Татарстан — минем республикам Идел ярларына нурлар сибеп, Матур булып ата безд? та?. Та? шикелле якты Туган илем, Б?хет бирг?н ?ирем — Татарстан. Г?лшат З?йнашева. Н?рс? ул Туган ил? Ул — сине? ?тие?, ?ние?, апа?, эне?, се?ле?, ?бие?, баба?. Ул — сине? туган, яш?г?н йорты?, урамы?, ш???ре?, авылы?. Ул — сине? сулаган ?ава?, басып й?рг?н ?ире?. Безне? барыбыз ?чен д? газиз туган илебез — Татарстан Республикасы. Безне? Татарстан картасын шагыйрьл?р з??г?р к?б?л?кк? д?, томырылып чабып баручы атка да охшаталар. Аны? м?йданы 68 ме? квадрат километр. Зур да, кечкен? д? безне? Татарстан. Зур, ч?нки д?ньяда ?ле кечкен? дист?л?г?н илл?р бар. Кечкен?, ч?нки зурлыгы бел?н аны да узып китк?н илл?р к?п. Х?ер, безне? халыкны? байлыгы анда яш?г?н ?ирне? зурлыгы бел?н ген? б?ял?нми. Татарстан у?дырышлы кара туфракка, урман-суга бай. Анда тигезлекл?р кайчак с?з?к таулар бел?н алышына. Европаны? Татарстан аша узган и? зур елгалары — Идел, Чулман илебез картасында з??г?р билбау кебек. Алар буйлап зур-зур корабларда к?п ди?гезл?рг? барып ?итеп була. ? боргаланып-боргаланып, бу матур ?ирл?рне тагын бер кат к?реп калыйк ?ле дип, кире кайта-кайта агучы кечер?к елга, инешл?рне? саны бик к?п. Безне? Татарстаныбызны? яз дис?? — чын язы, ??й дис?? — чын ??е, к?з дис?? — чын к?зе, кыш дис?? — чын кышы бар. Кыш ?итс?, ??йне сагына башлыйбыз, ??й ?итс? — кышны. Халкыбызны? с?екле шагыйре Габдулла Тукай ?йтмешли, ?авабыз шундый: Анда бик салкын в? бик эссе т?гел, урта ?ава, ?ил д? вакытында исеп, я?гыр да вакытында ява. Татарстан — ул ш???рл?р, фабрика, заводлар иле д?. Казан, Яр Чаллы, ?лм?т, Чистай, Алабуга, Б?гелм?, З?й, Азнакай кебек егермел?п ш???ре бар. ? нурлы Казан — илебезне? башкаласы. И Казан! Д?ртле Казан! Мо?лы Казан! Нурлы Казан! Тукайны? бу с?зл?рен ку?тл?п, шанлы Казан! Фа?игый Казан! Серле Казан! — дип д?вам итс?к, шагыйрь ?йтк?нн?рг? бер д? хилафлык итм?бездер. Шанлы дис?к, Казаныбызны? б?ек ?тк?не, аны? Ауропа бел?н Азия арасында бер ?к вакытта калкан да, ике континентны тоташтыручы ?з?к т? булып торган чоры к?з алдына кил?. Ш???рне? фа?игасе андагы т?хет ?чен килг?н-китк?н ханнарны? ?зара б?релешл?ре бел?н б?йле. Серле диябез ик?н, Казан тарихы чыннан да серле бер п?рд? бел?н капланган. Ш???рг? кайчан нигез салынган, аны? исеме кайдан килеп чыккан? ?ле боларны? барысы да табышмак булып кына кала бир?. Нишлисе? бит, р?химсез илбасарлар кулы бел?н б???л?п бетергесез байлыгыбыз, милли кулъязмаларыбыз, язма ?д?биятыбыз, шулар бел?н ?зебезне? тарихыбыз юкка чыгарылган. Казан ш???рен? инде 1000 ел. Ул Г. Тукай, Г. Ибра?имов, Г. Исхакый, Ш. М?р?ани, М. ??лил, С. С?йд?шев, Б. Урманче, Л. Толстой, Ф. Шаляпин, М. Горький, Н. Лобачевский, А. Бутлеров ??м башка бик к?п д?ньяга даннары таралган язучы, галим, композитор, р?ссам, к?р?шчел?рне? исемн?ре бел?н б?йл?нг?н. Алар Казанда яш?г?нн?р, укыганнар, и?ат итк?нн?р, к?р?шк?нн?р. Казан ш???рене? и? биек, и? тек? елга ярында ак Кремль диварлары урын алган. Аны? уртасында — С?ембик? манарасы. Ул — безне? ?иребезд? булып узган бик к?п вакыйгаларны? ша?иты. 1552 нче ел, 2 нче октябрь… Казан Явыз Иван гаск?рл?ре тарафыннан яулап алына. Бу ел ис?бен? карашлар тукталган саен, к?з алдына й?р?кл?рг? т?з?лм?с яра салып, Казанны? со?гы к?нн?ре килеп баса. Казан кешел?рен кырып бетер? — урыс тарихында и? зур в?хшилек, аны? и? гыйбр?тле с?хиф?л?рене? берсе. Шушы й?р?к тетр?ндергеч 1552 нче елдан бирле, 438 ел к?тк?н к?н килде. Изге с?гать сукты! Алтын к?йм?г? утыртып, еф?к киемн?рг? т?реп, Иделебез аркылы С?ембик?не чит ?ирл?рг?, м??б?ри озаткан чакта й?р?кл?ре сыкрап калган ?би-бабаларыбызны? кил?ч?кк? булган якты ?метл?ре б?ген тормышка ашты! 1990 нчы елны? 30 нчы августында Татарстанны? м?ст?кыйльлеге, б?йсезлеге хакында Декларация ??м 1992 нче елны? 6 нчы ноябренд? Конституциябез кабул ителде, 1994 нче елны? 15 нче февраленд? Шартнам?г? кул куелды. ??р б?йсез, м?ст?кыйль ил ?зен? ген? хас байракка ия. Суверен Татарстан байрагы беренче м?рт?б? 1991 нче елны? декабренд? башкалабыз Казанны? Ирек м?йданындагы Югары Совет бинасы ?стенд? ?илферд?де. Аннары ул республикабызны? ш???рл?ре, районнары, авыллары ?стен? к?чте. Табигатьт? яз. Тизд?н Б?ек ?и??не? 58 еллыгын билгел?п ?т?ч?кбез. Ярты Гасырдан артык вакыт ?тте ул д??ш?тле еллардан со?. ?мма яралардан ?ле ?аман кан саркый. Юк, т?н яраларыннан т?гел, к??ел яраларыннан. Бу к?нн?рд? сугыш ветераннары да, тыл ветераннары да ?зг?реп, яш?реп китк?н т?сле. Алар еракта калган кадерсез яшьлекл?рен? кайтып, аны? ??р к?нен иск? т?шереп уйланалар, мо?суланалар, елап-сыктап алалар. Егет чаклар, я?а гына ?йл?неп б?хет-с?гад?тт? яш?р еллар сугыш кырында калган. Миллионнарны? гомере япь-яшь килеш ?зелг?н. ? к?пме кызлар, апалар, се?елл?рне? с?ю тулы к??елл?ре ?рнеде, с?ю-наз к?теп тетр?г?н иренн?рд? ?аман ачы к?з яше т?ме булды. Кулларына эн?-?еп тотып, туачак б?бил?рен? к?лм?к чиг?рг? тиешле к?пме н?фис затлар, барысын-барысын онытып, сугышка кит?рг? м??б?р булдылар. К?р?к-к?йл? тотып окоп казыдылар, й?гереп-чабып снаряд ташыдылар, зенитчылар булып к?кне сакладылар, н?фис и?н?рен? ?зм?верд?й егетл?рне салып, сугыш кырыннан алып чыктылар, яраларын б?йл?дел?р. Моннан н?къ 58 ел элек — августны? 25 енд? Германияд?, Берлинны? Плетцензее т?рм?сенд? унбер татар улыны? гильотина пычагы астында башы ?зелде. Алар га??еп батырлык, берд?млек к?рс?теп, татар халкыны? горурлыгына, намусына ?верелде. 1967 нче елда Кремль янындагы Беренче Май м?йданында Муса ??лилг? ??йк?л ачылган иде. К?пт?н т?гел калган ун батыр исеме д? ??йк?л эрг?сенд?ге таш диварда урын алды. Шул у?айдан ??лил ??йк?ле янында бик зур митинг булды. Казанлылар бел?н берг? анда башкалабыз кунаклары да катнашты. Алар арасында герой-шагыйрь Муса ??лилне? к?р?шт?шл?ре, Муса абый бел?н и?г?-и? к?р?ш юлы ?тк?н ?мир ага Ут?шев, ?зб?кстаннан килг?н Ф?рит Солтанбеков, ??лилне? тормыш ипт?ше ?мин? ханым, кызы Чулпан, оныгы Таня да бар иде. «Син ?лде?! Шулай да булсын! Л?кин кыю, к?чле рухлыларны? ?ырларында ирекк?, яктылыкка горур чакыручы ?анлы ?рн?к булырсы? син!» дип язган б?ек рус язучысы М. Горький. ?йтерсе? л? М. ??лил ??м аны? к?р?шт?шл?ре турында ?йтелг?н бу с?зл?р. Чыннан да, Муса ??лил, халкыбыз батырлыгы символы булып, безне? к??елл?рд? яши. Халкы ?чен ?лемн?н д? курыкмаган ка?арманнар ?анлы ?рн?к безг?! Республикабыз ?ире кара алтын, табигый газ, ташк?мер, торф, т?зелеш материалларына бай. ?мма ?иребезне? байлыгы к?п еллар буенча в?хшил?рч? таланды, ?авабыз пычранды. Кил?ч?кт? без ?з ?иребезне? ху?алары булырга, мондый кыргыйлыкка юл куймаска тиеш. Республикабызны? и? зур байлыгы, олы горурлыгы — Татарстан халкы. Ул инде д?рт миллионга якынлашып кил?. Татарстан ?ире — татар халкыны? борынгы, тарихи туган иле. Безне? халкыбыз ки? к??елле. Монда к?п кен? башка милл?тл?р ?зл?рене? икенче туган илл?рен тапканнар. Татар халкы гасырлар д?вамында рус, чуаш, мари, башкорт, мордва, удмурт ??м башка халыклар бел?н туган ?иребезне тагын да матурлау ?чен хезм?т итк?нн?р. Г. Тукай с?зл?ре бел?н ?йтк?нд?, «тел, л?гать, гад?т в? ?хлак алмашып» яш?г?нн?р. ??р халыкны? аеруча яраткан, ?з итк?н б?йр?мн?ре була. Безне? халкыбызда ис? бу — Сабан туе б?йр?ме. Сабан туе язгы кыр эшл?ренн?н со? ?тк?рел?. Юкка гына «Сабан туе — хезм?т туе» дип ?ырламыйлар. Табигатьне? матур кочагында, мо?лы кошлар сайравы астында бу б?йр?м тагын да ?анлана, тагын да ямьл?н? т?ш?. Милли к?р?шт?н башка Сабан туен к?з алдына китер?е д? кыен, ? атлар чабышын инде ?йтеп т? тормыйм. Ак к?бекк? баткан юргаларны? м?йдан уртасында баш ч?еп биешеп й?р?л?ре к?пме к??ел к?т?ренкелеге бир?! ?йе, Сабан туе — шатлык туе. К?кт? янып торган кояш та ул к?нне яктырак, матуррак карый кебек. Бар д?нья матурлана, г?з?ллекк? т?рен?. Б?тен ?ирд? шатлык, б?хет х?кем с?р?. Мен? шу?а к?р? Сабан туе минем ?чен аеруча якын. Халкыбызны? тагын бер зур байлыгы — ул аны? ме? елдан артык булган тарихы. Безг? ?з тарихыбызны, телебезне, м?д?ниятебезне сакларга, ныклап ?йр?нерг? кир?к. Х?зергесе к?нд? и? изге бурыч — ?зебезне? б?йсезлегебезне, м?ст?кыйльлегебезне к?з карасыдай саклау. Борынгы бабаларыбыз — болгарлар, кыпчаклар ?з илл?рен «Г?лстан» дип й?ртк?нн?р. Безне? республиканы? табигате д?, кешел?рне? тормышы да г?л бакчасы кебек булырга тиеш. Халкыбыз шуны? ?чен тырыша да инде. Л?кин шунысы кызганыч: ?йтк?небезч?, табигать к?нн?н-к?н пычрана, агачлар елдан-ел кими бара. Яшьл?ре, я?а утыртылганнары сир?к к?рен?. Кеше ?з гомеренд? кименд? ун т?п агач утыртырга тиеш диг?н с?зл?рне укыганым бар минем. Кеше гомере ?чен зур сан т?гел бу. ?леге санны ?ил?к-?имеш агачларын ис?пк? алып ?йтм?г?нн?рдер. Урман-кырларны яшелл?ндер? ?чен д? кеше агач утыртырга тиештер бит. Утырта ??м агач гомере бел?н ?з гомерен чагыштыра, н?ти?? ясый. Минем туган ягым Югары Киб?ху?а авылы да Татарстан Республикасыны? ямьле бер почмагы булып тора. Со?гы елларда авылымда к?п ?зг?решл?р булды: юллар салынды, йортларга газ керде, м?д?ни-к?нк?реш корылмалары т?з? шактый у?ышлы бара. Татарстан Республикасы — зыялылар, талантлар иле. Г. Кариев, С. Гыйзз?туллина-Волжская, К. Тинчурин, Ф. Яруллин, Н. ?и?анов, Х. Туфан, Н. Ис?нб?т, Г. Б?широв, Р. Яхин, С. Садыйкова, И. Шакиров… Болар — татар ??м урыс д?ньясына, б?тенд?нья м?д?ниятен? Татарстан Республикасы бирг?н олуг ш?хесл?р, халкыбызны? с?екле уллары ??м кызлары. Б?генге га??еп зур промышленносте, алга китк?н ф?не, борынгы ??м я?а корылмалары, м??аб?т театрлары, концерт ??м башка т?р тамаша заллары да — Татарстан к?рке. Туган ?ирен, туган илен кем ген? яратмый да кем ген? а?а табынмый ик?н?! Алда ?йтелг?нч?, Татарстаныбызны? табигате бик матур ??м шифалы бит. ?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?де. Ышанам, табигать авыру т?нг? андый шифа бирерг? с?л?тле. Кайларда со? шушы ?киятт?ге И? д? ямьле, асыл ил? — дис?м, Й?ри торгач белдек: Бу д?ньяда И? матур ил — безне? ?ир ик?н! — дип язды Х?с?н ага Туфан да. К??елг? ?зенн?н-?зе ?ыр кил?: «Аерма син безне, язмыш, туган илл?рд?н!»
Султаншин Салават, 8 л РТ, г.Набережные Челны МАОУ «СОШ№48» Руководитель Султаншина Миляуша Исрафиловна, учитель татарского языка и литературы Татарский народный праздник – Сабантуй (сочинение на татарском языке) Сабантуй б?йр?ме ? татар халкыны? и? олы б?йр?мн?рене? берсе. Ул ? хезм?т ??м дуслык б?йр?ме. Сабан туе ? ул ??ркемне? к?теп алган изге б?йр?ме. И? элек Сабантуй ?тк?р? ?чен м?йдан ?зерлил?р. Безне? авылда Сабантуй урман буе?дагы яшел чир?м бел?н капланган и?к?лект? ?тк?рел?. Ирт?г? Сабантуй буласы к?нне авыл яшьл?ре, урам буйлап гармуннар уйнап, ?ырлап-биеп, ху?абик?л?рд?н, яшь киленн?рд?н Сабан туе ?чен махсус ?зерл?нг?н б?л?кл?р ?ыеп, халыкны б?йр?мг? чакырып й?рил?р. Бу «С?лге ?ыю» дип атала. Икенче к?нне матур итеп биз?лг?н м?йданга б?йр?мч? киенг?н халык ?ыела. М?йдан уртасында батырлар к?ч сынаша. ?и??чел?рне т?к? ??м кыймм?тле б?л?кл?р к?т?. Бертуктаусыз музыка я?гырый, ??ркем ?зене? осталыгын к?рс?т?: кемдер ?ырлый, кемдер бии, кемдер музыка коралларында уйный. Яланаяклы малайлар багана башындагы с?лгег? ?рм?лил?р. Мин ?зем к?кре баганага мен?рг? яратам. Олыраклар аркан тартыша, капчык бел?н сугыша, кашыкка йомырка салып й?гер?л?р. У?ган кызлар й?гер?-й?гер? су ташый. Бер т?ркем халык ч?лм?к ватучыга к?ч биреп тора. Кемдер табактагы катыктан авызы бел?н акча эзли. Б?тен ?ирд? ? уен-к?лке, шаярулар. Кин?т м?йдан, тын калып, чабышып кил?че атларга юл ача. Беренче килг?н атны шау-г?р килеп кул чабып каршы алалар. Со?ыннан килг?н ат та ?лешсез калмый. Кайсы кеше, й?гереп килеп, атны? муенына с?лге сала, икенчесе чабышчы малайны? башына т?б?т?й кидер?. Сабан туе шулай, шаулап-г?рл?п, кичк? кад?р д?вам ит?. Бушап калган м?йданга карагач, ямансу була. Тагын бер елга кад?р сау бул, Сабантуй! Без сине сагынып к?т?рбез.
Примерное сочинение-рассуждение (на татарском языке) на актуальные проблемы в нашей жизни – алкоголь, наркотики. “Матурлык д?ньяны коткарыр”, -дил?р. Минемч?, и? матур кешел?р – балалар. Без гаил?д?, м?кт?пт? т?рбиял?н?без. ? м?кт?п ул – д?ньяга, тормышка караш формалаша торган и? изге урын. Бала беренче тапкыр м?кт?пк? килг?ч ?зен? дуслар таба, алар бел?н аралаша. Еллар утк?н саен ул акыл, т??риб? туплый.Аны? тормышка ?з карашы, ??р н?рс?г? ?з фикере барлыкка кил?. Л?кин кешел?р табигать тарафыннан шундый т?рле итеп яратылганнар. Холык-фигыльл?ре, кыяф?тл?ре, социаль х?лл?ре, д?ньяга карашлары бел?н кешел?р бер-берл?ренн?н шактый аерыла. Безне? арада да т?рлел?ре бар. Дин юлына кереп китк?н, с?лам?т яш?? р?веше алып барган, акыллы, белемле яшьл?р бел?н бер- р?тт?н начар гад?тл?рг? иярг?нн?ре д? бик к?п. Мине бигр?к т? наркомания диг?н зур аф?т борчый. Элек без бу турыда телевизордан к?реп, газета-жуналлардан укып белдек. «Ярый ?ле безд? юк бу чир», дип уйлый идек. К?пл?р наркотик кармагына бик тиз эл?г?. Бу баткаклыкка кереп баткач кына алар аны? нинди куркыныч ик?нен а?лыйлар. Алар инде беркайчан да с?лам?т, ирекле була алмыйлар. Кеше ?зене? наркоман ик?нен а?лаганда бик со? була инде. Л?кин чын наркоманнар да ?зл?рен наркоман итеп танырга тел?мил?р. Алар язмышларына буйсынып, тормыш ?чен к?р?шс?л?р, ?зл?ре ?чен яхшырак булыр иде. Эн? бел?н бит ?ле СПИД вирусы да дус. К?п наркоманнар ВИЧ инфекцияле була ик?н.ВИЧ инфекцияле наркоман аналардан з?гыйфь балалар туа, к?пме кешел?р наркоман туганнары ?чен газап чиг?. Бу турыда газеталарда бик к?п файдалы материаллар бар. Бу м?кал?л?рд? к?п т?рле файдалы ки??шл?р, гыйбр?тле вакыйгалар бел?н танышырга була.Шушы газеталарда м?кал?л?рне,хатларны укыгач ,мин аларны? геройлары ис?нме,т?гелме ик?нлеге турында уйлыйм. Алар кайчандыр безне? арада яш?г?н кешел?р бит.Аларны? язганнары – наркомания д?ньясында аяк басканарны? уртак язмышы . Мин ?зем? андый язмыш тел?мим . Бер??л?р л?зз?тне, р?х?тлекне шул наркотиклардан, т?м?кед?н, алкогольле эчемлекл?рд?н алсалар, яхшы, т?рбияле кешел?р р?х?тлекне, л?зз?тне тормышта, яш?ешт? к?р?л?р. Бала ?зене? гаил?сенд?, ян?ш?д? ?ти- ?нисе, туганнары. Ул алар бел?н к??елле с?йл?ш?, ??г?м? кора. Ял к?нн?ренд? берг?л?шеп табигать кочагына чыгып кер?, тир?-якны к?з?т?, гаил? берлеген д? сакларга ярд?м ит? бит. ?йе, х?зер ?ти-?нил?рне? вакыты бик к?п т?гел, к?бесенч? ул юк та ?ле. Гаил? ?ылысы ??р кешег? р?х?тлек, л?зз?т бир?. ?йтик, бала м?кт?пт? дуслары бел?н аралаша, белем ала. ?леге дустына м?гал?м? кешег? р?х?тлек, л?зз?т бирмимени? ?лб?тт?, бир?. Бары ?зе?не? рухи ныклыгы?ны саклаган х?лд?, тормышны? ??р мизгеленн?н яхшылык кына эзл?рг? кир?к. Тормыш гел р?х?тт?н, яхшылыклардан гына тормый. Л?кин берн?рс? д? гомерлек т?гел, авырлыклар вакытлыча гына. Аларны ихтыяр к?чен саклаган х?лд?, сабыр итеп ?тк?реп ?иб?р? белерг? кир?к. ?г?р д? кеше ?зен? начар гад?тне юлдаш ит? ик?н, авырлыклар ?т?р, ? ?леге начар гад?т кешед? калыр. Тормышны? матур, с?енечле мизгелл?рен кеше тулысынча кабул ит? алмый. Ул инде начар гад?т баткаклыгында. Бары тик ?леге сазга килеп эл?кк?ч кен? кеше ?зене? кайда ик?нлеген а?лый. Л?кин со? була. Мондый х?лд? калмас ?чен ?ти-?нил?ребез, укытучыларыбыз безне тормышка ?зерлил?р, зарарлы гад?тл?рд?н саклыйлар. Алар безг? б?хетле яш?? серл?рен ?йр?т?че чын дусларыбыз, ки??шчел?ребез. Мен? шушындый ?ти ??м ?нил?р, укытучылар булганда, ??р бала файдалы эшл?р бел?н ген? ш?гыльл?нер, начарлыклар, зарарлы гад?тл?р безне читл?теп ?т?р, дим мин. Б?тен д?ньяда яман чирл?рне, зарарлы гад?тл?рне бетер? – ??ркемне? изге бурычы, ??р бала, ??р ?лк?н кеше к?р?шк? кушылса ??м ?зе д? яхшы ?рн?к к?рс?тс?, без мо?а иреш?ч?кбез. Барысы да ?зебезне? кулда.
Инша / Ана — б?ек исем, Н?рс? ?ит? ана булуга! «?ни» диеп язып куйдым Я?а яуган ак карга. Таптамагыз, ?ич ярамый «?ни» с?зен таптарга. З. Туфайлова. ?йе, Ана — ул д?ньяда и? б?ек кеше. Бик к?п к?ренекле ш?хесл?рне, галимн?рне, укытучылар, табибларны ана тудырган. Ана баланы тугыз ай буе ?зене? карынында к?т?реп й?рт?, тудыра, бала тугач, ул а?а ?зене? к?кр?к с?тен имезеп, т?н йокыларын калдырып ?стер?. Кичл?рен баласына бишек ?ырлары ?ырлый, ?киятл?р с?йли. Бала ?с?, м?кт?пк? й?ри башлый. Ана а?а д?ресл?рен ?зерл?рг? булыша, йорт эшл?рен карарга, пешеренерг?, чиг?рг?-б?йл?рг?, ?з-?зен тотарга, кешел?р бел?н матур, ягымлы итеп с?йл?шерг? ?йр?т?. Бала ?сеп кеше була. ??м ?з баласын шулай ук т?рбияли, бар к?чен, энергиясен баласын ?стер?г? бир?. Бер к?нне карый, аны? ?нисе д? баласы кебек ?к т?рбияг? мохта? ик?н бит. Мен? шушы вакыйга, шушы проблема кешел?рне икег? аера да инде: кайберл?ре гомере буе ?ти-?нисен? р?хм?тле булып, ?зен? булган х?рм?тне, т?рбияне аларга да к?рс?т?, аларны? фатихасын ала, ? кайберл?ре ис? моны кир?к санамый, ?аман д?нья кууын бел?. Б?лки оныта торганнардыр, ана р?н?еше бетми бит ул, гомер буена эз?рлекли. Бик к?п язучыларыбыз ?зл?рене? ?с?рл?ренд? Ана образын чагылдыралар. М?с?л?н, ?мирхан Еникине? «?йтелм?г?н васыять», Туфан Ми?нуллинны? «?нил?р ??м б?бил?р», Муса ??лилне? «Ана б?йр?ме», Р?шид? ?и?аншинаны? «Улларым» спектакльл?ренд? бу бик ачык чагыла. ?мирхан Еникине? «?йтелм?г?н васыят» е Акъ?би ??м аны? уллары, кызлары ??м оныклары турында. Акъ?би авылда яши. Олыгаеп, ?зе ген? яш?ве авырайгач, балалары ш???рг? алып кил?л?р. Бик каты авырый башлагач, аны шифахан?г? салалар ??м ул анда ?ан бир?. Бик тел?с? д?, ул васыятен д? ?йт? алмыйча кала: аны ты?лап торырга беркемне? д? вакыты табылмый. Шулай итеп, ап-ак к?фенлекк? т?реп, м?селманча к?м? урынына, ананы р?н?етеп, с?зен? колак салмыйча, гробта к?меп куялар. Шулай ук Туфан Ми?нуллинны? «?нил?р ??м б?бил?р» пьесасы бел?н д? таныш булмаган кеше юктыр. Биред? д?рт хатын — д?рт язмыш: ун?ченче баласын ш???рд? тудырырга дип килг?н эчкерсез, олы ?анлы Г?лфин?, ?иде ел буена к?теп алган баласын тапкан чиб?р Валентина, бала назын татып карыйсы, бала т?рбиялисе килг?н, ?зен ямьсез дип санаса да, эчке д?ньясы бик матур булган Алтынч?ч ??м бу заманны? шыксыз «инвалиды» — баласын ?зен? алырга тел?м?г?н Дилемма. Хатыннар балаларын ?ле ген? тапканнар, й?р?к пар?л?рен? карап туймыйлар, бик кадерл?п тотып имез?л?р, кулларында ирк?л?п йоклаталар. ? мен? баласын табып та, алырга тел?м?г?н Дилемманы к??ел ?ич кабул итми. А?а карата н?фр?т уяна. Ана булуны? никад?р изге, олы хис ик?нен а?ламавына, салкынлыгына, дорфалыгына, ?з ?нисен? карата тупас булуына шаккатырсы?. Ирексезд?н аны? кечкен? нарасыен ??лли башлыйсы?, аны? кил?ч?ге куркыта. Ул беркайчан да ана назын татымаска, к?переп торган иренн?ренн?н агыза-агыза к?кр?к с?те имм?ск?, «?нием, б?гърем» дип д?шм?ск? м?мкин бит. Юк, кир?кми, бу турыда уйлыйсым килми минем! Бу минутта минем ?н? шул Г?лфин? апаны? унд?ртенче баласы булып, кайгы к?рми ?с?сем, акыллы Валентинаны? ирк? кызы, Алтынч?ч-айналаемны? матур, чиб?р б?л?к?че буласым кил?. Ч?нки бел?м: алар ?енд?, алар оясында ни к?рс??, очканда да шуны к?рерсе?. Алар балаларын ??мгыятьк? файдалы ш?хес, чын м?гън?сенд? кеше итеп т?рбиялил?р. Мен? бу аналар, чыннан да, Ана диг?н б?ек исемг? лаек. Ана образы Р?шид? ?и?аншинаны? «Улларым» драмасында и? югары биеклеген? к?т?реп бирелг?н. Ананы? улы сугышта ?леп кала ??м аны? ипт?ше бу турыда ?нисен? х?б?р ит?рг? кил?. Ул дустыны? ?йберл?рен ?нисен? к?рс?т?, аны? турындагы хатир?л?рен с?йли ??м мондый батыр улларны бары тик б?ек Аналар гына т?рбияли алуына инана, ахырдан ?йт?: http://www.insha.ru/text/160
Татарстан — минем республикам
Идел ярларына нурлар сибеп,
Матур булып ата безд? та?.
Та? шикелле якты Туган илем,
Б?хет бирг?н ?ирем — Татарстан.
Г?лшат З?йнашева.
Н?рс? ул Туган ил? Ул — сине? ?тие?, ?ние?, апа?, эне?, се?ле?, ?бие?, баба?. Ул — сине? туган, яш?г?н йорты?, урамы?, ш???ре?, авылы?. Ул — сине? сулаган ?ава?, басып й?рг?н ?ире?. Безне? барыбыз ?чен д? газиз туган илебез — Татарстан Республикасы.
Безне? Татарстан картасын шагыйрьл?р з??г?р к?б?л?кк? д?, томырылып чабып баручы атка да охшаталар. Аны? м?йданы 68 ме? квадрат километр. Зур да, кечкен? д? безне? Татарстан. Зур, ч?нки д?ньяда ?ле кечкен? дист?л?г?н илл?р бар. Кечкен?, ч?нки зурлыгы бел?н аны да узып китк?н илл?р к?п. Х?ер, безне? халыкны? байлыгы анда яш?г?н ?ирне? зурлыгы бел?н ген? б?ял?нми. Татарстан у?дырышлы кара туфракка, урман-суга бай. Анда тигезлекл?р кайчак с?з?к таулар бел?н алышына. Европаны? Татарстан аша узган и? зур елгалары — Идел, Чулман илебез картасында з??г?р билбау кебек. Алар буйлап зур-зур корабларда к?п ди?гезл?рг? барып ?итеп була. ? боргаланып-боргаланып, бу матур ?ирл?рне тагын бер кат к?реп калыйк ?ле дип, кире кайта-кайта агучы кечер?к елга, инешл?рне? саны бик к?п.
Безне? Татарстаныбызны? яз дис?? — чын язы, ??й дис?? — чын ??е, к?з дис?? — чын к?зе, кыш дис?? — чын кышы бар. Кыш ?итс?, ??йне сагына башлыйбыз, ??й ?итс? — кышны. Халкыбызны? с?екле шагыйре Габдулла Тукай ?йтмешли, ?авабыз шундый:
Анда бик салкын в? бик эссе т?гел, урта ?ава,
?ил д? вакытында исеп, я?гыр да вакытында ява.
Татарстан — ул ш???рл?р, фабрика, заводлар иле д?. Казан, Яр Чаллы, ?лм?т, Чистай, Алабуга, Б?гелм?, З?й, Азнакай кебек егермел?п ш???ре бар. ? нурлы Казан — илебезне? башкаласы.
И Казан! Д?ртле Казан! Мо?лы Казан! Нурлы Казан!
Тукайны? бу с?зл?рен ку?тл?п, шанлы Казан! Фа?игый Казан! Серле Казан! — дип д?вам итс?к, шагыйрь ?йтк?нн?рг? бер д? хилафлык итм?бездер.
Шанлы дис?к, Казаныбызны? б?ек ?тк?не, аны? Ауропа бел?н Азия арасында бер ?к вакытта калкан да, ике континентны тоташтыручы ?з?к т? булып торган чоры к?з алдына кил?. Ш???рне? фа?игасе андагы т?хет ?чен килг?н-китк?н ханнарны? ?зара б?релешл?ре бел?н б?йле. Серле диябез ик?н, Казан тарихы чыннан да серле бер п?рд? бел?н капланган. Ш???рг? кайчан нигез салынган, аны? исеме кайдан килеп чыккан? ?ле боларны? барысы да табышмак булып кына кала бир?. Нишлисе? бит, р?химсез илбасарлар кулы бел?н б???л?п бетергесез байлыгыбыз, милли кулъязмаларыбыз, язма ?д?биятыбыз, шулар бел?н ?зебезне? тарихыбыз юкка чыгарылган.
Казан ш???рен? инде 1000 ел. Ул Г. Тукай, Г. Ибра?имов, Г. Исхакый, Ш. М?р?ани, М. ??лил, С. С?йд?шев, Б. Урманче, Л. Толстой, Ф. Шаляпин, М. Горький, Н. Лобачевский, А. Бутлеров ??м башка бик к?п д?ньяга даннары таралган язучы, галим, композитор, р?ссам, к?р?шчел?рне? исемн?ре бел?н б?йл?нг?н. Алар Казанда яш?г?нн?р, укыганнар, и?ат итк?нн?р, к?р?шк?нн?р.
Казан ш???рене? и? биек, и? тек? елга ярында ак Кремль диварлары урын алган. Аны? уртасында — С?ембик? манарасы. Ул — безне? ?иребезд? булып узган бик к?п вакыйгаларны? ша?иты.
1552 нче ел, 2 нче октябрь… Казан Явыз Иван гаск?рл?ре тарафыннан яулап алына. Бу ел ис?бен? карашлар тукталган саен, к?з алдына й?р?кл?рг? т?з?лм?с яра салып, Казанны? со?гы к?нн?ре килеп баса. Казан кешел?рен кырып бетер? — урыс тарихында и? зур в?хшилек, аны? и? гыйбр?тле с?хиф?л?рене? берсе. Шушы й?р?к тетр?ндергеч 1552 нче елдан бирле, 438 ел к?тк?н к?н килде. Изге с?гать сукты!
Алтын к?йм?г? утыртып, еф?к киемн?рг? т?реп, Иделебез аркылы С?ембик?не чит ?ирл?рг?, м??б?ри озаткан чакта й?р?кл?ре сыкрап калган ?би-бабаларыбызны? кил?ч?кк? булган якты ?метл?ре б?ген тормышка ашты!
1990 нчы елны? 30 нчы августында Татарстанны? м?ст?кыйльлеге, б?йсезлеге хакында Декларация ??м 1992 нче елны? 6 нчы ноябренд? Конституциябез кабул ителде, 1994 нче елны? 15 нче февраленд? Шартнам?г? кул куелды.
??р б?йсез, м?ст?кыйль ил ?зен? ген? хас байракка ия. Суверен Татарстан байрагы беренче м?рт?б? 1991 нче елны? декабренд? башкалабыз Казанны? Ирек м?йданындагы Югары Совет бинасы ?стенд? ?илферд?де. Аннары ул республикабызны? ш???рл?ре, районнары, авыллары ?стен? к?чте.
Табигатьт? яз. Тизд?н Б?ек ?и??не? 58 еллыгын билгел?п ?т?ч?кбез. Ярты Гасырдан артык вакыт ?тте ул д??ш?тле еллардан со?. ?мма яралардан ?ле ?аман кан саркый. Юк, т?н яраларыннан т?гел, к??ел яраларыннан.
Бу к?нн?рд? сугыш ветераннары да, тыл ветераннары да ?зг?реп, яш?реп китк?н т?сле. Алар еракта калган кадерсез яшьлекл?рен? кайтып, аны? ??р к?нен иск? т?шереп уйланалар, мо?суланалар, елап-сыктап алалар. Егет чаклар, я?а гына ?йл?неп б?хет-с?гад?тт? яш?р еллар сугыш кырында калган. Миллионнарны? гомере япь-яшь килеш ?зелг?н.
? к?пме кызлар, апалар, се?елл?рне? с?ю тулы к??елл?ре ?рнеде, с?ю-наз к?теп тетр?г?н иренн?рд? ?аман ачы к?з яше т?ме булды.
Кулларына эн?-?еп тотып, туачак б?бил?рен? к?лм?к чиг?рг? тиешле к?пме н?фис затлар, барысын-барысын онытып, сугышка кит?рг? м??б?р булдылар. К?р?к-к?йл? тотып окоп казыдылар, й?гереп-чабып снаряд ташыдылар, зенитчылар булып к?кне сакладылар, н?фис и?н?рен? ?зм?верд?й егетл?рне салып, сугыш кырыннан алып чыктылар, яраларын б?йл?дел?р.
Моннан н?къ 58 ел элек — августны? 25 енд? Германияд?, Берлинны? Плетцензее т?рм?сенд? унбер татар улыны? гильотина пычагы астында башы ?зелде. Алар га??еп батырлык, берд?млек к?рс?теп, татар халкыны? горурлыгына, намусына ?верелде.
1967 нче елда Кремль янындагы Беренче Май м?йданында Муса ??лилг? ??йк?л ачылган иде. К?пт?н т?гел калган ун батыр исеме д? ??йк?л эрг?сенд?ге таш диварда урын алды. Шул у?айдан ??лил ??йк?ле янында бик зур митинг булды. Казанлылар бел?н берг? анда башкалабыз кунаклары да катнашты. Алар арасында герой-шагыйрь Муса ??лилне? к?р?шт?шл?ре, Муса абый бел?н и?г?-и? к?р?ш юлы ?тк?н ?мир ага Ут?шев, ?зб?кстаннан килг?н Ф?рит Солтанбеков, ??лилне? тормыш ипт?ше ?мин? ханым, кызы Чулпан, оныгы Таня да бар иде.
«Син ?лде?! Шулай да булсын! Л?кин кыю, к?чле рухлыларны? ?ырларында ирекк?, яктылыкка горур чакыручы ?анлы ?рн?к булырсы? син!» дип язган б?ек рус язучысы М. Горький. ?йтерсе? л? М. ??лил ??м аны? к?р?шт?шл?ре турында ?йтелг?н бу с?зл?р. Чыннан да, Муса ??лил, халкыбыз батырлыгы символы булып, безне? к??елл?рд? яши. Халкы ?чен ?лемн?н д? курыкмаган ка?арманнар ?анлы ?рн?к безг?!
Республикабыз ?ире кара алтын, табигый газ, ташк?мер, торф, т?зелеш материалларына бай. ?мма ?иребезне? байлыгы к?п еллар буенча в?хшил?рч? таланды, ?авабыз пычранды. Кил?ч?кт? без ?з ?иребезне? ху?алары булырга, мондый кыргыйлыкка юл куймаска тиеш.
Республикабызны? и? зур байлыгы, олы горурлыгы — Татарстан халкы. Ул инде д?рт миллионга якынлашып кил?. Татарстан ?ире — татар халкыны? борынгы, тарихи туган иле. Безне? халкыбыз ки? к??елле. Монда к?п кен? башка милл?тл?р ?зл?рене? икенче туган илл?рен тапканнар. Татар халкы гасырлар д?вамында рус, чуаш, мари, башкорт, мордва, удмурт ??м башка халыклар бел?н туган ?иребезне тагын да матурлау ?чен хезм?т итк?нн?р. Г. Тукай с?зл?ре бел?н ?йтк?нд?, «тел, л?гать, гад?т в? ?хлак алмашып» яш?г?нн?р.
??р халыкны? аеруча яраткан, ?з итк?н б?йр?мн?ре була. Безне? халкыбызда ис? бу — Сабан туе б?йр?ме.
Сабан туе язгы кыр эшл?ренн?н со? ?тк?рел?. Юкка гына «Сабан туе — хезм?т туе» дип ?ырламыйлар. Табигатьне? матур кочагында, мо?лы кошлар сайравы астында бу б?йр?м тагын да ?анлана, тагын да ямьл?н? т?ш?.
Милли к?р?шт?н башка Сабан туен к?з алдына китер?е д? кыен, ? атлар чабышын инде ?йтеп т? тормыйм. Ак к?бекк? баткан юргаларны? м?йдан уртасында баш ч?еп биешеп й?р?л?ре к?пме к??ел к?т?ренкелеге бир?!
?йе, Сабан туе — шатлык туе. К?кт? янып торган кояш та ул к?нне яктырак, матуррак карый кебек. Бар д?нья матурлана, г?з?ллекк? т?рен?. Б?тен ?ирд? шатлык, б?хет х?кем с?р?. Мен? шу?а к?р? Сабан туе минем ?чен аеруча якын.
Халкыбызны? тагын бер зур байлыгы — ул аны? ме? елдан артык булган тарихы. Безг? ?з тарихыбызны, телебезне, м?д?ниятебезне сакларга, ныклап ?йр?нерг? кир?к. Х?зергесе к?нд? и? изге бурыч — ?зебезне? б?йсезлегебезне, м?ст?кыйльлегебезне к?з карасыдай саклау.
Борынгы бабаларыбыз — болгарлар, кыпчаклар ?з илл?рен «Г?лстан» дип й?ртк?нн?р. Безне? республиканы? табигате д?, кешел?рне? тормышы да г?л бакчасы кебек булырга тиеш. Халкыбыз шуны? ?чен тырыша да инде. Л?кин шунысы кызганыч: ?йтк?небезч?, табигать к?нн?н-к?н пычрана, агачлар елдан-ел кими бара. Яшьл?ре, я?а утыртылганнары сир?к к?рен?.
Кеше ?з гомеренд? кименд? ун т?п агач утыртырга тиеш диг?н с?зл?рне укыганым бар минем. Кеше гомере ?чен зур сан т?гел бу.
?леге санны ?ил?к-?имеш агачларын ис?пк? алып ?йтм?г?нн?рдер. Урман-кырларны яшелл?ндер? ?чен д? кеше агач утыртырга тиештер бит. Утырта ??м агач гомере бел?н ?з гомерен чагыштыра, н?ти?? ясый.
Минем туган ягым Югары Киб?ху?а авылы да Татарстан Республикасыны? ямьле бер почмагы булып тора. Со?гы елларда авылымда к?п ?зг?решл?р булды: юллар салынды, йортларга газ керде, м?д?ни-к?нк?реш корылмалары т?з? шактый у?ышлы бара.
Татарстан Республикасы — зыялылар, талантлар иле. Г. Кариев, С. Гыйзз?туллина-Волжская, К. Тинчурин, Ф. Яруллин, Н. ?и?анов, Х. Туфан, Н. Ис?нб?т, Г. Б?широв, Р. Яхин, С. Садыйкова, И. Шакиров… Болар — татар ??м урыс д?ньясына, б?тенд?нья м?д?ниятен? Татарстан Республикасы бирг?н олуг ш?хесл?р, халкыбызны? с?екле уллары ??м кызлары.
Б?генге га??еп зур промышленносте, алга китк?н ф?не, борынгы ??м я?а корылмалары, м??аб?т театрлары, концерт ??м башка т?р тамаша заллары да — Татарстан к?рке.
Туган ?ирен, туган илен кем ген? яратмый да кем ген? а?а табынмый ик?н?! Алда ?йтелг?нч?, Татарстаныбызны? табигате бик матур ??м шифалы бит.
?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?де. Ышанам, табигать авыру т?нг? андый шифа бирерг? с?л?тле.
Кайларда со? шушы
?киятт?ге
И? д? ямьле, асыл ил? — дис?м,
Й?ри торгач белдек:
Бу д?ньяда
И? матур ил — безне? ?ир ик?н! —
дип язды Х?с?н ага Туфан да.
К??елг? ?зенн?н-?зе ?ыр кил?: «Аерма син безне, язмыш, туган илл?рд?н!»
Султаншин Салават, 8 л
РТ, г.Набережные Челны
МАОУ «СОШ№48»
Руководитель Султаншина
Миляуша Исрафиловна,
учитель татарского языка и литературы
Татарский народный праздник – Сабантуй
(сочинение на татарском языке)
Сабантуй б?йр?ме ? татар халкыны? и? олы б?йр?мн?рене? берсе. Ул ? хезм?т ??м дуслык б?йр?ме.
Сабан туе ? ул ??ркемне? к?теп алган изге б?йр?ме. И? элек Сабантуй ?тк?р? ?чен м?йдан ?зерлил?р. Безне? авылда Сабантуй урман буе?дагы яшел чир?м бел?н капланган и?к?лект? ?тк?рел?.
Ирт?г? Сабантуй буласы к?нне авыл яшьл?ре, урам буйлап гармуннар уйнап, ?ырлап-биеп, ху?абик?л?рд?н, яшь киленн?рд?н Сабан туе ?чен махсус ?зерл?нг?н б?л?кл?р ?ыеп, халыкны б?йр?мг? чакырып й?рил?р. Бу «С?лге ?ыю» дип атала.
Икенче к?нне матур итеп биз?лг?н м?йданга б?йр?мч? киенг?н халык ?ыела. М?йдан уртасында батырлар к?ч сынаша. ?и??чел?рне т?к? ??м кыймм?тле б?л?кл?р к?т?. Бертуктаусыз музыка я?гырый, ??ркем ?зене? осталыгын к?рс?т?: кемдер ?ырлый, кемдер бии, кемдер музыка коралларында уйный.
Яланаяклы малайлар багана башындагы с?лгег? ?рм?лил?р. Мин ?зем к?кре баганага мен?рг? яратам. Олыраклар аркан тартыша, капчык бел?н сугыша, кашыкка йомырка салып й?гер?л?р. У?ган кызлар й?гер?-й?гер? су ташый. Бер т?ркем халык ч?лм?к ватучыга к?ч биреп тора. Кемдер табактагы катыктан авызы бел?н акча эзли. Б?тен ?ирд? ? уен-к?лке, шаярулар.
Кин?т м?йдан, тын калып, чабышып кил?че атларга юл ача. Беренче килг?н атны шау-г?р килеп кул чабып каршы алалар. Со?ыннан килг?н ат та ?лешсез калмый. Кайсы кеше, й?гереп килеп, атны? муенына с?лге сала, икенчесе чабышчы малайны? башына т?б?т?й кидер?.
Сабан туе шулай, шаулап-г?рл?п, кичк? кад?р д?вам ит?. Бушап калган м?йданга карагач, ямансу була. Тагын бер елга кад?р сау бул, Сабантуй! Без сине сагынып к?т?рбез.
Примерное сочинение-рассуждение (на татарском языке) на актуальные проблемы в нашей жизни – алкоголь, наркотики.
“Матурлык д?ньяны коткарыр”, -дил?р. Минемч?, и? матур кешел?р – балалар. Без гаил?д?, м?кт?пт? т?рбиял?н?без. ? м?кт?п ул – д?ньяга, тормышка караш формалаша торган и? изге урын.
Бала беренче тапкыр м?кт?пк? килг?ч ?зен? дуслар таба, алар бел?н аралаша. Еллар утк?н саен ул акыл, т??риб? туплый.Аны? тормышка ?з карашы, ??р н?рс?г? ?з фикере барлыкка кил?.
Л?кин кешел?р табигать тарафыннан шундый т?рле итеп яратылганнар. Холык-фигыльл?ре, кыяф?тл?ре, социаль х?лл?ре, д?ньяга карашлары бел?н кешел?р бер-берл?ренн?н шактый аерыла.
Безне? арада да т?рлел?ре бар. Дин юлына кереп китк?н, с?лам?т яш?? р?веше алып барган, акыллы, белемле яшьл?р бел?н бер- р?тт?н начар гад?тл?рг? иярг?нн?ре д? бик к?п.
Мине бигр?к т? наркомания диг?н зур аф?т борчый. Элек без бу турыда телевизордан к?реп, газета-жуналлардан укып белдек. «Ярый ?ле безд? юк бу чир», дип уйлый идек.
К?пл?р наркотик кармагына бик тиз эл?г?. Бу баткаклыкка кереп баткач кына алар аны? нинди куркыныч ик?нен а?лыйлар. Алар инде беркайчан да с?лам?т, ирекле була алмыйлар. Кеше ?зене? наркоман ик?нен а?лаганда бик со? була инде. Л?кин чын наркоманнар да ?зл?рен наркоман итеп танырга тел?мил?р. Алар язмышларына буйсынып, тормыш ?чен к?р?шс?л?р, ?зл?ре ?чен яхшырак булыр иде.
Эн? бел?н бит ?ле СПИД вирусы да дус. К?п наркоманнар ВИЧ инфекцияле була ик?н.ВИЧ инфекцияле наркоман аналардан з?гыйфь балалар туа, к?пме кешел?р наркоман туганнары ?чен газап чиг?. Бу турыда газеталарда бик к?п файдалы материаллар бар. Бу м?кал?л?рд? к?п т?рле файдалы ки??шл?р, гыйбр?тле вакыйгалар бел?н танышырга була.Шушы газеталарда м?кал?л?рне,хатларны укыгач ,мин аларны? геройлары ис?нме,т?гелме ик?нлеге турында уйлыйм. Алар кайчандыр безне? арада яш?г?н кешел?р бит.Аларны? язганнары – наркомания д?ньясында аяк басканарны? уртак язмышы . Мин ?зем? андый язмыш тел?мим .
Бер??л?р л?зз?тне, р?х?тлекне шул наркотиклардан, т?м?кед?н, алкогольле эчемлекл?рд?н алсалар, яхшы, т?рбияле кешел?р р?х?тлекне, л?зз?тне тормышта, яш?ешт? к?р?л?р. Бала ?зене? гаил?сенд?, ян?ш?д? ?ти- ?нисе, туганнары. Ул алар бел?н к??елле с?йл?ш?, ??г?м? кора. Ял к?нн?ренд? берг?л?шеп табигать кочагына чыгып кер?, тир?-якны к?з?т?, гаил? берлеген д? сакларга ярд?м ит? бит. ?йе, х?зер ?ти-?нил?рне? вакыты бик к?п т?гел, к?бесенч? ул юк та ?ле. Гаил? ?ылысы ??р кешег? р?х?тлек, л?зз?т бир?. ?йтик, бала м?кт?пт? дуслары бел?н аралаша, белем ала. ?леге дустына м?гал?м? кешег? р?х?тлек, л?зз?т бирмимени? ?лб?тт?, бир?. Бары ?зе?не? рухи ныклыгы?ны саклаган х?лд?, тормышны? ??р мизгеленн?н яхшылык кына эзл?рг? кир?к.
Тормыш гел р?х?тт?н, яхшылыклардан гына тормый. Л?кин берн?рс? д? гомерлек т?гел, авырлыклар вакытлыча гына. Аларны ихтыяр к?чен саклаган х?лд?, сабыр итеп ?тк?реп ?иб?р? белерг? кир?к. ?г?р д? кеше ?зен? начар гад?тне юлдаш ит? ик?н, авырлыклар ?т?р, ? ?леге начар гад?т кешед? калыр. Тормышны? матур, с?енечле мизгелл?рен кеше тулысынча кабул ит? алмый. Ул инде начар гад?т баткаклыгында. Бары тик ?леге сазга килеп эл?кк?ч кен? кеше ?зене? кайда ик?нлеген а?лый. Л?кин со? була. Мондый х?лд? калмас ?чен ?ти-?нил?ребез, укытучыларыбыз безне тормышка ?зерлил?р, зарарлы гад?тл?рд?н саклыйлар. Алар безг? б?хетле яш?? серл?рен ?йр?т?че чын дусларыбыз, ки??шчел?ребез.
Мен? шушындый ?ти ??м ?нил?р, укытучылар булганда, ??р бала файдалы эшл?р бел?н ген? ш?гыльл?нер, начарлыклар, зарарлы гад?тл?р безне читл?теп ?т?р, дим мин. Б?тен д?ньяда яман чирл?рне, зарарлы гад?тл?рне бетер? – ??ркемне? изге бурычы, ??р бала, ??р ?лк?н кеше к?р?шк? кушылса ??м ?зе д? яхшы ?рн?к к?рс?тс?, без мо?а иреш?ч?кбез.
Барысы да ?зебезне? кулда.
Инша / Ана — б?ек исем, Н?рс? ?ит? ана булуга!
«?ни» диеп язып куйдым
Я?а яуган ак карга.
Таптамагыз, ?ич ярамый
«?ни» с?зен таптарга.
З. Туфайлова.
?йе, Ана — ул д?ньяда и? б?ек кеше. Бик к?п к?ренекле ш?хесл?рне, галимн?рне, укытучылар, табибларны ана тудырган. Ана баланы тугыз ай буе ?зене? карынында к?т?реп й?рт?, тудыра, бала тугач, ул а?а ?зене? к?кр?к с?тен имезеп, т?н йокыларын калдырып ?стер?. Кичл?рен баласына бишек ?ырлары ?ырлый, ?киятл?р с?йли.
Бала ?с?, м?кт?пк? й?ри башлый. Ана а?а д?ресл?рен ?зерл?рг? булыша, йорт эшл?рен карарга, пешеренерг?, чиг?рг?-б?йл?рг?, ?з-?зен тотарга, кешел?р бел?н матур, ягымлы итеп с?йл?шерг? ?йр?т?. Бала ?сеп кеше була. ??м ?з баласын шулай ук т?рбияли, бар к?чен, энергиясен баласын ?стер?г? бир?. Бер к?нне карый, аны? ?нисе д? баласы кебек ?к т?рбияг? мохта? ик?н бит. Мен? шушы вакыйга, шушы проблема кешел?рне икег? аера да инде: кайберл?ре гомере буе ?ти-?нисен? р?хм?тле булып, ?зен? булган х?рм?тне, т?рбияне аларга да к?рс?т?, аларны? фатихасын ала, ? кайберл?ре ис? моны кир?к санамый, ?аман д?нья кууын бел?. Б?лки оныта торганнардыр, ана р?н?еше бетми бит ул, гомер буена эз?рлекли.
Бик к?п язучыларыбыз ?зл?рене? ?с?рл?ренд? Ана образын чагылдыралар. М?с?л?н, ?мирхан Еникине? «?йтелм?г?н васыять», Туфан Ми?нуллинны? «?нил?р ??м б?бил?р», Муса ??лилне? «Ана б?йр?ме», Р?шид? ?и?аншинаны? «Улларым» спектакльл?ренд? бу бик ачык чагыла.
?мирхан Еникине? «?йтелм?г?н васыят» е Акъ?би ??м аны? уллары, кызлары ??м оныклары турында. Акъ?би авылда яши. Олыгаеп, ?зе ген? яш?ве авырайгач, балалары ш???рг? алып кил?л?р. Бик каты авырый башлагач, аны шифахан?г? салалар ??м ул анда ?ан бир?. Бик тел?с? д?, ул васыятен д? ?йт? алмыйча кала: аны ты?лап торырга беркемне? д? вакыты табылмый. Шулай итеп, ап-ак к?фенлекк? т?реп, м?селманча к?м? урынына, ананы р?н?етеп, с?зен? колак салмыйча, гробта к?меп куялар.
Шулай ук Туфан Ми?нуллинны? «?нил?р ??м б?бил?р» пьесасы бел?н д? таныш булмаган кеше юктыр. Биред? д?рт хатын — д?рт язмыш: ун?ченче баласын ш???рд? тудырырга дип килг?н эчкерсез, олы ?анлы Г?лфин?, ?иде ел буена к?теп алган баласын тапкан чиб?р Валентина, бала назын татып карыйсы, бала т?рбиялисе килг?н, ?зен ямьсез дип санаса да, эчке д?ньясы бик матур булган Алтынч?ч ??м бу заманны? шыксыз «инвалиды» — баласын ?зен? алырга тел?м?г?н Дилемма. Хатыннар балаларын ?ле ген? тапканнар, й?р?к пар?л?рен? карап туймыйлар, бик кадерл?п тотып имез?л?р, кулларында ирк?л?п йоклаталар. ? мен? баласын табып та, алырга тел?м?г?н Дилемманы к??ел ?ич кабул итми. А?а карата н?фр?т уяна. Ана булуны? никад?р изге, олы хис ик?нен а?ламавына, салкынлыгына, дорфалыгына, ?з ?нисен? карата тупас булуына шаккатырсы?. Ирексезд?н аны? кечкен? нарасыен ??лли башлыйсы?, аны? кил?ч?ге куркыта. Ул беркайчан да ана назын татымаска, к?переп торган иренн?ренн?н агыза-агыза к?кр?к с?те имм?ск?, «?нием, б?гърем» дип д?шм?ск? м?мкин бит. Юк, кир?кми, бу турыда уйлыйсым килми минем! Бу минутта минем ?н? шул Г?лфин? апаны? унд?ртенче баласы булып, кайгы к?рми ?с?сем, акыллы Валентинаны? ирк? кызы, Алтынч?ч-айналаемны? матур, чиб?р б?л?к?че буласым кил?. Ч?нки бел?м: алар ?енд?, алар оясында ни к?рс??, очканда да шуны к?рерсе?. Алар балаларын ??мгыятьк? файдалы ш?хес, чын м?гън?сенд? кеше итеп т?рбиялил?р. Мен? бу аналар, чыннан да, Ана диг?н б?ек исемг? лаек.
Ана образы Р?шид? ?и?аншинаны? «Улларым» драмасында и? югары биеклеген? к?т?реп бирелг?н. Ананы? улы сугышта ?леп кала ??м аны? ипт?ше бу турыда ?нисен? х?б?р ит?рг? кил?. Ул дустыны? ?йберл?рен ?нисен? к?рс?т?, аны? турындагы хатир?л?рен с?йли ??м мондый батыр улларны бары тик б?ек Аналар гына т?рбияли алуына инана, ахырдан ?йт?:
http://www.insha.ru/text/160