н каплана. Мен? шул вакытта кешел?р ?зл?ре ?стерг?н у?ышларын ?ыя башлыйлар. К?зге урманга керс??, аны? матурлыгына кызыгырсы?. Шуны? х?тле т?с байлыгын беркая да к?р? алмассы?.
Алтын к?зд?н со? ап-ак кыш ?ит?. Ул ?зене? кил?ен карлы бураннар бел?н белгерт?, ?ир ?стен ап-ак ашъяулык бел?н каплый.Шул вакытка инде агачларда ?зл?рене? к?зге к?лм?кл?рен салган булалар. Кыш аларны ак б?ск? киендер?. Кызганычка каршы, кышын кояш ?ылытмый, ?ил?кл?р д? пешми, кошлар да сайрамый. Алай да, кышны? яхшы яклары да бар. Кыш к?ненд? туйганчы чанада, ча?гыда, тимераякта шуып була. ?г?р д? инде ча?гыда урманга китс??, син д?ньяда и? б?хетле кеше булырсы?. Тынлык… Карда шуа торган ча?гы тавышы гына ишетел?. Шул минутларда шундый р?х?т булып кит?. Шулай к??ел ачканда кышны? узып кит?ен сизми д? каласы?.
Яз ?итк?ч, карлар эри, челтер?п- челтер?п г?рл?векл?р ага башлый. Табигать кышкы йокыдан уяна. К?зд?н ?ылы якларга китк?н сандугачлар, тургайлар, сыерчыклар, карлыгачлар кайталар. ? и? беренчел?ре булып, кара каргалар килеп ?ит?л?р. Кара каргалар кайтса- яз ?иттк?н диг?н с?з. Яз к?ненд? агачлар я?адан яшел к?лм?кл?рен киял?р, матураеп кит?л?р.
Нинди ген? туган илем табигате к?рк?м булмасын, кешел?р аны ??лл?мич? зур зыян китер?л?р. Табигатьне бер д? сакламыйлар. ? бит табигать булмаса, без д? булмас идек бит. ?йд?гез, дуслар, аны саклыйк, бер д? аны кыерсытмыйк. Табигать шундый матур булып калсын, ??рвакыт безне? к??елебезне шатландырып торсын. Мин ?ир шарыны? и? и? ямьле урынында яшим, шу?а к?р? туган ?иремне бик яратам.
Минем туган ягым Башкортостан – Моя родина Башкортостан (сочинение на татарском языке) Минем туган ягым Башкортостан. Безне? республикабыз б?ек Р?с?й ки?лекл?ренд? урнашкан. Монда бик к?п милл?т дуслыкта ??м берд?млект? матур гомер кичер?. Аларны? уникаль гореф-гад?тл?ре, борынгы культуралары туган ягыбызны? и? м??им рухи байлыгы. ??ркемг? ?з туган ягы й?р?ген? бик якын ??м кадерле. Кайда гына булмаса? да, нинди ген? матур ?ирл?рне к?рм?с?? д? к??ел барыбер ?з туган ягы?а тартачак, ч?нки монда табигать т? матуррак, ?ава да чистарак. Безне? ?чен зур горурлык шулдыр – кем ген? Башкортостанга кунак булып килм?сен, барсында мондагы яшел куе урманнар, саф чиста сулы елгалар, б?ек Урал таулары ??м кунакчыл, нечк? к??елле башкорт ?алкы та? калдыра. Туган як – ул минем яраткан гаил?м ??м туган йортым гына т?гел, туган ягым минем б?тен Башкортостан. Эссе ??й к?нн?ренд? урманда олы им?нн?р ??м т?з каеннар к?л?г?сенд?, ?ил?ст? й?р? и? р?х?тедер. Кайдадыр якында гына ?итез чишм? ?зене? мо?лы ?ырын ?ырлап й?гер?, ул бер д? арымый: кышын да, ??ен д?, язын да, к?зен д? каядыр ашыга да ашыга. Минем туган ягым урманнары т?рле-т?рле ?ил?к-?имешк?, г?мб?л?рг?, дару ясый торган ?л?нн?рг? бай. Аларны барсында курыкмыйча кулланырга м?мкин, ч?нки алар саф ?авада, кеше аягы басмаган ?ирд? ?ск?нн?р. Бу б?тен байлыкны безне? яхшы ??м ми?ербанлы м?н?с?б?тебез ген? саклап кил?ч?к буыннарыбызга да ?иткерер. Минем ?чен кадерле ??м якын булган як ул минем туган авылым. Туган авылым зур т?гел, кечкен?, ул ике калкулык астында урнашкан. Бу ике калкулык кышны салкын ?илл?рд?н саклый безне, а ??йне монда авыл халкы урман ?ил?ге ?ыеп м?ш кил?. Кечкен? тауларыбызны ?итез елга уратып алган. Бала-чагага ??й к?ненд? и? зур шатлык ирт?нн?н кичк? чаклы шушы елгада ташбаш яки зур булмаган табан балыкларын тотып утыру. Ерак т?гел ген? безне? урманыбыз да бар, анда без ??й к?нн?ренд? ?ил?к ??м г?мб? ?ыеп вакытыбызны уздарабыз. Урал таулары безне? туган авылыбыздан ерак урнашкан. Минем туган ягым – чиксез калкулыклы дала, кайсебер ?ирд? аны з??г?р сулы елагалар кисеп чыга. Башкортостанда уникаль табигать ??м м?д?ният байлыклары бик к?п. Монда булган с?ях?тчел?рне? к??еленд? Башкортостанда к?рг?н матурлыклар озакка саклана ??м тагын да шушы тылсымлы ?ирг? борылып кайтасы килеп торадыр. Безне? бурычыбыз – шушы табигый байлыкларны, туган ягыбызны? матурлыгын саклауга барлык к?чебезне салу, туган ?иребезг? олы ихтирам бел?н карау. Шулай булса гына монда кил?че кунакларбыз да безне? туган ягыбызга, туган ?иребезг? ихтирам бел?н карарлар ??м а?а зыянлык ясамаслар.
вот примерно только я не живо в башкорстане просто написала а вот второй пример
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен ул ? туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза:
Р?х?тл?неп аунадым бер
туган як кырларында!
Кулларымны куеп тордым
чишм?не? парларына.
Р?х?тл?неп таптап й?рдем
бала чак сукмакларын,
иск? т?шереп, гомеремне?
татлы т?шт?й чакларын. .
Мин д? чын к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?!
Авылымны ике яктан ?ил?к-?имешк? бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган. Без ??р елны Т?б?к, Карамалы, Абалый тауларына ?ил?кк? й?рибез, ??ен-к?зен г?мб? ?ыябыз.
Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк а?да! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?сте
Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №2 с.Киргиз-Мияки муниципального района Миякинский район Республики Башкортостан
Конкурс «Пою мою республику»
Сочинение на тему:
«Мин б?хетле туган ?иремд?»
Выполнила: ученица 6б класса
Ахметшина Алсу
Руководитель: Рахматуллина З.Х.
Киргиз-Мияки – 2014
Мин б?хетле туган ?иремд?
…Шул туфракта туып-?с?
?зе бер б?хет инде.
(Мостай К?рим)
??ркемне? й?р?ген? якын, к??елен? тынычлык бир? торган урыннары буладыр. Минем ?чен ул – г?з?л Башкортстаныбызны? и? ямьле районнарыны? берсе – Мияк? районы.
Районыбыздан нинди ген? к?ренекле ш?хесл?р чыкмаган! «Мияк? ?ире – ?дипл?р иле» диг?нне ишетк?негез бардыр ?ле сезне?. Бу чыннан да шулай, минем туган районым – ?ч милл?тне? яраткан шагыйре Мифтахетдин Акмулланы? туган ?ире. Тагын да бик к?п язучылар, шагыйрьл?рне бирг?н безне? туган ягыбыз: Гариф Гом?р, Т?хв?т Ян?би, Сафуан Яхшыголов, Гали Рафиков, Азат Магазов, Марс ?хм?тшин, Х?ким?ан Зарипов ??м башкалар. Шулай ук с?нгать ?лк?сенд? дан алган якташларыбыз да байтак: РСФСР-ны? атказанган артисткасы Нурия Ирсаева, Башкортстанны? ??м Татарстанны? халык артисты Айдар Галимов, Башкортстанны? атказанган артисты Равил? М?с?лимова, Башкортстанны? халык артисты Венер Камалов. Шундый ??ркемг? диярлек таныш якташлары? бел?н ничек инде горурланмыйсы?? Горурланам, бик урынлы горурланам мин!
Туган ягымны? табигате д? искиткеч г?з?л. Районыбызда яшел урманнар бел?н биз?лг?н таулар да, алтын иген ?с? торган ки? басулар да бар. Монда к?меш сулы чылтырап аккан чишм?л?рг? кушылып, кошлар мо?лы ?ырларын суза. Х?тф? болыннарында, урман акланнарында ?ир ?ил?кл?ре кызарып пеш?. Дим буендагы тугайлыкларда ?ск?н баллы шомыртлар ?имешл?ре бел?н сыйлый. К?зен кып-кызыл баланнар, мил?шл?р, г?л?имешл?р ?лгер?. Туган ?иремне? ?авалары да шифалы, ?илл?ре д? йомшак. Монда кояш та ягымлы елмая, ныграк ?ылыта, ирк?ли, с?я. ?ырларда да бит болай дип ?ырлана:
2
Исем китми читт? ?ск?н
Кипариска, бананга,
?че булса да, гашыйк мин
Мил?ш бел?н баланга.
?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?г?н, имеш. Ышанам, туган якны? табигате авыру т?нг? андый шифа бирерг? д? с?л?тледер ул.
Районыбызны? ?з?ге Кыргыз-Мияк? авылы – минем туган авылым. Авылыбыз к?нн?н-к?н ?с?, матурлана. Урамнар чиста, таза. Я?адан-я?а йортлар, биналар т?зел?. ?ле я?а гына т?зелг?н Мияк? спорт комплексы бел?н мактанмый булдыралмыйм. Бу комплекс ш???рнекенн?н бер д? ким т?гел: зур бассейны, тренажер залы, фитнес залы, зур спорт залы бар, кышын хоккей тартмачыгы булдырылды. Яше д?, карты да шатланып шунда й?ри. Тир?-як авыллар да кил?. Авылыбызда ике зур м?кт?п, алар икесе д? заманча ?и?азландырылган, безг? – балаларга барлык унайлыклар да булдырылган. Тыныч тормышта, ягымлы, ихлас кешел?р яш?г?н, искиткеч г?з?л табигате булган туган ?иремд? яш?? б?хет т?гелмени инде? Минемч?, бу – и? зур б?хет. К??елем? ?ыр юллары кил?:
Туган ягым-Дим буйлары,
Туган ягым – Мияк?,
Мияк?не? ал та?нары
М??ге балкыр й?р?кт?!
Туган ?ирем, якташларым, мин яратам сезне! Туган ?иремд?, сезне? арагызда яш?г?нг? к?р?, мин чиксез б?хетле!
3
Минем туган ягым Башкортостан – Моя родина Башкортостан (сочинение на татарском языке)
Минем туган ягым Башкортостан. Безне? республикабыз б?ек Р?с?й ки?лекл?ренд? урнашкан. Монда бик к?п милл?т дуслыкта ??м берд?млект? матур гомер кичер?. Аларны? уникаль гореф-гад?тл?ре, борынгы культуралары туган ягыбызны? и? м??им рухи байлыгы.
??ркемг? ?з туган ягы й?р?ген? бик якын ??м кадерле. Кайда гына булмаса? да, нинди ген? матур ?ирл?рне к?рм?с?? д? к??ел барыбер ?з туган ягы?а тартачак, ч?нки монда табигать т? матуррак, ?ава да чистарак. Безне? ?чен зур горурлык шулдыр – кем ген? Башкортостанга кунак булып килм?сен, барсында мондагы яшел куе урманнар, саф чиста сулы елгалар, б?ек Урал таулары ??м кунакчыл, нечк? к??елле башкорт ?алкы та? калдыра. Туган як – ул минем яраткан гаил?м ??м туган йортым гына т?гел, туган ягым минем б?тен Башкортостан.
Эссе ??й к?нн?ренд? урманда олы им?нн?р ??м т?з каеннар к?л?г?сенд?, ?ил?ст? й?р? и? р?х?тедер. Кайдадыр якында гына ?итез чишм? ?зене? мо?лы ?ырын ?ырлап й?гер?, ул бер д? арымый: кышын да, ??ен д?, язын да, к?зен д? каядыр ашыга да ашыга. Минем туган ягым урманнары т?рле-т?рле ?ил?к-?имешк?, г?мб?л?рг?, дару ясый торган ?л?нн?рг? бай. Аларны барсында курыкмыйча кулланырга м?мкин, ч?нки алар саф ?авада, кеше аягы басмаган ?ирд? ?ск?нн?р. Бу б?тен байлыкны безне? яхшы ??м ми?ербанлы м?н?с?б?тебез ген? саклап кил?ч?к буыннарыбызга да ?иткерер.
Минем ?чен кадерле ??м якын булган як ул минем туган авылым. Туган авылым зур т?гел, кечкен?, ул ике калкулык астында урнашкан. Бу ике калкулык кышны салкын ?илл?рд?н саклый безне, а ??йне монда авыл халкы урман ?ил?ге ?ыеп м?ш кил?. Кечкен? тауларыбызны ?итез елга уратып алган. Бала-чагага ??й к?ненд? и? зур шатлык ирт?нн?н кичк? чаклы шушы елгада ташбаш яки зур булмаган табан балыкларын тотып утыру. Ерак т?гел ген? безне? урманыбыз да бар, анда без ??й к?нн?ренд? ?ил?к ??м г?мб? ?ыеп вакытыбызны уздарабыз. Урал таулары безне? туган авылыбыздан ерак урнашкан. Минем туган ягым – чиксез калкулыклы дала, кайсебер ?ирд? аны з??г?р сулы елагалар кисеп чыга.
Башкортостанда уникаль табигать ??м м?д?ният байлыклары бик к?п. Монда булган с?ях?тчел?рне? к??еленд? Башкортостанда к?рг?н матурлыклар озакка саклана ??м тагын да шушы тылсымлы ?ирг? борылып кайтасы килеп торадыр.
Безне? бурычыбыз – шушы табигый байлыкларны, туган ягыбызны? матурлыгын саклауга барлык к?чебезне салу, туган ?иребезг? олы ихтирам бел?н карау. Шулай булса гына монда кил?че кунакларбыз да безне? туган ягыбызга, туган ?иребезг? ихтирам бел?н карарлар ??м а?а зыянлык ясамаслар.
И туган ягым, нинди г?з?л син!
План.
I. Баланы туган ?ире назлый.
1. ?нием с?зл?ре: «Туган ?ире?? м?рх?м?тле бул, ата-баба нигезен онытма!»
2. Авылым ?янкел?ре.
3. Ага чишм? чылтыр-чылтыр.
II. Авылым — г?з?л бакча.
1. Табигатьне саклыйк!
2. Тарихтан бер с?хиф?.
III. ?ырым си?а булсын, туган ягым!
Китс?м туган яктан,
Читт? б?хет тапмам —
Яш?рмен гел ?анны телг?л?п.
?ырлыйм туган якта,
?ырлыйм сезне? хакта,
Каеннарым бел?н берг?л?п.
Р. Ми?нуллин.
Бала д?ньяга кил?, беренче тапкыр туган нигезенд? ?зене? тавышын я?гырата. Бу вакытта ?ле ул берн?рс? а?ламаса да, ?ни назын тоеп, ата-баба нигезенд? яши башлый. Кызарып чыккан кояшка карап, к?зл?рен ача, ?й т?ренд?ге кошлар сайравына елаудан туктый; я?гыр яуганда, й?зен? с?ерсен? билгел?ре чыгара. Анасы да баласыны? к?л?ч, шат й?зен к?реп, бишек ?ырын к?йли, кытыршы куллары бел?н баласын назлый, чын к??елд?н изге тел?кл?р тели.
Мин д? кечкен?д?н ук ?ни назын тоеп, аны? с?зл?рен? колак салып ?стем. ?нк?емне?: «Туган-?ск?н ?ире?? м?рх?м?тле бул, аны булдыра алганча ярат. Ата-баба нигезен онытма!» диг?н с?зл?ре х?терем? бик тир?нтен уелып калганнар. Ничек со? инде шундый г?з?л табигатьле, газиз туган ягы?ны яратмаска м?мкин!?
Мин авылда тудым. Сабый чагымда челтер?п аккан чишм? тавышын да, талларга кунып сайраган сандугач тавышын да ишеттем, йолдызлы к?кне, тулган айны к?реп сокландым. Безне? авылны? табигате искиткеч матур. Мин, капка т?бебезг? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. Б?бк? ?л?нн?ре, вак ромашкалар, сары ч?ч?кл?р ?зл?ре ?к мине бер сихри д?ньяга алып кереп кит?л?р. ?зем яшел чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир?-якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышлары ишетел?.
Инеш буенда ?янкел?р ?с?. Алар яз к?не аксыл-яшел т?ск? кер?л?р, ??й башында яшел яфракларга т?ренеп, авылга ямь бир?л?р, кичл?рен кошларны? матур тавышлары б?тен су буен ?анландыра. Кичке сабантуй да инеш буенда уза. Яшьл?рне? шат ?ырлары, уеннары бел?н су буе г?рл?п тора.
Бормалы инешл?р, карт ?янкел?р шагыйрьл?рг? ил?ам бирг?н. Сибгат Х?кимне? «Минем таныш ?янкел?р» шигыре туган ягын сагынучыларга атап язылган кебек:
Сезг? энд?шми, мин кемг?
Энд?шим, ?янкел?р?
?итте минем д?, сезне? к?к,
Картайдым, дияр к?нн?р, —
ди шагыйрь.
Кешене? гомере башланып китк?н кебек ?к, инешне? д? башлангычы бар. Бу — чишм?л?р. Чишм?, тау астыннан к?меш к?зе бел?н ?ирне тишеп, бик зур кыенлыклар бел?н саркып чыга, б?др? дулкыннар ясап, ?крен ген? ага. Аны? к?меш сыман тамчылары кояш нурлары астында эн?е б?ртекл?ре кебек ?емелдил?р.
Чишм?л?р… Кемне? ген? к??елен? ил?ам салмый да, кемг? ген? канат куеп, хыялларын ?стерми ик?н со? алар?! Шагыйрь Равил Ф?йзуллин туган ягы, туган йорты турында к?п яза. «Туган ягым» диг?н шигыренд? ул болай ди:
Минем д? бар ?зем ?чен
шундый як — Туган ягым:
Дога и?г?н ??р т?шенн?н
чишм?л?р чыга аны?!
Авылыбыздагы зират яныннан ага торган чишм?не «Изгел?р чишм?се» дип атыйлар. Бу чишм?не? суын эчс??, т?не?? ниндидер сих?т алган кебек буласы?.
Авыл башына чыгуга, зифа каеннар яфракларын шаулатып, сары алкаларын селкетеп, безне каршы алалар. Бу каеннарны кайчандыр безне? бабаларыбыз утырткан. Читк? китк?н кешел?р ?з авылы каеннарын сагыналар. Х?с?н Туфанны? 16 ел гомере читт? ?т?. Туган ?ирен? м?х?бб?те, сагыну хисл?ре и?атына к?ч?.
Ак каеннар азмы далаларда,
Япандагы олы юлларда…
Беркайда юк, л?кин сезне? сыман
Сагындырган каен, — беркайда! —
дип ?зг?л?н? ул.
Авылны? матурлыгы, г?з?ллеге турында авылыбыз шагыйре Илсур абый болай дип язды:
Ераклардан сагынып кайтам,
Туган авылым сине.
Ки? кырлары?, басулары?
Каршы ала мине.
Авылым урамнарында
?с? матур таллар.
Берсенн?н-берсе яктырак
Ата безд? та?нар.
Бу шигырь юллары, х?зер к?йг? салынып, авылны? гимны кебек, б?тен кич?л?рд? я?гырый.
Зифа каеннардан со? ки? басулар башлана. Бу басуларда игенн?р к?кр?п ?с?. Каерылып ?ск?н тук башакларга карап, кемн?р ген? сокланмаган, кемн?рг? ген? ил?ам килм?г?н! Ирексезд?н ?ырлап ?иб?р?се кил?:
Игенчене? у?ганлыгы,
Игенчене? хезм?т яме,
Игенчене? тырышлыгы
Кырларыннан к?рен?.
Авылдан ерак т?гел урманнар бар. Урман яшеллеге, саф ?авасы, ?ырчы кошлары бел?н ?зен? гашыйк ит?. Урманны б?тен кеше д? ярата торгандыр дип уйлыйм мин. Тукайны? «Ш?р?ле» поэмасындагы т?б?нд?ге юллар безне? авыл урманы турында язылган кебек:
Бик хозур! Р?т-р?т тора гаск?р кеби чыршы, нарат;
Т?пл?ренд? ятканым бар, х?л ?ыеп, к?кк? карап.
??й к?не урман кешел?рне ?зен? тарта. Ял к?нн?ренд? т?ркем-т?ркем д?, ялгыз да кешел?р урманга агылалар. ??й уртасында урман аланнарында чалгы тавышлары ишетел?. ? к?з кешел?рне ?зене? сап-сары чикл?векл?ре бел?н кин?ндер?. Минем туган авылым Биектау районына кер?. Аны халык теленд? «ак каенлы Биектау» дип й?рт?л?р. Районда каен, нарат урманнары шактый. Тик урманнарга керг?ч, киселг?н агач т?пл?рен, ташланган ч?пл?рне к?реп й?р?к ?рни. Сулыклар да бик к?п, л?кин промышленность предприятиел?ренн?н агып чыккан сулар аларны пычрата, г?з?л табигатьне? ямен ?иб?р?.
Табигатьне пычрату, а?а саксыз карау иманлы кешел?рд? борчылу уята. Табигатьне саклау проблемасы ?. Баяновны? «С?ях?тнам?» поэмасында к?т?рел?. ?с?рне? герое Кама буйлап с?ях?тк? чыга. Кама буендагы авыллар югалган. Яшьл?р булмагач, авылны? кил?ч?ге булмый. Авыл бетс?, табигать т? ярлылана. Кама буенда кыр казлары к?ренми, кыр ?рд?кл?ре кычкырмый. Су буе м?ет чыккан йортны х?терл?т?. Автор ?зене? бала чагын х?терли. Яланаяк й?рг?н болыннарны сагынып иск? ала. Тик бу болыннар аша х?зер торбалар узган. Бик к?п зиратлар аша дамбалар ?тк?релг?н. Милли а? к?нн?н-к?н югала бара. Халык иманыннан яза, телен оныта. Заманга ияреп, к?йл?р д? ?зг?р?. Шул к?йл?р тавышы астында сыкрап, бик к?п урманнар ?ирг? ава.
?. Баянов кешелек д?ньясын саклап калырга чакыра. С?ях?тнам?не? ахырын ул болай т?мамлый:
Ча? кагам мин:
— Бар халыклар!
Барлык тел?к-гад?тл?рне
Буйсындырып бары акылга,
Кул бирегез бер-берегезг?
?ир хакына, яш?? хакына!
М?ск??д?ге татар галиме Вил Мирзаянов атом-т?ш коралын законсыз файдалануны фаш итте. Шуны? ?чен ул кулга алынды. Халык соравы буенча аны азат иттел?р.
Кешел?р! ?йд?гез ?ле, табигатьк? карата бераз м?рх?м?тлер?к булыйк! Аны саклап калу ?чен бар к?чебезне кызганмыйк! Табигать ??м б?тен гал?м ки?леген саклап калу — безне? бурыч.
Туган ягымны? г?з?л кешел?ре, гыйбр?тле тарихы да бар.
Шамил Р?кыйповны? «Та?нар ?аман матурмы?» ?с?ренд? сур?тл?нг?н Гыйльфан Батыршин — безне? авылныкы. А?а ?тк?н ел авылда ??йк?л куелды.
Халкыбызны? милли горурлыгы булган композитор Салих С?йд?шев т? безне? районнан. Аны? туган авылы ?бр?д? музей ачылды.
Авылыбыздан ерак т?гел Камай авылы бар. Бу авылны? к?нчыгыш ?лешенд? тарихчы, археолог Равил Ф?хретдинов казу эшл?ре алып барды. Монда к?п кен? борынгы эш кораллары, биз?н? ?йберл?ре табылды. Табылган ?йберл?р Камаево авылында ачылган тарихи музейга куелган. Без бу музейда май аенда булдык. Экспонатлар арасында кабер ташы бар. Бу таш XIII гасырлар тир?сенд? бер д?рвишне? хатынына куелган таш булып чыкты.
Бу тир?д? Иске Казан ш???ре урнашкан булган. Вакытлар узу бел?н, ш???рне? нигезен Казансу елгасы ашап бетерг?н. Бу елга ?зе д? бик к?пне к?рг?н. Г?лшат З?йнашеваны? «Казансу» шигыре шул турыда.
Казан суы ?сл?ренд? акчарлаклар уйныйдыр.
Акчарлаклар ел да кайта,
?тк?н гомер кайтмыйдыр.
?й, Казансу, Казансу!
Гомерл?ре ямансу.
Азатлык ?чен халкымны?
Кан-яшьл?ре тамган су, —
диг?н юллар Иван Грозный яулары вакытында т?гелг?н яшьл?р, каннар хакында с?йли.
Туган ягым г?з?л д?, аны? кешел?ре д? минем к??елг? якын тоела, ??р кеше д? шулай уйлыйдыр. Туган як ?ырларга к?чк?н. Туган як турында язучылар зур к?л?мле ?с?рл?р язалар. Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» диг?н ?с?рене? исеме ген? ни тора! М. М??диевне? «Торналар т?шк?н ?ирд?» ?с?ре туган ягы ??м аны? кешел?рен? багышлап язылган. Гадел Кутуй «Сагыну» н?серенд? чит илд? й?рг?н солдатны? сагыну хисл?рен сур?тли. «Аны? ?реме д? б?ген ми?а шифа булыр иде», — ди. Б?ген ?ле мин авылда яшим. М?кт?п бел?н хушлашу к?нн?ре ?ит?. Тел?гем — укуымны д?вам ит?. Кая гына барсам да, туган ягым, ?ти-?ни йорты ми?а якын да, газиз д? булыр.
?земне? туган ягыма булган хисл?ремне шигырем бел?н белдер?м:
Туган ягыма
Офык читл?ренн?н ?крен ген?,
Матур булып синд? та? ата.
Урамнардан узган к?т?л?ре?
Хезм?т к?нен синд? уята.
Ирт?к торып, ?г?р кырга чыкса?,
Ишет?се? тургай мо?нарын.
Ишет?се? бодай, арышларны?
Ирт?нге саф ?илд? шаулавын.
?н? кара! Барлык игенн?р д?
Елмаялар кояш ягына.
Кем сокланмас шушы матурлыкка
Ия булган туган ягыма!
Д?ресне? максаты:
укучыларны туган як тарихы бел?н таныштыру, авылны? ?тк?не ??м б?генгесе бел?н танышу; туган т?б?гебезне ярату, аны? бел?н горурлана бел? хисе, туган ?ирг? тугрылык т?рбиял??; туган якны? табигате бел?н танышу, а?а с?ю хисе ??м сакчыл караш т?рбиял??, м?рх?м?тле ??м игътибарлы булырга ?йр?н?.
?и?азлау:
1. Татарстан картасы.
2. Балалар и?аты – р?семн?р, иншалар к?рг?зм?се.
3. Плакатлар: “Табигатьне саклауны мин изге эш дип саныйм. Бу –Туган илне? матурлыгын саклау ??м арттыру.” /Л.Леонов/;
“Илен белм?г?н – игелексез,
Халкын белм?г?н – холыксыз,
? н?селен белм?г?н – тарихсыз.”
“?з иле? – алтын бишек!”
“Алтын-к?меш яуган ?ирд?н туып ?ск?н ил яхшы.”
“Туган?ирне?тузаны да кадерле, ?реме д? хуш исле.”
4. Авыл табигатен сур?тл??че фотолардан т?зелг?н слайдлар.
2012 ел – Россия Президенты тарафыннан, “Тарих ??м м?д?ни мирас елы” дип игълан ителде. Тарих ул –?тк?не?не барлау, халкы?ны олылау, н?селе?не бел?. ?з халкыны? ?тк?нен белг?н, аны? бел?н горурланган ??м кил?ч?кт? а?а хезм?т ит?рг? ?зер булган белемле, зыялы, с?лам?т ш?хес булып ?с? – безне? т?п бурыч. Б?генге д?рест? без авылны? кыскача тарихы, аны? к?ренекле кешел?ре, гореф-гад?тл?ре, табигате бел?н танышырбыз.
Туган ?ен белм?г?н
Туган авылын белерме?
Туган авылын белм?г?н
Туган илен белерме?
Туган як! Аны? шифалы ?авасын сулаган, саф суларын эчк?н, иркен болыннарында т?г?р?п ?ск?н кеше беркайчан да туган ягын оныта алмый. Кешене туган ?ире ашата, ?стер?, г?з?л табигате бел?н ирк?ли. ?ир! Шушы кыска гына с?з эчен? халкыбызны? тарихы да, язмышы да салынган.
Безне? ?чен бит бу изге туфрак,
Тамырыбыз моннан таралган.
Милл?тебез монда яралган,
??рбер н?сел ?зен? ?ан алган.
Безне? Туган илебез Русия диеп атала, ? туган д??л?тебез – г?лч?ч?кле Татарстан. ? инде туган авылыбыз Олы Болгаер Татартстан д??л?тене? кечкен? бер ?лешен т?шкил ит?. Татарстан картасында ул бер нокта гына булып к?ренс? д?, туган авылыбыз безне? ?чен и? зур, и? кадерле ?ир булып тоела.
Туган ?ир… Туган авыл…
Й?р?кк? нинди якын ??м кадерле бу с?зл?р. Безне? ??рберебезне? газиз туган йорты, нигезебез урнашкан кадерле туган авылы бар. Туган авылыбызны? ??р сукмагы, ??р агачы,аны? барча кешел?ре к??елг? ифрат та якын. Т?пил?п китк?н , беренче тапкыр ?тт?- ?нн? дип ?йтерг? ?йр?нг?н вакыттан ук к??ел т?рен? туган телебез аша кереп утырган кадерле урыннар…
Аларда безне? ?тк?н тарихыбызны? бер ?леше, халыкны? мо?ы, кайгысы- шатлыгы, куанычы ??м сагышы. Аларны? кайберл?ре бик борынгы, икенчел?ре шактый со? барлыкка килг?н. ??рберсене? ?з ?сеш тарихы, ?з даир?се, ?з мохите, ?зене? данлы кешел?ре бар.
Еллар узган саен шактый сандагы авылларны? бетк?нлеге билгеле. 1966 елда Татарстанда 4855 авыл булган, ? 1987 елны? 1 гыйнварына авыллар саны 3266 гына калган. Безне? к?рше авыллларыбыз арасында да мондый язмышка дучар булган авыллар бар, м?с?л?н, Кама Тамагы районы Б?ки авылы, элек атаклы “Б?ки базары”, “Чабыр ?ыены” бел?н дан тоткан зур гына авылда, х?зер барысы 5 йорт калган.Шулай ук, безд?н ерак т?гел ген? урнашкан, Марьино, Танаево авыллары да шул ук х?лд?. ? мен? Борнаш авылына к?рше булган ??м?ки авылы б?тенл?й бетк?н, дим?к, яшь буын бу урыннарда авыл булганын ??м??риятебезне? карталарыннан карап кына бел?ч?к. Шу?а к?р? д? без авылыбызны? тарихын, ?ичшиксез, белерг? ??м кил?ч?к буын в?килл?рен? мирас итеп калдырырга тиешбез.
Кеше ?ирд? йорт – ?ир, нигез кора,
Тим?с диеп ?илл?р, салкыннар.
Зур илемне? рухи х?зин?се,
Чал тарихы булган халкы бар.
Х?терл??д?н курыкма син!
?тк?нн?рне онытма син!
Бел син ерак бабайларны?
Ничек итеп к?н итк?нен,
Ни икк?нен, ни ч?чк?нен,
Нинди уйлар, нинди мо?нар
Безг? калдырып китк?нен.
Авыл атамалары безне? борынгы тарихыбызны, данлы ?тк?небезне к?згед?ге кебек чагылдыралар. Бер атама да юкка гына бирелм?г?н. Аларны? нигезенд? атама кую ?чен бер?р с?б?п ята. Бер ишел?ре этнонимга, икенчел?ре тарихи вакыйгаларга, ?ченчел?ре гад?т- йола кануннарына ??м башка ?зенч?лекл?р буенча бирел?.
Авылларыбызны? атамалары – безне? чал тарихыбыз, ата- бабаларыбыздан калган мирасыбыз.
Болгаер атамасы Казан ханлыгы чоры чыганакларында Болгар Кривой- Болгаер дип к?рс?тел?. 1565-1567 еллардагы вакыйгаларны ?з эчен? туплаган З?я ?язене? терк?? кен?г?сенд? д? авыл исеме н?къ шулай бирелг?н.
Авыл аксакаллары с?йл?вен? караганда, Олы ??м Кече Болгаер авылларына Болгар ханлыгыннан ике агай- эне килеп урнашкан. Олысы Инеш яис? Ша?иян суы ярына, икенчесе Иске йорт дип атала торган урынга утырган. Л?кин су ?итм?? с?б?пле халык авылны? х?зерге урынына к?чк?н.
1920 ел. Олы Болгаерны? 1793 дис?тин? у?ай , 169 дис?тин? у?айсыз ?ирл?ре бар. Ч?ч? м?йданы – 1710, болын- 37, к?т?лек – 86 дис?тин?. Урман юк. Авылдагы 351 ху?алыкны? 11енд? ?имеш бакчалары бар.
1930 ел.Олы Болгаерны? 200 г? якын ху?алыгында барлыгы 102 ат бар. К?ренг?нч?, ярлыларны? аты юк, к?бесене? абзарында сыер да м?гер?ми. К?м?кл?ш? башланса да, юкны берл?штереп булмый.
1931 елда колхозлар оеша. Кече Болгаерда- “Йолдыз”, Олы Болгаерда “Я?а тормыш” барлыкка кил?.
1941 елда Б?ек Ватан сугышы башлана. Авылдан 147 кеше сугышка кит?. 77 якташыбыз туган ?ирг? ?йл?неп кайта алмый. Сугышта ??лак булганнар ист?леген? безне? авылда ??йк?л т?зелг?н. Ир – егетл?р фронтка китк?ч б?тен эш, авырлык хатын – кыз ?илк?сен? т?ш?. Насртдинова Ф?гыйл?, Гыйниятуллина Саим?, Закирова З?йн?п, Зинн?туллина Л?биб?, Байкина Зоха апалар трактор руле артына утыралар.
Сугыштан со?гы елларда авылны т?зекл?ндер? буенча бик к?п эшл?р башкарырга туры кил?.Ху?алык биналары, клуб, башлангыч м?кт?п, башлангыч м?кт?п, медпункт, кибет, гаражлар, складлар, ындыр табагы т?зел?. Авыл халкы тел?ге буенча т?зелг?н м?чет т ? безне? авылга ямь биреп тора.
Безне? Олы Болгаер авылы ?зене? ?стерг?н уллары ??м кызлары бел?н горурлана ала. Алар арасында игенчел?р, язучылар, укытучылар, табиблар ??м башка бик к?п ??н?р иял?ре бар. Алар ?з б?хетл?рен туган якта – шушы т?б?кт? тапканнар. Авылыбыздан ерак яш?г?нн?р д? – безне? горурлык. Тормыш юлы никад?р ген? авыр булмасын, ??р кеше ?з юлын, ?з урынын ??м б?хетен таба.
Безне? авылда туып ?ск?н, х?зерге вакытта Т?б?н Камада яш??че Г?лчир? Иб?туллина да шигырьл?р и?ат ит?. Аны? туган якка багышлап язылган шигырьл?ре бик к?п. Х?зер без аны? “Кайтам си?а, кайтам Болгаерым” исемле шигырен ты?лап китик.
Бар ?и?анга аклык, пакълек и?г?н,
Кырлар йоклый ябынып юрганым.
Ятсыныпмы карый яшь юк?л?р,
Юк шул, авылым, к?пт?н булганым.
Онытмаган, таный шаян ?илл?р,
Балачакта куышып ?ск?нг?.
Сагынам сине, авылым – Болгаерым,
Назлары?мы ?анга к?чк?нг?.
Кайтыр юлга юлдаш итеп алдым
??я?лесен карлы буранны?.
Таныр мик?н, ча?гы шуып ?ск?н
Шаян кызын авылым, урамым?
Юл буенда ?ск?н ?ремн?р д?,
Кар астыннан сузып башларын
?йт?л?р к?к: “Сагынмыйсы?мыни?
Балам ниг? авылы? ташлады??”
Кайтам си?а авылым, Болгаерым
Сагынып кайтам, инешем, талларым.
Назлар ?чен авылдашларымны,
К?рер ?чен алсу та?нарны.
Б?генге к?нд? без ?зебезне? м?кт?пт? белем алып, туган авыл халкы ?чен хезм?т итк?н абыйлар-апалар бел?н горурлана алабыз. Авыр, ?мма соклангыч тормыш юлы ?тк?н, матур кызлар, батыр уллар ?стерг?н ?би-бабаларыбыз, туган оябыз, туып – ?ск?н ?иребез ??мм?безг? д? кадерле. Сулар ?авабыз, эчк?н суыбыз таза булсын.
Табигатьк? сакчыл караш булса,
?ирне атып чыгар чишм?л?р,
Эч?р су ??м сулар ?ава чиста булыр
Шифа булыр ?л?н, ч?чк?л?р.
Чынан да, ?аваны?, эч?р суларны? пычрануы аяныч х?л. Табигатьне яраткан, кил?ч?к буыннар алдында ?аваплылык тойган ??р кеше туган ?иребез к?ркен саклар ?чен барлык к?чен салырга тиеш.
?ава – кеше тормышында и? кир?кле ?йбер. Завод – фабрикалар, автомашиналар агулы газлар бел?н безне? сулар ?авабызны пычрата. Яшеллек к?п булган ?ирд? ?ава саф, тын алуы ?и?ел була. Шуны? ?чен д? агачлар утыртыйк, урамдагы, су буйларындагы агачларны саклыйк. Себерке ?зерл??, ?имеш ?ыю ?чен каеннарны, ?имеш агачларын ботарлауны туктартырга кир?к.
Ч?нки агач утырту – ул савап кына т?гел, ? буыннар тарихын ныгыту да. Табигать кочагында ял итеп, ?ил?к – ?имеш ?ыйганнан со? ?зл?ре артыннан ч?п – чар ?еме калдырып кит?чел?р бар, ? кайберл?ре ис? учакларын да с?ндерерг? оныта. Табигать ресурслары министрлыгы х?б?р ит?енч?, урман янгыннарыны? 75 % кешел?рне? саксызлыгы аркасында чыккан. Без, укучылар, ??р ел авылны, урамнарны яшелл?ндер? эшенд? катнашабыз, агач ?сентел?ре утыртабыз ??м аларны т?рбиял?п ?стер?без.
Су – ?ирд?ге тереклек ?чен и? кир?к матд?. Безне? авыл тир?сенд? бик матур к?лл?р бар: С?йкалан к?ле, Х?мз? к?ле, К?рл? к?л.Шулай ук, т?мле, салкын сулы кизл??л?ребез д? бар: Беренче, икенче кыр кизл?ве. Н?др?ле кизл?ве, Биктимер, Урам, Салкын, Яр башы кизл??л?ре . Эч?рг? яраклы таза су ?ирд? бик аз. Елга, к?л буйларын таза тоту, эч?р суны саклап тотыну – ??р кешене? изге бурычы.
Их, яшисе иде озак, м??ге…
Табигатьт?н башка ?ле без,
Кемдер, зарыгып бер йотым су сорый –
Чишм?л?рне? кадерен белегез!
Халкыбыз элек – элект?н чишм? – к?лл?рне чистартып, саклап, кадерл?п торган. Безг? д?, укучылар, “Чишм?” операциясе игълан итеп, онытылган, авылдан читт? калган чишм?л?рне юллап табып, аларны чистартырга кир?к.
Сусыз калсак ?г?р, корыячак
Табигатьне? ирк? г?ле без,
?илл?р иссен, назлы г?лл?р ?ссен, –
Чишм?л?рне? кадерен белегез!
Изге чишм?л?рг? т?керс?к без,
Саегыр ?ан, корыр телебез,
Безд?н со? да челтер?п – челтер?п аксын,-
Чишм?л?рне? кадерен белегез!
Шулай ук халкыбызны? изге урыннанрыннан саналган зиратларны да игътибардан читт? калдырмыйк. Безне? борынгы бабаларыбыз зиратка атнага ике – ?ч тапкыр барып кайта торган булганнар. Аякларына башмаклар киеп кен?, тавыш – тынсыз гына зират капкасын ачып керг?нн?р д?, кабер ??елл?рен? с?лам бирг?нн?р. Безне? авылда да, ??р елны ата – бабаларыбзны? гореф-гад?тл?ренн?н килеп чыккан ист?лекле “х?тер к?не” ?м?се оештырыла. Ул к?нне ??ркем ихлас к??елд?н эшл?рг? тырыша. Зиратны ч?п-чардан, корыган ботаклардан чистартып, ауган борынгы кабер ташларын торгызып утыртып куялар. Укучылар, без д? ата-бабаларыбызны? “Ис?нн?рне? кадерен бел, ?лг?нн?рне? каберен бел” васыятен ист?н чыгармыйк. ?зебезне? н?сел – ыруг к?мелг?н кабер ?сл?рен т?ртипт? тотыйк.
Укучылар, б?генге д?реск? ?зерлек вакытында сез туган авылга багышлап иншалар яздыгыз, р?семн?р т?шердегез. Без ?зебезне? туган як матурлыгын саклар ?чен, ата – бабаларыбызны? нигезен корытмас ?чен, туган ?ирне? именлеге ?чен н?рс?л?р эшл?рг? тиеш со??
Безг? барлык к?чебез бел?н табигатьне сакларга кир?к т?гелмени?! ? ниг? со? елгаларыбыз пычрана, сулары кими, кырларда ч?ч?кл?р, сайрар кошлар кими. Бу ?авапсызлыктан кил?. ??ркем эшл?г?н эше ?чен ?аваплылык тоеп, булган г?з?ллекк? сокланып яш?рг? тиеш. ?зебез ?чен, кил?ч?к буыннар ?чен саклыйк Туган ?ирне! Д?ньяны? бар ?иренд? д? безд?ге кебек т?мле корт балы, салкын кымызлар, шифалы сулар юк. Б?ген?н ?к ?и? сызганып эшк? тотынырга кир?к. ?г?р без яшь агачлар утыртсак, г?лл?р ?стерс?к, чишм?л?рне, елгаларны тазартсак – шунда гына ата-бабаларыбызны? нигезе сакланыр.
Яш?сен урман-кырларым,
К?кт? тургай сайрасын.
Г?л-ч?ч?кл?рг? к?мелсен,
Гел яш?сен Ватаным!
?й син, Кешем, ми?ербанлы булчы,
?ир, су, ?ава – табигатем?.
Чапма тамырын, буыннар тарихын,
Б?ртеген д? р?н?етм?, тим?!
?й, кешел?р, со?га калмыйк,
Эшк? тотыныйк, ?йд?гез!
Кадерлик без ?ир – ананы,
Бетсен ч?бе, тузаны.
Барыбызга бер ана ул,
Г?лг? к?мик без аны.
Кеше кит? – ?ыры кала. Буд?ньяда без яшибез ик?н, ?зебезд?нсо? калган буыннаргааналарныолылау, туган ?иребезне, туган телебезне, динебезне х?рм?т ит?, табигатьне саклау кебек к?рк?м сыйфатларны, гореф- гад?тл?рне яшь буынга тапшырырга, мирас итеп калдырырга тиешбез.
Ч?ч?кл?рд?н матур иле? булу,
Анда яш?? нинди к??елле!
Ерак ?тк?нд?ге й?з елга да
Бирм?с идем бер к?немне.
Б?хетле булып тудык без
Бу якты илд?.
Ху?алар булып калырбыз
М??ге бу ?ирд?!
Кеше кит? – ?ыры кала. Бу д?ньяда без яшибез ик?н, ?зебезд?н со? калган буыннарга аналарны олылау, туган ?иребезне, туган телебезне, динебезне х?рм?т ит?, табигатьне саклау кебек к?рк?м сыйфатларны, гореф гад?тл?рне яшь буынга тапшырырга, мирас итеп калдырырга тиешбез.