– ??р кешене? беренче к?нн?н ?к туплый башлаган х?зин?се – туган тел. ??р милл?т кешесе ?чен и? матур, и? кадерле тел – ?зене? туган теле. Билгеле булганча, безне? татар телебез – ЮНЕСКО тарафыннан Б?тен д?нья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телне? берсе. Татар теленд? аралашабыз ик?н, дим?к, татар милл?те яши, ?с?. Милл?тебезне? югалмавы, телебезне? ?с?е безне? кулда. Милл?тебезне? д?вамчысы булырлык укучылар бармы ик?н безне? арада. ?йд?гез, ачыклап карыйк. Нинди таныш мо?лы к?й бу? Тукай ?ыры – “Туган тел”. Ист?н бер д? чыкмый торган Халык к?е – “Туган тел”. ??р кеше ?чен и? якыны, и? м??име – ул туган теле! Минем туган телем – татар теле. Мин тугач, ?ниемне? назлы итеп “балам” диг?н с?зе д?, беренче тапкыр ?йтк?н “?ни” с?зе д? туган телемд? булган. Ми?а туган телемд? ген? с?йл?шерг? у?ай, ч?нки кечкен?д?н туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш?м, аралашам. Туган телебезг? дан ?ырлаучы язучыларыбыз ??м шагыйрьл?ребез бик к?п. Габдулла Тукай, Галим?ан Ибра?имов, ?ади Такташ, Муса ??лил, Абдулла Алиш, Гадел Кутуй ??м бик к?п башка ?дипл?ребез. Аларны? ?с?рл?ре аша без туган телебезне? б?еклеген, затлылыгын а?лыйбыз. Матурлыгына, г?з?ллеген? сокланып туя алмыйбыз. Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз! Ул ватан, туган ?ир, ата- ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з! Алсу Гыймадиева, 8 нче сыйныф укучысы И туган тел, и матур тел, ?тк?м-?нк?мне? теле! Д?ньяда к?п н?рс? белдем, син туган тел аркылы. Минемч?, туган телне яратуны шагыйребез Г. Тукай тулысынча а?латып бирг?н. “Туган тел” шигыре кешене тормышны? б?тен чорларына алып кайта. Си?а гомер б?л?к итк?н ?ти-?ние?не? теле аша син д?ньяны таныгансы?. Башка телл?р ?зл?ренч? матур булса да, ?з теле?не? я?гырашы ук башка. Ул си?а ?гет-н?сыйх?т булып та, ирк?л?п-с?еп т? ишетел?.Туган теле? аша ?ирд?ге, кешед?ге матурлык б?тен тулылыгы бел?н а?лашыла. ?ырларыбызга мо?лылык хас булган кебек, телебезг? д? мо?лылык хас. ? мо? кешене? й?р?генд?, к??ел т?ренд? туа. Мо?лы халык начар була алмый. Мо? ул – халык рухыны? ышанычлы сакчысы. Шуны онытмасак, телебез ??рвакыт мо?лы, ягымлы, а???ле булыр. Дил?р? Бакирова, 8 нче сыйныф укучысы И? элек бу тел бел?н ?нк?м бишект? к?йл?г?н, Аннары т?нн?р буе ?бк?м Хик?ят с?йл?г?н. Туган тел турында безне? б?ек шагыйребез Габдулла Тукайдан да матур итеп ?йт?че юктыр. К?пме м?гън? салынган бу шигырь юлларына. Минем туган телем – татар теле. Ул ми?а бик якын тел, ч?нки минем телем татар теленд? ачылган. Мин кечкен?д?н бу телд? иркен с?йл?ш?м. ?нием ми?а татар теленд? бишек к?йл?ре к?йл?г?н, татар ?киятл?рен с?йл?г?н. Х?зер, зур ?сеп ?итк?ч т?, мин татар эстрадасы артистлары ?ырларын р?х?тл?неп ты?лыйм. Татар халкыны? кызыклы, б?ек ш?хесл?ре, театр д?ньясы, с?нгате турында к?бр?к белерг? тырышам. М?кт?п тормышындагы туган телем? кагылышлы чараларны яратам. Минем к?п кен? дусларым татар балалары. Рус м?кт?бенд? укуыбызга карамастан, без алар бел?н татарча аралашабыз. Сыйныфыбызда татар балалары булып та татарча с?йл?ш? белм??чел?ре д? бар. Минем ?чен туган теле?не белм?? – бик кызганыч к?ренеш. Моны? с?б?бе – гаил?д? ?з теле?д? с?йл?ш? м?мкинчелеге булмау, дип уйлыйм. Бу яктан мин ?земне бик б?хетле кеше дип хис ит?м, ч?нки барлык туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш? алам. ??м шуны? ?чен д? ата-анама, д?? ?нил?рем бел?н д?? ?тил?рем? р?хм?тлемен. Чулпан Мирзагалиева, 8 нче сыйныф укучысы Туган тел – ул минем бер ?лешем. Ч?нки ансыз мин татар кызы була алмас идем. Туган телемд? мин дусларым бел?н аралашам. Татар теленд? тапшырулар, т?рле программалар, кинолар карыйм. Бик матур мультфильмнарны х?тта кечкен? энем д? карарга ярата. Мин ?нием бел?н концерт, театрларга й?рим. Туган телемд?ге мо?, к?йл?рг?, биюл?рг? мин бик гашыйк. ?зем д? ?ырларга яратам. Танылган, к?ренекле татар ш?хесл?ре турында к?бр?к белерг? тырышам. Туган телемд? язылган бай тарихлы ?д?бият бел?н танышам. Белемемне тагын да ?стер?сем, туган телемне камил бел?сем кил?. Туган телем минем ?чен бик газиз. Ул – и? туган, и? матур, и? татлы тел! ?мин? Гадиева, 8 нче сыйныф укучысы
Минем туган телемд? – д?ньяда т??ге тапкыр “?нн?”, “?тт?” дип ?йттерг?н газизл?рд?н газиз нинди ген? с?зл?р юк…Серле д?, хикм?тле д? ул с?зл?р…Кайсылары бик тир?ннн?н чишм? кебек саркып чыгалар, ? бер ишел?ре язгы ташкын кебек ургып агалар. Мин телне н?къ мен? шул с?зл?р аркылы к?з алдына китер?м. Туган тел, милл?т теле, д??л?т теле дибез. А?лашыла: с?зебез тел турында, аны? ?сеше, куланылышы турында барачак. Шулай да, кир?кме со? б?ген мондый с?йл?ш??! Сулый торган ?авабызны к?нд?лек тормышта уйламыйбыз да. ?мма сулый бир?без. Бер караганда, тел д? шундыйрак кебек: б?ген аны белерг?, яратырга ?нд?? кир?кме? Кир?к, бик кир?к. Ч?нки милли тел язмышы – ул милл?т язмышы, л?кин аны? яш?еш, ?сеш формасы, милл?тне? сакчысы да, аны? кил?ч?гене? гарантиясе д?. Туган тел – и? беренче чиратта милл?тне яш?т?че и? ???миятле ?еп.??мгыять ?сеше югарырак к?т?релсен ?чен кешел?рне? милли ?за?ы югары булу, яш?еш, и?тимагый-с?яси тарихы, гореф-гад?тл?ре, теле булу шарт, дип уйлыйм мин. ??мгыять югарырак баскычка менг?н саен, тел д? ?с?, камилл?ш? бара. Кешене? ?з туган телен яхшы бел?е аны? ?з илен?, телен?,халкына,ата-анасына, ?би-бабасына м?х?бб?те,х?рм?те турында с?йли. Шулай булганда гына ул башка телл?рне д? тиешле югарылыкта б?яли ??м х?рм?тли ала. Без, яшь буын, ?з туган телебезне никад?р к?т?рс?к, ?стерс?к, башка халыклар арасында шулкад?р абруй казаначакбыз.Ш?кер, ??р халык ?з теленд? аралашсын, белем алсын ?чен безне? республикабызда,районыбызда ??м, ?лб?тт?, м?кт?бебезд? барлык шартлар да тудырылган, РФ ??м ТР конституциясе бел?н д? ныгытылган. Барысы да ?зебезд?н тора. Телл?р турындагы Законнар да тормышка ашырыла.Телне ?йр?нерг? тел??чел?р ?чен онлайн “Ана теле” проекты, “Чиста с?з” акциясе, «Мин татарча с?йл?ш?м”, татар теленд?ге интернет проектлар,олимпиада-б?йгел?р – моны? бер ?леше ген?… Б?ек ?дип Габдулла Тукай да бит туган телне ярата белеп яраткан.Ул телне бары тик тышкы ямь бир? чарасы, матур а???н?р ?ыелмасы итеп кен? карамаган, аны и? элек аралашу,а?лашу, т?рбия ??м ?с? коралы итеп таныган. Минем д? туган телне яратуым Туган илем? булган м?х?бб?тем бел?н ?релеп кил?, аны? аерылгысыз ?лешен т?шкил ит?. Д?ньяда аралашу чарасы буларак танылган 14 тел арасында минем туган телем-татар теле булуы ми?а я?а д?рт, к?ч ?сти. Шулай булгач, барлык-барлык с?зл?р арасында минем д? ?з с?зем бар… Газизл?рд?н газиз ?тк?м-?нк?м теле – Б?ек Татар теленд?ге с?зл?рем – ?ир шары буйлап кояш нурлары булып таралсын иде д? ?и?андагы барлык кешел?рне бары тик изгелекк?, татулыкка, тынычлыкка ?нд?п торсыннар иде!!
Туган телем – татар теле. Татар теле ул – Тукай теле. Аны? шигырьл?ренд? Туган телне ярату, туган илг? булган м?х?бб?т бел?н ?релеп кил?. Шу?а к?р? да туган телне ярату ватанга тугрылыкка , ата – анага яратуга , х?рм?т ит?г? ти? . Туган ?ск?н илне? якынлыгын, Ватанны? газизлеген тоярга да безг? туган тел ярд?м ит?. Туган тел хезм?т бел?н берг? кешене ?стер? , а?а Ватанны? тарихын белерг? ,милли с?нгатен а?ларга , яратырга ярд?м ит?. Туган тел ! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле , газиз! Минем туган телем – татар теле. Тугач та ?нием-не? назлы итеп “ балам “ диг?н с?зен туган телен-д? ишетк?нмен. Минем туган теленн?н д? матур тел юктыр ул. Бу минем с?зл?р ген? т?гел.Туган тел ! Анардан да к?чле , татлы , назлы , л?зз?тле тел бармы ик?н? Минем туган телем – ?ырдай мо?лы татар теле. ?биемне? бишек ?ырларыннан туган телемне? матурлыгын , кыймм?тен а?лап ?стем. ??р кеше ?з туган телен с?ярг? , яратырга тиеш . ?г?р кеше туган телен с?йм?с? ул туганнарын да яратмас. Туган телем нурлы кояш сыман б?тен д?ньяга яктылык , ?ылылык тарата. Туган тел ! ??ркем ?чен газиз бу. Ч?нки тел – тормыш чыганагы , белем чишм?се. Тел ул зур бер кибет кебек : анда ??ркем ?зен? ни д? булса таба. Тел кешег? бер – берсен а?ларга , бер – берсе? тел?к, максатларын, уйларын белерг? ярд?м ит?. Ул – Ватан , туган ?ир , ата – ана с?зл?ре бел?н ян?ш? берг? торган б?ек , изге ??м кадерле с?з! ??м минем ?йт?сем килг?н фикерем : “ Балалар ,?лк?нн?р , мил?тт?шл?р! Туган телне яратыгыз , х?рм?т итегез , ул телг? с?еп карагыз!” Яш?сен туган тел ,и? матур тел, ?тк?м – ?нк?мне? теле!!! Галиева Лилияна 10 сыйныф
Туган телем – халкымны? акыл ??м мо? чишм?се. Ад?м баласыны? к??еленд? булган йомшаклык ??м катылык кебек н?рс?л?рне ачып бир?че, гыйлем, ?д?п, м?гъриф?т кебек н?рс?л?рне к?рс?т?че н?рс? – телдер. И минем ?андай кадерле, и мо?лы туган телем. Кайгылар иле т?гел син, шатлыклар иле б?ген. М?кт?п шатлык йорты була аламы со?? Шатлык йорты булырга тиешме? Тиеш, билгеле! Мин шулай дип уйлыйм. Кайбер??л?рне? фикеренч?, м?кт?пне? т?п вазифасы – укучыга белем бир?, ? калганы… Калганы да аерата ???миятле вазифалардан тора шул – укучыга т?рбия бир?, а?а шатлык б?л?к ит?, м?ст?кыйльлеген ?стер?. Уеннар зур ???миятк? ия. Уеннарда катнашып кыюлык арта, ?зе?д? булган аерым кимчелекл?р юкка чыга, ипт?шл?р арасында бертигез хокуклы кеше буларак т?рле биремн?р ?т?л?, а?а с?л?т арта. Ч?нки м?н?с?б?тл?р эчкерсез, табигый, ??ркем с?л?тенч? эшли, к?чен кызганмый, уртак н?ти?? ?чен куана. Гомум?н уеннар системасы безд? укучыларда халкыбызны? милли тарихына, татар телен? ??м ?д?биятына, м?д?ниятен? м?х?бб?т тойгысы, ?з халкыбыз бел?н горурлану хисл?ре, ?з халкыны? тарихын, аны? у?ай гореф-гад?тл?рен, традициял?рен ?йр?н? бел?н кызыксындыру шикелле к?рк?м сыйфатлар т?рбиял?рг? ярд?м ит?. Халык уеннары никад?р кыска ??м ачык, т?эсирле, а?лаешлы. Алар безне? уйлау, фикерл?? д?р???сене? активлыгын арттыра, д?ньяга карашны ки??йт?, рухи хал?т ?сешен камилл?штер?. Без уеннардан к?п кен? м?ст?кыйль тормышта кир?к булган т?рле к?некм?л?р алабыз. Милли уеннар ?ырлар, халык ?йтемн?ре, афоризмнар, канатлы с?зл?р, м?кальл?р бел?н тыгыз б?йл?нг?н р?вешт? алып барыла. Уеннар вакытында безд? фикерл?? с?л?те, ихтибарлылык арта, х?тер ??м с?йл?? культурасы байый. ??р халык ?зене? мо?-сагышын, ?рн?л?рен к?йл?рг? сала, ?ыр итеп ?ырлый. С?зе я?гырашына туры килг?нд?, эчт?леге искерм?г?нд?, ?ырлар аеруча озын гомерле була. ?з?к ?згечл?ре, мо?лылары, буыннардан буыннарга к?чеп, ?зен я?а т?смерл?р бел?н баетып, халык х?теренд? яши бир?. ?ыр — тарихны, тарихы?ны бел?, ?з чиратында, ?ырны оныттырмый. Нинди ген? ?ырны ?ырласа? да, син аны к??еле?, уйлары? бел?н я?артасы?, ?зе?неке саныйсы?. Б?тен д?нья буйлап сибелг?н татарны?, ?ай, к?п т? со? ?ырлары! Кайсы гына ?ырны алса? да, бер н?рс? к?зг? ташлана: кеше гомере буе б?хетен эзли ??м аны еракта, ?тк?нд?, хушлашкан ярларда, ташлап китк?н туган ?иренд? таба. Б?хет-шатлык ташып, б?ркеп торган ?ырлар азрак, с?енечне ?зе? д? кичереп була, ?мма кайгы-х?ср?тне б?лешерг? кемдер кир?к. ?н? шул кемдер — ?ырны ты?лаучы, си?а кушылучы да инде. ?ырлыйм дис?, б?йр?менд? к?т?реп алырлык ?ырлары да к?п милл?темне?. Тел – аралашу чарасы. Тел ярд?менд? аралашып без ?зебезне? уй-фикерл?ребезне, хыялларыбызны, шулай ук шатлык ??м кайгыларыбызны белдер? алабыз. Киемен? карап каршы алалар, акылына карап озаталар дип тикм?г? ген? ?йтм?г?нн?рдер шул. Шу?а к?р? д? кеше акыллы булырга тиеш. Кеше акыллымы, юкмы ик?нне без кайдан бел? алабыз со?? ?лб?тт?, кешене? с?йл?меннн?н аны? ни д?р???д? акыллы ??м культуралы ик?нен белеп була. ?з теле?не? кадерен белер ?чен, чит ?ирл?рд? яш?п карарга кир?к. Ана теле?не? мо?ын, а???ен а?лау ?чен, кайвакыт бер бишек ?ырын ишет? д? ?ит?. Тел ?че д? була, т?че д?. Усал теллел?р кайвакыт р?н?етеп т? куя. Йомшак теллене? ?анга р?х?тлек бирг?не бар, т?пк? утыртканы да юк т?гел. Теле бозыкны? к??еле бозык, ди халык. Теле катыны? к??еле каты, диг?н м?каль д? бар. Тел — к??елне? к?згесе д?, тылмачы да, ачкычы да, тагын ?лл? н?рс?л?р д? ик?н. Без рус м?кт?бенд? укуыбызга да карамастан, ?зебезне? туган телне ?йр?н? м?мкинлегебез бар. ? инде ?з телен белм?г?н, аны х?рм?т итм?г?н кешед?н нинди “чын кеше” чыксын. Туган телне онытуны? нинди н?ти??г? китер?ен Чы?гыз Айтматов “Гасырдан озын к?н” ?с?ренд? бик оста сур?тли. ?з халкын, тарихын, телен онытучыларны ма?кортлар дип атый ул. Андыйлар туган илен? каршы яуга чыгарга, тапкан анасына кул к?т?рерг? д? ?зер. ?ир й?зенд? булган б?тен н?рс? Б?лг?н саен кими, кечер?я. Тик бер ген? н?рс? – ана м?х?бб?те Б?лг?н саен арта, к?ч?я, – дип яза балалар язучысы М?рзия Ф?йзуллина. Бу бик зур с?з. Балалар к??елен а?лап, ?гет-н?сих?тне д? зир?к, акыллы, шаян-тапкыр гыйб?р?л?рг? т?реп, кешене? к??ел кылларын чиртерлек итеп язу с?л?те, ??м д? шушы язганнарны к??ел т?рен? ?теп керерлек итеп а?лату с?л?те ??ркемг? д? бирелми. ?аваплы да, авыр да, шул ук вакытта бик мактаулы да вазифадыр ул балалар язучысы ??м укытучы булу. Безне? аксакалларыбыз, галимн?ребез, язучыларыбыз татар телене? б?еклеге турында ?йтеп калдырган матур с?зл?рне безг? яраткан укытучыларыбыз ?иткер?. Татар телен Такташ с?йде, Тукай ?зелеп мактады. Урам теле т?гел диеп, Насыйри да яклады. ??м шулай ук К. Насыйри: бер?? башка телне ?йр?нм?кче булса, башта ?з телен белсен, – диг?н. – Туган телне белм?? – телсез калу, – диг?н Дагстан шагыйре. Мен? шулай итеп б?ек татар халкы безг? ки??шл?рен бирг?н, ?зене? т?рле чаралары бел?н т?рбиял?г?н. Шу?а к?р? без туган телебезне? кадерен белерг?, аны ?йр?нерг? ??м ихтирам ит?рг? тиешбез. Сии – минем тере тарихым, Син – минем кил?ч?гем, Тик синд?, газиз туган тел, Б?хетк? ?ит?ч?гем. И телем, синд? н?фислек Чишм?се киб?ме со??! Гасырлар си?а тим?де, Д?верл?р тияме со??! Гасырлар да, д?верл?р д? безне? акыл ??м мо? чишм?се булган туган телебезг? тим?сен иде. Еллар ?тк?н саен мо? д?рьябыз тир?н?я ??м сафлана барсын! Шарафутдинова Айгель Сенгилей районы Красный Гуляй урта м?кт?бе
Сочинение. Туган телем – ирк? г?лем! Эшне ?т?де: 86нчы “?мет” интернат- м?кт?бене? 7нче а сыйныф укучысы Ф?рдиев Р?мис Эшне тикшерде: татар теле укытучысы Г?р?ева Л.М. 2016нчы уку елы Туган тел, Синд? – шатлык ?и?еллеге, Кайгылар авырлыгы. Ата – бабам батырлыгы, Аналар сабырлыгы. (З. Насыйбуллин) Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул – кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?. “Туган” с?зе тагын бернич? с?з бел?н с?зтезм? ясый: “Туган апа”, “Туган ил” ??м “Туган тел”. Бу т?шенч?л?р – ?чесе д? кеше ?чен и? якын, и? кадерле. ?г?р кеше бу т?шенч?л?рг? битараф караса, аларны еш алыштырса, онытса яки хыян?т итс?, ул кешег? “изге” диг?н суз таныш тугел. Кеше д?ньяга беренче аваз салуга, аны тудырган ана сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти – ?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, алар рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н. И туган тел! Синд? булган и? элек кыйлган догам: Ярлыкагыл, дип ?зем ??м ?тк?м – ?нк?мне, Ходам! Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? ген? алар к??елне? и? нечк? кылларын тибр?т? алалар. Шу?а к?р? д? галимн?р, язучылар ??м шагыйрьл?р туган телг? зур игьтибар бир?л?р. Галимн?р фикеренч?, ?з туган теленд? бел?м алу балага ?и?елр?к бирел? ??м ?зл?штер?, а?лау д?р???сен арттыра ик?н. ?з туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к. Бу турында аксакал язучыбыз Г.Б?широва бик д?рес ?йтк?н. Ул инде туган телне? байлыгын бик яхшы бел?, ч?нки гомере буе халык авыз и?аты ?????рл?рен ?ыйган ??м ?йр?нг?н кеше. ”Халыкны? и? зур байлыгы, и? кадерле рухи х?зин?се, – дип яза Г.Б?широва, – ?ичшиксез, аны? теле. Халык ?зене? телен, оста бакчачы кебек, яман ?илл?рд?н, р?химсез салкыннардан саклап, ме? еллар буена ?стереп килг?н. ?злексез баетып, матурлап, и? тир?н фикерл?рен, и? нечк? хисл?рен д? а?латып бирер д?р???г? китерг?н”. Никад?р м?гън?ле с?зл?р! Минем туган телем – татар теле. Шагыйрь Кави Н??ми аны “?ырдай мо?лы”, Равил Ф?йзуллин “тыйнак, басынкы, т?зем”, Аяз Гыйл??ев “т?мле, к?рк?м, ?стен”, ? Х?с?н Туфан ис? “к?кр??л?р теле, батыр ??м ?????р мирас” дип атый. Татар теле ??м??риятебезд? д??л?т теле дип игълан ителде. Шу?а к?р? аны? кулланыш даир?се д? ки??ерг? тиеш. Ул инде х?зер – кешел?р арасында ?зара аралашу коралы гына т?гел, д??л?т эшл?ренд? д? тулы хокукка ия булган тел булырга тиеш. Тарихым ист?леге син, Болгарым ист?леге, Гасырлар аша ?телг?н Юлларым ист?леге, – дип яза Х?с?н Туфан. Чыннан да, тел тарихы ул – ил тарихы. Безне? туган телебез тарихны? т?рле авырлыкларына, ??залау-кимсетел?л?рен? дучар булган. Л?кин: Чукындырган чагында да Чукынмады?, татар теле, – ди Кави Н??ми. Муса ??лил, Абдулла Алишларны? татар теленд? язылган шигырьл?ре фашистларны? корыч ишекл?ренн?н, гильотиналарыннан да к?чле булдылар. Бу турыда шагыйрь Равил Ф?йзуллин: Т?зем тел ул Окопларда, т?рм?л?рд?, лагерьларда атылса да, асылса да, ?и?? рухын жуймаган ул. Гильотина ?сл?ренд? Яш?? ?ырын ?ырлаган ул! – дип, татар телен? булган югары б?ясен бир?. Туган телебез к?нн?н-к?н камилл?ш? бара. Аны тагын да биз??, кулланылышын арттыру ?лк?сенд? бик к?п галимн?р, с?нгать ??елл?ре армый-талмый эшлил?р. Мин шундый кешел?рне? берсе турында гына ?йтеп ?тм?кче булам. Бу – татар ?дипл?рене? ?с?рл?рен б?тен “д?ньяга” я?гыраткан Айрат Арсланов. Мин аны? шигырь с?йл?вен бик яратып та?лыйм. Айрат Арсланов тарафыннан я?гыраган татар теле изелг?нн?рне, башлары т?б?н иелг?нн?рне турайта, горурландыра, б?гырьл?ре?не актарып елата. Язучы Ф?нзаман Баттал аны? турында: “Шартына китереп с?йл??чесе ген? табылсын, бу тел кяферлек тутыгы бел?н капланган иманы?ны да чистарта, сафландыра торган тел!” – дип яза ??м, – А. Арслановны туган телне? баш сакчысы, бераз шаяртып та ?йтс?к, генеральный сакчысы дип б?ялибез”, – ди. Туган тел турында фикерл?ремне шагыйрь И. Гыйл??ев с?зл?ре бел?н йомгаклыйсым кил?: Ул булганда адашмабыз – Юлым туры, нурлы к?нем. К?з карасы кебек саклыйм Анам телен – Татар телен.
Туган телем – назлы г?лем. Фазлыева Альбина Р?д?с кызы Д?рт?йле ш???рене? 3 санлы гимназиясе татар теле ??м ?д?бияты укытучысы И туган тел, и матур тел, ?тк?м-?нк?мне? теле! Д?ньяда к?п н?рс? белдем син туган тел аркылы. ?зене? туган телг? булган м?х?бб?тен татар халкыны? б?ек шагыйре Габдулла Тукай ?н? шулай матур итеп язган. Чынлап та, туган телне ярату – Туган илне, ?тк?й-?нк??не ярату бел?н бер.Юкка гына туган телне ана теле дип йортмил?р шул! Туган тел т?шенч?сен? зур м?гън? салынган. Ул – Ватан, туган ?ир, ата-ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з. Туган телне тугач та ишет? ??м ?йр?н? башлыйсы?, шу?а к?р? аны туган тел дип атыйлар да. ?йе, туган тел – и? татлы тел, “Ана теле бер булыр” бу м?кал?д? д? шуны к?р?без. Баласы карынында чагында ук анасы а?а т?рле ?киятл?р с?йли, ?ырлар ?ырлый, аны? бел?н с?йл?ш?. Д?ньяга тугач, бала ?зенч? ниндидер авазлар чыгарып ята, аннары ?айлап ?зене? туган теленд? с?йл?ш? башлый. Ул телг? баланы, башлап аны? и? газиз кешесе – анасы ?йр?т?, ирк?ли,юата. Туган телне с?ярг?, х?рм?т ит?рг?, горурланып яш?рг? д? ана ?йр?т?. Туган тел! Нинди г?з?л, матур, йомшак, б?ек с?з! ??р милл?тне? ?з туган теле була: марыйларныкы – марый, чуашларныкы – чуаш, башкортларныкы – башкорт. ? безне? туган телебез – татар теле! ?йе, татар теле: ?ырдай мо?лы, кызлар кебек шат чырайлы, ачык й?зле татар теле. Ул бик борынгы ??м бай телл?рне? берсе, шу?а к?р? без аны? бел?н горрланып яш?рг? тиешбез. Туган тел турында берсенн?н-берсе матур шигырьл?р, ?ырлар, м?кальл?р бар. Шагыйрь На?ар Н??ми “Туган тел” шигыренд? шундый матур юллар яза: Туган ?ире? – Идел буе ??р телне? бар Туган иле. Туган ?ире? кебек назлы, ?ырдай мо?лы татар теле. яис?: Туган тел – и? татлы тел, Туган тел – и? т?мле тел, Т?мле дип: теле? йотма! Туган телне онытма! Нинди сихри юллар бу! Д?ньяда ??р кеше ?з телен яхшы белеп, а?а хезм?т ит?рг? тиеш, бозмаска, телне саф, чиста итеп куллана белерг? тиеш. Тел – кешене? юлдашы гомерлекк?! Кеше беренче чиратта ?з телен ?йб?т белерг? тиеш, ? аннан инде б?т?нн?рен. Х?зерге вакытта туган телне онытучылар, бозучылар да к?п. Мондый кешел?р безне? телебезне ямьсезлил?р, чит тел с?зл?ре кушып с?йл?ш?л?р. Бу бик начар х?л. “Инсафлыны? теле саф”, – дил?р бит. Акыллы, т?ртипле кеше, минемч?, беркайчан да ?з телен бозмаячак та, онытмаячак та. Р?х?тл?неп ?з туган теле?д? с?йл?ш? – ?зе бер б?хет т?гелме со?? Туган тел – ??ркем ?чен кадерлн булган б?ек х?зин?. Ул – халкыбызне? рухи к?згесе. Шушы телд? милл?тне? б?тен балалары, гореф-гад?тл?ре ген? т?гел, ?тк?не, б?генгесе, кил?ч?ге д?. Шу?а к?р? туган телне буыннар арасында югалтмыйк.
Х?ерле к?н укучылар, укытучылар ??м килг?н кунаклар! “Халыкара туган тел” к?нен? багышланган ?д?би кич?безне башлыйбыз. Берл?шк?н Милл?тл?р оешмасы (БМО) карары буенча 21 нче февраль Халыкара туган тел к?не буларак билгел?п ?тел?. 1999 нчы елны? ноябренд?, Бангладеш д??л?те т?къдиме бел?н, ЮНЕСКО Генераль конференциясе, ЮНЕСКОга керг?н илл?р ??м Берл?шк?н Милл?тл?р оешмасы 21 февраль к?нен Туган тел к?не дип игълан итте. Беренче м?рт?б? ул 2000 нче елны? 21 февраленд? Парижда ЮНЕСКО штаб-квартирасында тантаналы р?вешт? билгел?п ?телде. Ни ?чен Халыкара туган тел к?не итеп 21 февраль билгел?нг?н сон? Эш шунда: 1952 нче елны? 21 февраленд? Пакыстанда банглы телен? д??л?т теле статусы тал?п итеп к?р?шк?н 5 студент ?терелг?н була. Билгеле булганча, Пакыстанны? к?нчыгыш ?леше со?рак Бангладеш б?йсез д??л?тен? ?йл?н?. ЮНЕСКО Халыкара Туган тел к?нен билгел?п ?т?не хуплап чыга. Ч?нки бу оешма д?нья халыкларыны? матди булмаган мирасын саклау ?чен к?р?ш?, традицион яис? халык музыкасын, биюл?рен, гореф-гад?т ??м йолаларны, авыз и?атын ??м ?ирле халыкларны? туган телл?рен саклап калу буенча зур эшч?нлек алып бара. ?ир й?зенд? б?генге к?нд? 6000 тел бар дип ис?пл?н?. Шулардан и? к?п санлы кешел?р тарафыннан кулланыла торганы — кытай теле, бу телд? 1,2 млрд. кеше с?йл?ш?, инглиз теленд? — 478 млн, хинди теленд? — 437 млн, испанда — 392 млн, рус теленд? — 284 млн, гар?пт? — 225 млн, португалда — 184 млн, француз теленд? 125 млн кеше с?йл?ш?. Таралыш тыгызлыгы ягыннан мондый саннарны китерерг? м?мкин: 6000 телне? яртысы Азия-Тын Океан регионында кулланыла. Я?а Гвинея т?б?генн?н ис? 1000 тел чыккан дип санала. Белгечл?р якындагы й?зьеллыкта барлык телл?рне? 95% ы яш??д?н туктар дип фараз ит?. М?с?л?н, бер ел эченд? 10 тел юкка чыга диг?н фикер бар. Татар теле… Тугач та и? газиз кеше?н?н ишет? башлаган, к?п гасырлык тарихы булган, д?ньядагы и? д?р???ле 14 тел ис?бен? керг?н, чит илл?рд? д? ?йр?нел? торган, ?итлекк?н, камилл?шк?н горур татар теле! Ушинский: «Халыкны? теле-аны? б?тен рухи тормышыны? и? яхшы, беркайчан да ши?ми, м??ге яш?реп тора торган и? матур ч?ч?ге.Телд? б?тен халык ??м аны? Ватаны ?анлы р?вешт? г??д?л?н?, телд? халыкны? б?тен рухи тормышыны? тарихы чагыла»,-диг?н. ??р халыкны? буыннан-буынга к?чеп милл?тне милл?т итеп яш?тк?н гореф-гад?тл?р, ?хлак кагыйд?л?ре булган, ??р буын шуларны сакларга,камилл?штерерг? тиеш. Б?генге кич?безг? без Балалар шагыйр?се, журналист, Татарстан М?д?ният министрлыгыны? А.Алиш исеменд?ге ?д?би б?л?ге иясе “Сабантуй” г?зитене? б?лек м?дире, Татарстанны? с?нгать эшлеклесе – Йолдыз ?дип кызы Ш?р?пованы да чакырдык. М?кт?пт? укыган елларыннан ук балалар ?чен шигырьл?р, м?кал?л?р яза башлаган Йолдыз ?дип кызы ?зене? и?ади эшч?нлеген балалар ?д?биятен? багышлый. Шагыйр?не? балалар психологиясен тоеп, бала а?ындагы ?зенч?лел?рне ?з к??еле аша уздырып язылган шигырьл?рен барыбыз да бел?без. ?йд?гез ?ле балалар, кайберл?рен с?йл?п китик ?ле.(Балалар ?йр?нг?н шигырьл?рен с?йлил?р) ?йд?гез ?ле балалар, Йолдыз апа бел?н якыннанрак танышу ?чен с?зне а?а бирик. (балалар бел?н шагыйр? арасында ??г?м?.) Балалар бирг?н сораулар: ?ни буларак сез балаларыгызга нинди т?рбия бир?сез? Балаларыгыз турында с?йл?п ?тм?ссезме? Гаил?д? сез татарча с?йл?ш?сезме? Кызыклы х?лл?р тормышта булмый калмый, и? кызыклысын с?йл?п ?тм?сезме? “Сабантуй” газетасында эшл?? сезг? кайсы ягы бел?н кызыклы? ?.б. Шигырь язу- к?пл?ребез не? тел?ге. Укучыларыбыз арасында да кал?м тибр?т?чел?р бар. К??елд?ге якты хисл?рне шигырь юлларына тез?- ?зе бер ?авплылык, шул ук вакытта бер горурлык та. ?йд?гез ?ле балалар, яраткан газетабыз “Сабантуй” газетасында басылган ??м басылачак шигъри т?лг?шл?рне т?гъдим итик ?ле. (Укучылар ?зл?ре язган шигырьл?рне с?йлил?р) Кадерле балалар, укытучылар, килг?н кунаклар! Халыкара туган тел к?нен? багышланган кич?без ахырына якынлашты. Телне? нечк?лекл?рен бел? ?чен, аны ??рвакыт куллану кир?к. К??ел байлыгы ?анга телебез аша туплана. ?г?р син ?з теле?не белмисе? ик?н, ?з халкы?ны? м?д?ниятен, аны? рухи байлыгын ?зл?штер? алмыйсы?. К?п акыл иял?ре, галимн?р, язучылар тел турында т?рле фикерл?р ?йтеп калдырганнар. Рус язучысы К.Г. Паустовский болай диг?н: “?з иле?? булган м?х?бб?тне ?з телен? булган м?х?бб?тт?н башка к?з алдына китереп булмый. Туган телен? битараф кеше кыргый. Ул ?зене? табигате бел?н ?к зыянлы. Ч?нки аны? телг? карата битарафлыгы ?з халкыны? ?тк?нен?, б?генгесен? ??м кил?ч?ген? битараф булуын бел?н а?латыла”. Татар теле – и? матур тел, и? нечк?, ягымлы, йомшак, татлы ??м туган тел! Яратыйк аны, пычратмыйк! Безне? буыннар да саф, чиста, б?ек татар теленд? горурланып с?йл?шсенн?р иде! Кич? “Туган тел” ?ыры бел?н т?мамлана.
Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул ? кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?. “Туган” с?зе тагын бернич? с?з бел?н с?зтезм? ясый: “Туган апа”, “Туган ил” ??м “Туган тел”. Бу т?шенч?л?р ? ?чесе д? кеше ?чен и? якын, и? кадерле. ?г?р кеше бу т?шенч?л?рг? битараф караса, аларны еш алыштырса, онытса яки хыян?т итс?, ул кешег? “изге” диг?н с?з таныш т?гел. Кеше д?ньяга беренче аваз салуга, аны тудырган ана ?зене? сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти-?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, алар рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н. И туган тел! Синд? булган И? элек кыйлган догам: Ярлыкагыл, дип, ?зем ??м ?тк?м-?нк?мне, Ходам! Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? ген? алар к??елне? и? нечк? кылларын тибр?т? алалар. Шу?а к?р? д? безне? ш?хесл?ребез, галимн?ребез, язучы ??м шагыйрьл?ребез туган телг? зур игътибар бир?л?р. Галимн?р фикеренч?, ?з туган теленд? белем алу балага ?и?елр?к бирел? ??м ?зл?штер?, а?лау д?р???сен арттыра ик?н. ?з туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к. Бу турыда аксакал язучыбыз Г. Б?широв бик д?рес ?йтк?н. Ул инде туган телне? байлыгын бик яхшы бел?, ч?нки гомере буе халык авыз и?аты ?????рл?рен ?ыйган ??м ?йр?нг?н кеше. “Халыкны? и? зур байлыгы, и? кадерле рухи х?зин?се, ? дип яза Г. Б?широв, ? ?ичшиксез, аны? теле. Халык ?зене? телен, оста бакчачы кебек, яман ?илл?рд?н, р?химсез салкыннар куырудан саклап, ме? еллар буена ?стереп килг?н. ?злексез баетып, матурлап, и? тир?н фикерл?рен, и? нечк? хисл?рен д? а?латып бирер д?р???г? китерг?н”. Никад?р м?гън?ле с?зл?р! Минем туган телем ? татар теле. Шагыйрь Н. Н??ми аны “?ырдай мо?лы”, Р. Ф?йзуллин “тыйнак, басынкы, т?зем”, И. Гыйл??ев “т?мле, к?рк?м, ?стен”, ? Х?с?н Туфан ис? “к?кр??л?р теле, батыр ??м ?????р мирас” дип атый. Б?ген татар теле ??м??риятебезд? д??л?т теле дип беркетелг?н. Шу?а к?р? аны? кулланыш даир?се д? ки??я. Ул инде х?зер ? кешел?р арасында ?зара аралашу коралы гына т?гел, д??л?т эшл?ренд? д? тулы хокукка ия булган тел. Тарихым ист?леге син, Болгарым ист?леге, Гасырлар аша ?телг?н Юлларым ист?леге, ? дип яза Х. Туфан. Чыннан да, тел тарихы ул ? ил тарихы. Безне? туган телебез тарихны? т?рле авырлыкларына, ??залау-кимсетел?л?рен? дучар булган. Л?кин: Чукындырган чагында да Чукынмады?, татар теле, ? ди К. Н??ми. М. ??лил, А. Алиш, Х. М???йл?рне? татар теленд? язылган шигырьл?ре фашистларны? корыч ишекл?ренн?н, гильотиналарыннан да к?чле булдылар. Бу турыда шагыйрь Р. Ф?йзуллин: Т?зем тел ул Окопларда, т?рм?л?рд?, лагерьларда атылса да, асылса да, ?и?? рухын ?уймаган ул. Гильотина ?сл?ренд? Яш?? ?ырын ?ырлаган ул! ? дип, татар телен? булган югары б?ясен бир?. Туган телебез к?нн?н-к?н камилл?ш? бара. Аны тагын да биз??, кулланылышын арттыру ?лк?сенд? бик к?п галимн?р, с?нгать ??елл?ре армый-талмый эшлил?р. Мин шундый кешел?рне? берсе турында гына ?йтеп ?тм?кче булам. Бу ? милл?тебезне? тел осталарыны? ?с?рл?рен б?тен “д?ньяга” ?з теленд? я?гыраткан Айрат Арсланов. Мин аны? шигырь с?йл?вен бик яратып ты?лыйм. Айрат Арсланов с?йл?г?нд?, Туган тел ила?и кодр?т ала, ?зене? й?р?кл?р, иманнар х?киме ик?нен тоя, ??р татарны ?з кочагына алып ?лгер?. Айрат Арсланов тарафыннан я?гыраган татар теле изелг?нн?рне, башлары т?б?н иелг?нн?рне турайта, горурландыра, б?гырьл?ре?не актарып елата. Язучы Ф. Баттал аны? турында: “Шартына китереп с?йл??чесе ген? табылсын, бу тел к?ферлек тутыгы бел?н капланган иманы?ны да чистарта, сафландыра торган тел!” ? дип яза ??м, ? А. Арслановны туган телне? баш сакчысы, бераз шаяртып та ?йтс?к, генеральный сакчысы дип б?ялибез”, ? ди. Туган тел турында фикерл?ремне шагыйрь И. Гыйл??ев с?зл?ре бел?н йомгаклыйсым кил?: Ул булганда адашмабыз ? Юлым туры, нурлы к?нем. К?з карасы кебек саклыйм Анам телен ? Татар телен. ⇐ Предыдущая17181920212223242526Следующая ⇒ Дата добавления: 2016-12-29; просмотров: 1413 | Нарушение авторских прав Рекомендуемый контект: Похожая информация: B. –документ, издаваемый единолично руководителем предприятия, в целях разрешения организационных и производственных задач I ступень — «Смелые и ловкие» — для мальчиков и девочек 10?11 и 12?13 лет III ступень — «Сила и мужество» — для юношей и девушек 16?18 лет III. Учтите и оцените результаты непрямой РИФ с сывороткой обследуемого и антигеном боррелий – возбудителем Лайм-боррелиоза. Q]3:1:Основателем консерватизма как идейно–политического направления является Q]3:1:Основателем либерализма как идейно–политического направления является V ступень — «Бодрость и здоровье» — для мужчин 40?60 лет и женщин 35?55 лет V.Читання казки вчителем вгодос. Акмулла ? чич?н шагыйрь Алтын Урда чоры ? татар ?д?биятыны? Я?арыш чоры Антенно-фидерный тракт с усилителем Асфальтосмесительная установка со смесителем периодического действия ДС-168 Поиск на сайте: © 2015-2019 lektsii.org – Контакты – Последнее добавление
?тк?м – ?нк?мне? теле Туган тел дип ?йт?г?,Габдулла Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?: И туган тел, и матур тел, ?тк?м –?нк?мне? теле….. Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз!Туган телне тугач та ишет? ??м ?йр?н? башлыйсы?,шу?а к?р? аны туган тел дип атыйлар да. Минем туган телем – газизл?рд?н – газиз Анам телем –татар теле. Тугач та ?ниемне? назлы итеп “ балам ” диг?н с?зен туган телемд? ишетк?нмен. Беренче “ ?ни” ??м “?ти” с?зен д? татар теленд? ?йтк?нмен. Безне? гаил?д? гел татарча с?йл?ш?л?р.?ти –?ниемне? ми?а бирг?н и? зур б?л?кл?ре минем исемем ??м телем булды. Мин яратам туган татар телемне!!! Ана теле д?ресл?рен? яратып й?рим.Татар ?ырларын бик яратып ты?лыйм ??м ?зем д? ?ырларга й?р?н?м.Татар теленд?ге китапланы ?з телемд? укый алуыма , анам теленд? с?йл?ш? бел?ем? мин бик шатмын. “ Мин – татар! – дип горурланып ?йт? алам. Мин ?х?т Гаффарны? “Без – татарлар” диг?н шигырен яратам. Без – татарлар! Шулай диеп бел? Безне б?тен д?нья, бар халык. Без – татарлар! Шушы исем бел?н ?ирд? яш?? ?зе бер б?хет. Ми?а ?з милл?тем, туган телем кадерле. М??ге яш?,туган телем!!! Г?р?ев Булат 4 сыйныф
Туган тел дип ?йт?г?, Г. Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?: И туган тел, и матур тел, ?тк?м, ?нк?мне? теле! Д?ньяда к?п н?рс? белдем Син туган тел аркылы. Минем туган татар телем чынлап та бик матур. Ул минем ?чен ?тк?м-?нк?м кебек ?к якын. Туган телен югалткан милл?тне? кил?ч?ге юк дип уйлыйм мин. ?з телен яхшы белг?н кеше ген? милл?те бел?н горурлана, аны? кадерен бел?. Мин Свердловск ш???ренд? тудым. Ул вакытта минем ?ти-?нием анда эшл?г?нн?р. Мин рус м?кт?бенд? укыдым. К?пт?н т?гел без Казанга ?йл?неп кайттык. Без гаил?д? гел татарча с?йл?ш?без, ч?нки барыбыз да татар балалары. Свердловскида вакытта татарча ?йд? ген? с?йл?шеп була иде. Казанга кайткач, мин урамда да, транспортта да татарча с?йл?шеп й?рг?н кешел?рне к?реп шатландым. К??елем р?х?тл?неп китте. Ничектер алар ми?а бик якын булып, туган кебек тоелдылар. ? м?кт?пт? татар теле д?ресл?ре буласын белг?ч, мин бигр?к т? с?ендем. Татар телен ?йр?н? безг? рус ??м инглиз телл?рен ?йр?нерг? ?ич т? комачауламый. Авылга кайткач, ?бием, башымны сыйпап: “Б?бк?м, беркайчан да ?з теле?не онытма, туган теле?не балалары?а да ?йр?терсе?!” ? ди. Мин, ?лб?тт?, гомер буе ?земне? туган телемне саклармын!
Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №2 с.Киргиз-Мияки муниципального района Миякинский район Республики Башкортостан Конкурс «Пою мою республику» Сочинение на тему: «Мин б?хетле туган ?иремд?» Выполнила: ученица 6б класса Ахметшина Алсу Руководитель: Рахматуллина З.Х. Киргиз-Мияки – 2014 Мин б?хетле туган ?иремд? …Шул туфракта туып-?с? ?зе бер б?хет инде. (Мостай К?рим) ??ркемне? й?р?ген? якын, к??елен? тынычлык бир? торган урыннары буладыр. Минем ?чен ул – г?з?л Башкортстаныбызны? и? ямьле районнарыны? берсе – Мияк? районы. Районыбыздан нинди ген? к?ренекле ш?хесл?р чыкмаган! «Мияк? ?ире – ?дипл?р иле» диг?нне ишетк?негез бардыр ?ле сезне?. Бу чыннан да шулай, минем туган районым – ?ч милл?тне? яраткан шагыйре Мифтахетдин Акмулланы? туган ?ире. Тагын да бик к?п язучылар, шагыйрьл?рне бирг?н безне? туган ягыбыз: Гариф Гом?р, Т?хв?т Ян?би, Сафуан Яхшыголов, Гали Рафиков, Азат Магазов, Марс ?хм?тшин, Х?ким?ан Зарипов ??м башкалар. Шулай ук с?нгать ?лк?сенд? дан алган якташларыбыз да байтак: РСФСР-ны? атказанган артисткасы Нурия Ирсаева, Башкортстанны? ??м Татарстанны? халык артисты Айдар Галимов, Башкортстанны? атказанган артисты Равил? М?с?лимова, Башкортстанны? халык артисты Венер Камалов. Шундый ??ркемг? диярлек таныш якташлары? бел?н ничек инде горурланмыйсы?? Горурланам, бик урынлы горурланам мин! Туган ягымны? табигате д? искиткеч г?з?л. Районыбызда яшел урманнар бел?н биз?лг?н таулар да, алтын иген ?с? торган ки? басулар да бар. Монда к?меш сулы чылтырап аккан чишм?л?рг? кушылып, кошлар мо?лы ?ырларын суза. Х?тф? болыннарында, урман акланнарында ?ир ?ил?кл?ре кызарып пеш?. Дим буендагы тугайлыкларда ?ск?н баллы шомыртлар ?имешл?ре бел?н сыйлый. К?зен кып-кызыл баланнар, мил?шл?р, г?л?имешл?р ?лгер?. Туган ?иремне? ?авалары да шифалы, ?илл?ре д? йомшак. Монда кояш та ягымлы елмая, ныграк ?ылыта, ирк?ли, с?я. ?ырларда да бит болай дип ?ырлана: 2 Исем китми читт? ?ск?н Кипариска, бананга, ?че булса да, гашыйк мин Мил?ш бел?н баланга. ?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?г?н, имеш. Ышанам, туган якны? табигате авыру т?нг? андый шифа бирерг? д? с?л?тледер ул. Районыбызны? ?з?ге Кыргыз-Мияк? авылы – минем туган авылым. Авылыбыз к?нн?н-к?н ?с?, матурлана. Урамнар чиста, таза. Я?адан-я?а йортлар, биналар т?зел?. ?ле я?а гына т?зелг?н Мияк? спорт комплексы бел?н мактанмый булдыралмыйм. Бу комплекс ш???рнекенн?н бер д? ким т?гел: зур бассейны, тренажер залы, фитнес залы, зур спорт залы бар, кышын хоккей тартмачыгы булдырылды. Яше д?, карты да шатланып шунда й?ри. Тир?-як авыллар да кил?. Авылыбызда ике зур м?кт?п, алар икесе д? заманча ?и?азландырылган, безг? – балаларга барлык унайлыклар да булдырылган. Тыныч тормышта, ягымлы, ихлас кешел?р яш?г?н, искиткеч г?з?л табигате булган туган ?иремд? яш?? б?хет т?гелмени инде? Минемч?, бу – и? зур б?хет. К??елем? ?ыр юллары кил?: Туган ягым-Дим буйлары, Туган ягым – Мияк?, Мияк?не? ал та?нары М??ге балкыр й?р?кт?! Туган ?ирем, якташларым, мин яратам сезне! Туган ?иремд?, сезне? арагызда яш?г?нг? к?р?, мин чиксез б?хетле! 3
– ??р кешене? беренче к?нн?н ?к туплый башлаган х?зин?се – туган тел. ??р милл?т кешесе ?чен и? матур, и? кадерле тел – ?зене? туган теле. Билгеле булганча, безне? татар телебез – ЮНЕСКО тарафыннан Б?тен д?нья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телне? берсе. Татар теленд? аралашабыз ик?н, дим?к, татар милл?те яши, ?с?. Милл?тебезне? югалмавы, телебезне? ?с?е безне? кулда. Милл?тебезне? д?вамчысы булырлык укучылар бармы ик?н безне? арада. ?йд?гез, ачыклап карыйк.
Нинди таныш мо?лы к?й бу?
Тукай ?ыры – “Туган тел”.
Ист?н бер д? чыкмый торган
Халык к?е – “Туган тел”.
??р кеше ?чен и? якыны, и? м??име – ул туган теле! Минем туган телем – татар теле. Мин тугач, ?ниемне? назлы итеп “балам” диг?н с?зе д?, беренче тапкыр ?йтк?н “?ни” с?зе д? туган телемд? булган. Ми?а туган телемд? ген? с?йл?шерг? у?ай, ч?нки кечкен?д?н туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш?м, аралашам.
Туган телебезг? дан ?ырлаучы язучыларыбыз ??м шагыйрьл?ребез бик к?п. Габдулла Тукай, Галим?ан Ибра?имов, ?ади Такташ, Муса ??лил, Абдулла Алиш, Гадел Кутуй ??м бик к?п башка ?дипл?ребез. Аларны? ?с?рл?ре аша без туган телебезне? б?еклеген, затлылыгын а?лыйбыз. Матурлыгына, г?з?ллеген? сокланып туя алмыйбыз.
Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз! Ул ватан, туган ?ир, ата- ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з!
Алсу Гыймадиева, 8 нче сыйныф укучысы
И туган тел, и матур тел, ?тк?м-?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем, син туган тел аркылы.
Минемч?, туган телне яратуны шагыйребез Г. Тукай тулысынча а?латып бирг?н. “Туган тел” шигыре кешене тормышны? б?тен чорларына алып кайта. Си?а гомер б?л?к итк?н ?ти-?ние?не? теле аша син д?ньяны таныгансы?. Башка телл?р ?зл?ренч? матур булса да, ?з теле?не? я?гырашы ук башка. Ул си?а ?гет-н?сыйх?т булып та, ирк?л?п-с?еп т? ишетел?.Туган теле? аша ?ирд?ге, кешед?ге матурлык б?тен тулылыгы бел?н а?лашыла.
?ырларыбызга мо?лылык хас булган кебек, телебезг? д? мо?лылык хас. ? мо? кешене? й?р?генд?, к??ел т?ренд? туа. Мо?лы халык начар була алмый. Мо? ул – халык рухыны? ышанычлы сакчысы. Шуны онытмасак, телебез ??рвакыт мо?лы, ягымлы, а???ле булыр.
Дил?р? Бакирова, 8 нче сыйныф укучысы
И? элек бу тел бел?н ?нк?м бишект? к?йл?г?н,
Аннары т?нн?р буе ?бк?м Хик?ят с?йл?г?н.
Туган тел турында безне? б?ек шагыйребез Габдулла Тукайдан да матур итеп ?йт?че юктыр. К?пме м?гън? салынган бу шигырь юлларына.
Минем туган телем – татар теле. Ул ми?а бик якын тел, ч?нки минем телем татар теленд? ачылган. Мин кечкен?д?н бу телд? иркен с?йл?ш?м. ?нием ми?а татар теленд? бишек к?йл?ре к?йл?г?н, татар ?киятл?рен с?йл?г?н. Х?зер, зур ?сеп ?итк?ч т?, мин татар эстрадасы артистлары ?ырларын р?х?тл?неп ты?лыйм. Татар халкыны? кызыклы, б?ек ш?хесл?ре, театр д?ньясы, с?нгате турында к?бр?к белерг? тырышам. М?кт?п тормышындагы туган телем? кагылышлы чараларны яратам.
Минем к?п кен? дусларым татар балалары. Рус м?кт?бенд? укуыбызга карамастан, без алар бел?н татарча аралашабыз. Сыйныфыбызда татар балалары булып та татарча с?йл?ш? белм??чел?ре д? бар. Минем ?чен туган теле?не белм?? – бик кызганыч к?ренеш. Моны? с?б?бе – гаил?д? ?з теле?д? с?йл?ш? м?мкинчелеге булмау, дип уйлыйм. Бу яктан мин ?земне бик б?хетле кеше дип хис ит?м, ч?нки барлык туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш? алам. ??м шуны? ?чен д? ата-анама, д?? ?нил?рем бел?н д?? ?тил?рем? р?хм?тлемен.
Чулпан Мирзагалиева, 8 нче сыйныф укучысы
Туган тел – ул минем бер ?лешем. Ч?нки ансыз мин татар кызы була алмас идем. Туган телемд? мин дусларым бел?н аралашам. Татар теленд? тапшырулар, т?рле программалар, кинолар карыйм. Бик матур мультфильмнарны х?тта кечкен? энем д? карарга ярата.
Мин ?нием бел?н концерт, театрларга й?рим. Туган телемд?ге мо?, к?йл?рг?, биюл?рг? мин бик гашыйк. ?зем д? ?ырларга яратам.
Танылган, к?ренекле татар ш?хесл?ре турында к?бр?к белерг? тырышам. Туган телемд? язылган бай тарихлы ?д?бият бел?н танышам. Белемемне тагын да ?стер?сем, туган телемне камил бел?сем кил?.
Туган телем минем ?чен бик газиз. Ул – и? туган, и? матур, и? татлы тел!
?мин? Гадиева, 8 нче сыйныф укучысы
Минем туган телемд? – д?ньяда т??ге тапкыр “?нн?”, “?тт?” дип ?йттерг?н газизл?рд?н газиз нинди ген? с?зл?р юк…Серле д?, хикм?тле д? ул с?зл?р…Кайсылары бик тир?ннн?н чишм? кебек саркып чыгалар, ? бер ишел?ре язгы ташкын кебек ургып агалар. Мин телне н?къ мен? шул с?зл?р аркылы к?з алдына китер?м.
Туган тел, милл?т теле, д??л?т теле дибез. А?лашыла: с?зебез тел турында, аны? ?сеше, куланылышы турында барачак. Шулай да, кир?кме со? б?ген мондый с?йл?ш??! Сулый торган ?авабызны к?нд?лек тормышта уйламыйбыз да. ?мма сулый бир?без. Бер караганда, тел д? шундыйрак кебек: б?ген аны белерг?, яратырга ?нд?? кир?кме?
Кир?к, бик кир?к. Ч?нки милли тел язмышы – ул милл?т язмышы, л?кин аны? яш?еш, ?сеш формасы, милл?тне? сакчысы да, аны? кил?ч?гене? гарантиясе д?. Туган тел – и? беренче чиратта милл?тне яш?т?че и? ???миятле ?еп.??мгыять ?сеше югарырак к?т?релсен ?чен кешел?рне? милли ?за?ы югары булу, яш?еш, и?тимагый-с?яси тарихы, гореф-гад?тл?ре, теле булу шарт, дип уйлыйм мин. ??мгыять югарырак баскычка менг?н саен, тел д? ?с?, камилл?ш? бара.
Кешене? ?з туган телен яхшы бел?е аны? ?з илен?, телен?,халкына,ата-анасына, ?би-бабасына м?х?бб?те,х?рм?те турында с?йли. Шулай булганда гына ул башка телл?рне д? тиешле югарылыкта б?яли ??м х?рм?тли ала. Без, яшь буын, ?з туган телебезне никад?р к?т?рс?к, ?стерс?к, башка халыклар арасында шулкад?р абруй казаначакбыз.Ш?кер, ??р халык ?з теленд? аралашсын, белем алсын ?чен безне? республикабызда,районыбызда ??м, ?лб?тт?, м?кт?бебезд? барлык шартлар да тудырылган, РФ ??м ТР конституциясе бел?н д? ныгытылган. Барысы да ?зебезд?н тора. Телл?р турындагы Законнар да тормышка ашырыла.Телне ?йр?нерг? тел??чел?р ?чен онлайн “Ана теле” проекты, “Чиста с?з” акциясе, «Мин татарча с?йл?ш?м”, татар теленд?ге интернет проектлар,олимпиада-б?йгел?р – моны? бер ?леше ген?…
Б?ек ?дип Габдулла Тукай да бит туган телне ярата белеп яраткан.Ул телне бары тик тышкы ямь бир? чарасы, матур а???н?р ?ыелмасы итеп кен? карамаган, аны и? элек аралашу,а?лашу, т?рбия ??м ?с? коралы итеп таныган. Минем д? туган телне яратуым Туган илем? булган м?х?бб?тем бел?н ?релеп кил?, аны? аерылгысыз ?лешен т?шкил ит?. Д?ньяда аралашу чарасы буларак танылган 14 тел арасында минем туган телем-татар теле булуы ми?а я?а д?рт, к?ч ?сти. Шулай булгач, барлык-барлык с?зл?р арасында минем д? ?з с?зем бар… Газизл?рд?н газиз ?тк?м-?нк?м теле – Б?ек Татар теленд?ге с?зл?рем – ?ир шары буйлап кояш нурлары булып таралсын иде д? ?и?андагы барлык кешел?рне бары тик изгелекк?, татулыкка, тынычлыкка ?нд?п торсыннар иде!!
Туган телем – татар теле.
Татар теле ул – Тукай теле. Аны? шигырьл?ренд?
Туган телне ярату, туган илг? булган м?х?бб?т
бел?н ?релеп кил?. Шу?а к?р? да туган телне
ярату ватанга тугрылыкка , ата – анага яратуга ,
х?рм?т ит?г? ти? . Туган ?ск?н илне? якынлыгын,
Ватанны? газизлеген тоярга да безг? туган тел ярд?м ит?. Туган тел хезм?т бел?н берг? кешене
?стер? , а?а Ватанны? тарихын белерг? ,милли
с?нгатен а?ларга , яратырга ярд?м ит?.
Туган тел ! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле , газиз!
Минем туган телем – татар теле. Тугач та ?нием-не? назлы итеп “ балам “ диг?н с?зен туган телен-д? ишетк?нмен.
Минем туган теленн?н д? матур тел юктыр ул.
Бу минем с?зл?р ген? т?гел.Туган тел ! Анардан
да к?чле , татлы , назлы , л?зз?тле тел бармы ик?н?
Минем туган телем – ?ырдай мо?лы татар теле.
?биемне? бишек ?ырларыннан туган телемне?
матурлыгын , кыймм?тен а?лап ?стем.
??р кеше ?з туган телен с?ярг? , яратырга
тиеш . ?г?р кеше туган телен с?йм?с? ул туганнарын да яратмас. Туган телем нурлы кояш сыман б?тен д?ньяга яктылык , ?ылылык тарата.
Туган тел ! ??ркем ?чен газиз бу. Ч?нки тел –
тормыш чыганагы , белем чишм?се. Тел ул зур бер
кибет кебек : анда ??ркем ?зен? ни д? булса таба.
Тел кешег? бер – берсен а?ларга , бер – берсе? тел?к, максатларын, уйларын белерг? ярд?м ит?. Ул –
Ватан , туган ?ир , ата – ана с?зл?ре бел?н ян?ш?
берг? торган б?ек , изге ??м кадерле с?з!
??м минем ?йт?сем килг?н фикерем :
“ Балалар ,?лк?нн?р , мил?тт?шл?р! Туган телне яратыгыз , х?рм?т итегез , ул телг? с?еп карагыз!”
Яш?сен туган тел ,и? матур тел,
?тк?м – ?нк?мне? теле!!!
Галиева Лилияна
10 сыйныф
Туган телем – халкымны? акыл ??м мо? чишм?се.
Ад?м баласыны? к??еленд? булган йомшаклык ??м катылык кебек н?рс?л?рне ачып бир?че, гыйлем, ?д?п, м?гъриф?т кебек н?рс?л?рне к?рс?т?че н?рс? – телдер.
И минем ?андай кадерле, и мо?лы туган телем.
Кайгылар иле т?гел син, шатлыклар иле б?ген.
М?кт?п шатлык йорты була аламы со?? Шатлык йорты булырга тиешме? Тиеш, билгеле! Мин шулай дип уйлыйм. Кайбер??л?рне? фикеренч?, м?кт?пне? т?п вазифасы – укучыга белем бир?, ? калганы… Калганы да аерата ???миятле вазифалардан тора шул – укучыга т?рбия бир?, а?а шатлык б?л?к ит?, м?ст?кыйльлеген ?стер?. Уеннар зур ???миятк? ия. Уеннарда катнашып кыюлык арта, ?зе?д? булган аерым кимчелекл?р юкка чыга, ипт?шл?р арасында бертигез хокуклы кеше буларак т?рле биремн?р ?т?л?, а?а с?л?т арта. Ч?нки м?н?с?б?тл?р эчкерсез, табигый, ??ркем с?л?тенч? эшли, к?чен кызганмый, уртак н?ти?? ?чен куана. Гомум?н уеннар системасы безд? укучыларда халкыбызны? милли тарихына, татар телен? ??м ?д?биятына, м?д?ниятен? м?х?бб?т тойгысы, ?з халкыбыз бел?н горурлану хисл?ре, ?з халкыны? тарихын, аны? у?ай гореф-гад?тл?рен, традициял?рен ?йр?н? бел?н кызыксындыру шикелле к?рк?м сыйфатлар т?рбиял?рг? ярд?м ит?. Халык уеннары никад?р кыска ??м ачык, т?эсирле, а?лаешлы. Алар безне? уйлау, фикерл?? д?р???сене? активлыгын арттыра, д?ньяга карашны ки??йт?, рухи хал?т ?сешен камилл?штер?. Без уеннардан к?п кен? м?ст?кыйль тормышта кир?к булган т?рле к?некм?л?р алабыз. Милли уеннар ?ырлар, халык ?йтемн?ре, афоризмнар, канатлы с?зл?р, м?кальл?р бел?н тыгыз б?йл?нг?н р?вешт? алып барыла. Уеннар вакытында безд? фикерл?? с?л?те, ихтибарлылык арта, х?тер ??м с?йл?? культурасы байый.
??р халык ?зене? мо?-сагышын, ?рн?л?рен к?йл?рг? сала, ?ыр итеп ?ырлый. С?зе я?гырашына туры килг?нд?, эчт?леге искерм?г?нд?, ?ырлар аеруча озын гомерле була. ?з?к ?згечл?ре, мо?лылары, буыннардан буыннарга к?чеп, ?зен я?а т?смерл?р бел?н баетып, халык х?теренд? яши бир?. ?ыр — тарихны, тарихы?ны бел?, ?з чиратында, ?ырны оныттырмый. Нинди ген? ?ырны ?ырласа? да, син аны к??еле?, уйлары? бел?н я?артасы?, ?зе?неке саныйсы?. Б?тен д?нья буйлап сибелг?н татарны?, ?ай, к?п т? со? ?ырлары! Кайсы гына ?ырны алса? да, бер н?рс? к?зг? ташлана: кеше гомере буе б?хетен эзли ??м аны еракта, ?тк?нд?, хушлашкан ярларда, ташлап китк?н туган ?иренд? таба. Б?хет-шатлык ташып, б?ркеп торган ?ырлар азрак, с?енечне ?зе? д? кичереп була, ?мма кайгы-х?ср?тне б?лешерг? кемдер кир?к. ?н? шул кемдер — ?ырны ты?лаучы, си?а кушылучы да инде. ?ырлыйм дис?, б?йр?менд? к?т?реп алырлык ?ырлары да к?п милл?темне?.
Тел – аралашу чарасы. Тел ярд?менд? аралашып без ?зебезне? уй-фикерл?ребезне, хыялларыбызны, шулай ук шатлык ??м кайгыларыбызны белдер? алабыз. Киемен? карап каршы алалар, акылына карап озаталар дип тикм?г? ген? ?йтм?г?нн?рдер шул. Шу?а к?р? д? кеше акыллы булырга тиеш. Кеше акыллымы, юкмы ик?нне без кайдан бел? алабыз со?? ?лб?тт?, кешене? с?йл?меннн?н аны? ни д?р???д? акыллы ??м культуралы ик?нен белеп була. ?з теле?не? кадерен белер ?чен, чит ?ирл?рд? яш?п карарга кир?к. Ана теле?не? мо?ын, а???ен а?лау ?чен, кайвакыт бер бишек ?ырын ишет? д? ?ит?. Тел ?че д? була, т?че д?. Усал теллел?р кайвакыт р?н?етеп т? куя. Йомшак теллене? ?анга р?х?тлек бирг?не бар, т?пк? утыртканы да юк т?гел. Теле бозыкны? к??еле бозык, ди халык. Теле катыны? к??еле каты, диг?н м?каль д? бар.
Тел — к??елне? к?згесе д?, тылмачы да, ачкычы да, тагын ?лл? н?рс?л?р д? ик?н.
Без рус м?кт?бенд? укуыбызга да карамастан, ?зебезне? туган телне ?йр?н? м?мкинлегебез бар. ? инде ?з телен белм?г?н, аны х?рм?т итм?г?н кешед?н нинди “чын кеше” чыксын. Туган телне онытуны? нинди н?ти??г? китер?ен Чы?гыз Айтматов “Гасырдан озын к?н” ?с?ренд? бик оста сур?тли. ?з халкын, тарихын, телен онытучыларны ма?кортлар дип атый ул. Андыйлар туган илен? каршы яуга чыгарга, тапкан анасына кул к?т?рерг? д? ?зер.
?ир й?зенд? булган б?тен н?рс?
Б?лг?н саен кими, кечер?я.
Тик бер ген? н?рс? – ана м?х?бб?те
Б?лг?н саен арта, к?ч?я, – дип яза балалар язучысы М?рзия Ф?йзуллина. Бу бик зур с?з. Балалар к??елен а?лап, ?гет-н?сих?тне д? зир?к, акыллы, шаян-тапкыр гыйб?р?л?рг? т?реп, кешене? к??ел кылларын чиртерлек итеп язу с?л?те, ??м д? шушы язганнарны к??ел т?рен? ?теп керерлек итеп а?лату с?л?те ??ркемг? д? бирелми. ?аваплы да, авыр да, шул ук вакытта бик мактаулы да вазифадыр ул балалар язучысы ??м укытучы булу. Безне? аксакалларыбыз, галимн?ребез, язучыларыбыз татар телене? б?еклеге турында ?йтеп калдырган матур с?зл?рне безг? яраткан укытучыларыбыз ?иткер?.
Татар телен Такташ с?йде,
Тукай ?зелеп мактады.
Урам теле т?гел диеп,
Насыйри да яклады.
??м шулай ук К. Насыйри: бер?? башка телне ?йр?нм?кче булса, башта ?з телен белсен, – диг?н.
– Туган телне белм?? – телсез калу, – диг?н Дагстан шагыйре.
Мен? шулай итеп б?ек татар халкы безг? ки??шл?рен бирг?н, ?зене? т?рле чаралары бел?н т?рбиял?г?н. Шу?а к?р? без туган телебезне? кадерен белерг?, аны ?йр?нерг? ??м ихтирам ит?рг? тиешбез.
Сии – минем тере тарихым,
Син – минем кил?ч?гем,
Тик синд?, газиз туган тел,
Б?хетк? ?ит?ч?гем.
И телем, синд? н?фислек
Чишм?се киб?ме со??!
Гасырлар си?а тим?де,
Д?верл?р тияме со??!
Гасырлар да, д?верл?р д? безне? акыл ??м мо? чишм?се булган туган телебезг? тим?сен иде. Еллар ?тк?н саен мо? д?рьябыз тир?н?я ??м сафлана барсын! Шарафутдинова Айгель
Сенгилей районы Красный Гуляй урта м?кт?бе
Сочинение.
Туган телем – ирк? г?лем!
Эшне ?т?де: 86нчы “?мет” интернат-
м?кт?бене? 7нче а сыйныф
укучысы Ф?рдиев Р?мис
Эшне тикшерде: татар теле
укытучысы Г?р?ева Л.М.
2016нчы уку елы
Туган тел,
Синд? – шатлык ?и?еллеге,
Кайгылар авырлыгы.
Ата – бабам батырлыгы,
Аналар сабырлыгы.
(З. Насыйбуллин)
Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул – кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?.
“Туган” с?зе тагын бернич? с?з бел?н с?зтезм? ясый: “Туган апа”, “Туган ил” ??м “Туган тел”. Бу т?шенч?л?р – ?чесе д? кеше ?чен и? якын, и? кадерле. ?г?р кеше бу т?шенч?л?рг? битараф караса, аларны еш алыштырса, онытса яки хыян?т итс?, ул кешег? “изге” диг?н суз таныш тугел.
Кеше д?ньяга беренче аваз салуга, аны тудырган ана сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти – ?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, алар рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н.
И туган тел! Синд? булган и? элек кыйлган догам:
Ярлыкагыл, дип ?зем ??м ?тк?м – ?нк?мне, Ходам!
Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? ген? алар к??елне? и? нечк? кылларын тибр?т? алалар. Шу?а к?р? д? галимн?р, язучылар ??м шагыйрьл?р туган телг? зур игьтибар бир?л?р. Галимн?р фикеренч?, ?з туган теленд? бел?м алу балага ?и?елр?к бирел? ??м ?зл?штер?, а?лау д?р???сен арттыра ик?н. ?з туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к. Бу турында аксакал язучыбыз Г.Б?широва бик д?рес ?йтк?н. Ул инде туган телне? байлыгын бик яхшы бел?, ч?нки гомере буе халык авыз и?аты ?????рл?рен ?ыйган ??м ?йр?нг?н кеше. ”Халыкны? и? зур байлыгы, и? кадерле рухи х?зин?се, – дип яза Г.Б?широва, – ?ичшиксез, аны? теле. Халык ?зене? телен, оста бакчачы кебек, яман ?илл?рд?н, р?химсез салкыннардан саклап, ме? еллар буена ?стереп килг?н. ?злексез баетып, матурлап, и? тир?н фикерл?рен, и? нечк? хисл?рен д? а?латып бирер д?р???г? китерг?н”. Никад?р м?гън?ле с?зл?р!
Минем туган телем – татар теле. Шагыйрь Кави Н??ми аны “?ырдай мо?лы”, Равил Ф?йзуллин “тыйнак, басынкы, т?зем”, Аяз Гыйл??ев “т?мле, к?рк?м, ?стен”, ? Х?с?н Туфан ис? “к?кр??л?р теле, батыр ??м ?????р мирас” дип атый.
Татар теле ??м??риятебезд? д??л?т теле дип игълан ителде. Шу?а к?р? аны? кулланыш даир?се д? ки??ерг? тиеш. Ул инде х?зер – кешел?р арасында ?зара аралашу коралы гына т?гел, д??л?т эшл?ренд? д? тулы хокукка ия булган тел булырга тиеш.
Тарихым ист?леге син,
Болгарым ист?леге,
Гасырлар аша ?телг?н
Юлларым ист?леге, –
дип яза Х?с?н Туфан. Чыннан да, тел тарихы ул – ил тарихы. Безне? туган телебез тарихны? т?рле авырлыкларына, ??залау-кимсетел?л?рен? дучар булган. Л?кин:
Чукындырган чагында да
Чукынмады?, татар теле, –
ди Кави Н??ми.
Муса ??лил, Абдулла Алишларны? татар теленд? язылган шигырьл?ре фашистларны? корыч ишекл?ренн?н, гильотиналарыннан да к?чле булдылар. Бу турыда шагыйрь Равил Ф?йзуллин:
Т?зем тел ул
Окопларда, т?рм?л?рд?, лагерьларда
атылса да, асылса да,
?и?? рухын жуймаган ул.
Гильотина ?сл?ренд?
Яш?? ?ырын ?ырлаган ул! –
дип, татар телен? булган югары б?ясен бир?.
Туган телебез к?нн?н-к?н камилл?ш? бара. Аны тагын да биз??, кулланылышын арттыру ?лк?сенд? бик к?п галимн?р, с?нгать ??елл?ре армый-талмый эшлил?р. Мин шундый кешел?рне? берсе турында гына ?йтеп ?тм?кче булам. Бу – татар ?дипл?рене? ?с?рл?рен б?тен “д?ньяга” я?гыраткан Айрат Арсланов. Мин аны? шигырь с?йл?вен бик яратып та?лыйм. Айрат Арсланов тарафыннан я?гыраган татар теле изелг?нн?рне, башлары т?б?н иелг?нн?рне турайта, горурландыра, б?гырьл?ре?не актарып елата. Язучы Ф?нзаман Баттал аны? турында: “Шартына китереп с?йл??чесе ген? табылсын, бу тел кяферлек тутыгы бел?н капланган иманы?ны да чистарта, сафландыра торган тел!” – дип яза ??м, – А. Арслановны туган телне? баш сакчысы, бераз шаяртып та ?йтс?к, генеральный сакчысы дип б?ялибез”, – ди.
Туган тел турында фикерл?ремне шагыйрь И. Гыйл??ев с?зл?ре бел?н йомгаклыйсым кил?:
Ул булганда адашмабыз –
Юлым туры, нурлы к?нем.
К?з карасы кебек саклыйм
Анам телен – Татар телен.
Туган телем – назлы г?лем.
Фазлыева Альбина Р?д?с кызы
Д?рт?йле ш???рене? 3 санлы гимназиясе
татар теле ??м ?д?бияты укытучысы
И туган тел, и матур тел,
?тк?м-?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем
син туган тел аркылы.
?зене? туган телг? булган м?х?бб?тен татар халкыны? б?ек шагыйре Габдулла Тукай ?н? шулай матур итеп язган. Чынлап та, туган телне ярату – Туган илне, ?тк?й-?нк??не ярату бел?н бер.Юкка гына туган телне ана теле дип йортмил?р шул!
Туган тел т?шенч?сен? зур м?гън? салынган. Ул – Ватан, туган ?ир, ата-ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з. Туган телне тугач та ишет? ??м ?йр?н? башлыйсы?, шу?а к?р? аны туган тел дип атыйлар да. ?йе, туган тел – и? татлы тел, “Ана теле бер булыр” бу м?кал?д? д? шуны к?р?без. Баласы карынында чагында ук анасы а?а т?рле ?киятл?р с?йли, ?ырлар ?ырлый, аны? бел?н с?йл?ш?. Д?ньяга тугач, бала ?зенч? ниндидер авазлар чыгарып ята, аннары ?айлап ?зене? туган теленд? с?йл?ш? башлый. Ул телг? баланы, башлап аны? и? газиз кешесе – анасы ?йр?т?, ирк?ли,юата. Туган телне с?ярг?, х?рм?т ит?рг?, горурланып яш?рг? д? ана ?йр?т?.
Туган тел! Нинди г?з?л, матур, йомшак, б?ек с?з! ??р милл?тне? ?з туган теле була: марыйларныкы – марый, чуашларныкы – чуаш, башкортларныкы – башкорт. ? безне? туган телебез – татар теле! ?йе, татар теле: ?ырдай мо?лы, кызлар кебек шат чырайлы, ачык й?зле татар теле. Ул бик борынгы ??м бай телл?рне? берсе, шу?а к?р? без аны? бел?н горрланып яш?рг? тиешбез. Туган тел турында берсенн?н-берсе матур шигырьл?р, ?ырлар, м?кальл?р бар. Шагыйрь На?ар Н??ми “Туган тел” шигыренд? шундый матур юллар яза:
Туган ?ире? – Идел буе
??р телне? бар Туган иле.
Туган ?ире? кебек назлы,
?ырдай мо?лы татар теле.
яис?:
Туган тел – и? татлы тел,
Туган тел – и? т?мле тел,
Т?мле дип: теле? йотма!
Туган телне онытма!
Нинди сихри юллар бу! Д?ньяда ??р кеше ?з телен яхшы белеп, а?а хезм?т ит?рг? тиеш, бозмаска, телне саф, чиста итеп куллана белерг? тиеш. Тел – кешене? юлдашы гомерлекк?! Кеше беренче чиратта ?з телен ?йб?т белерг? тиеш, ? аннан инде б?т?нн?рен. Х?зерге вакытта туган телне онытучылар, бозучылар да к?п. Мондый кешел?р безне? телебезне ямьсезлил?р, чит тел с?зл?ре кушып с?йл?ш?л?р. Бу бик начар х?л. “Инсафлыны? теле саф”, – дил?р бит.
Акыллы, т?ртипле кеше, минемч?, беркайчан да ?з телен бозмаячак та, онытмаячак та. Р?х?тл?неп ?з туган теле?д? с?йл?ш? – ?зе бер б?хет т?гелме со??
Туган тел – ??ркем ?чен кадерлн булган б?ек х?зин?. Ул – халкыбызне? рухи к?згесе. Шушы телд? милл?тне? б?тен балалары, гореф-гад?тл?ре ген? т?гел, ?тк?не, б?генгесе, кил?ч?ге д?. Шу?а к?р? туган телне буыннар арасында югалтмыйк.
Х?ерле к?н укучылар, укытучылар ??м килг?н кунаклар!
“Халыкара туган тел” к?нен? багышланган ?д?би кич?безне башлыйбыз.
Берл?шк?н Милл?тл?р оешмасы (БМО) карары буенча 21 нче февраль Халыкара туган тел к?не буларак билгел?п ?тел?.
1999 нчы елны? ноябренд?, Бангладеш д??л?те т?къдиме бел?н, ЮНЕСКО Генераль конференциясе, ЮНЕСКОга керг?н илл?р ??м Берл?шк?н Милл?тл?р оешмасы 21 февраль к?нен Туган тел к?не дип игълан итте. Беренче м?рт?б? ул 2000 нче елны? 21 февраленд? Парижда ЮНЕСКО штаб-квартирасында тантаналы р?вешт? билгел?п ?телде.
Ни ?чен Халыкара туган тел к?не итеп 21 февраль билгел?нг?н сон? Эш шунда: 1952 нче елны? 21 февраленд? Пакыстанда банглы телен? д??л?т теле статусы тал?п итеп к?р?шк?н 5 студент ?терелг?н була. Билгеле булганча, Пакыстанны? к?нчыгыш ?леше со?рак Бангладеш б?йсез д??л?тен? ?йл?н?.
ЮНЕСКО Халыкара Туган тел к?нен билгел?п ?т?не хуплап чыга. Ч?нки бу оешма д?нья халыкларыны? матди булмаган мирасын саклау ?чен к?р?ш?, традицион яис? халык музыкасын, биюл?рен, гореф-гад?т ??м йолаларны, авыз и?атын ??м ?ирле халыкларны? туган телл?рен саклап калу буенча зур эшч?нлек алып бара.
?ир й?зенд? б?генге к?нд? 6000 тел бар дип ис?пл?н?. Шулардан и? к?п санлы кешел?р тарафыннан кулланыла торганы — кытай теле, бу телд? 1,2 млрд. кеше с?йл?ш?, инглиз теленд? — 478 млн, хинди теленд? — 437 млн, испанда — 392 млн, рус теленд? — 284 млн, гар?пт? — 225 млн, португалда — 184 млн, француз теленд? 125 млн кеше с?йл?ш?.
Таралыш тыгызлыгы ягыннан мондый саннарны китерерг? м?мкин: 6000 телне? яртысы Азия-Тын Океан регионында кулланыла. Я?а Гвинея т?б?генн?н ис? 1000 тел чыккан дип санала.
Белгечл?р якындагы й?зьеллыкта барлык телл?рне? 95% ы яш??д?н туктар дип фараз ит?. М?с?л?н, бер ел эченд? 10 тел юкка чыга диг?н фикер бар.
Татар теле… Тугач та и? газиз кеше?н?н ишет? башлаган, к?п гасырлык
тарихы булган, д?ньядагы и? д?р???ле 14 тел ис?бен? керг?н, чит илл?рд?
д? ?йр?нел? торган, ?итлекк?н, камилл?шк?н горур татар теле!
Ушинский: «Халыкны? теле-аны? б?тен рухи тормышыны? и? яхшы,
беркайчан да ши?ми, м??ге яш?реп тора торган и? матур ч?ч?ге.Телд? б?тен халык ??м аны? Ватаны ?анлы р?вешт? г??д?л?н?, телд? халыкны? б?тен рухи тормышыны? тарихы чагыла»,-диг?н.
??р халыкны? буыннан-буынга к?чеп милл?тне милл?т итеп яш?тк?н гореф-гад?тл?р, ?хлак кагыйд?л?ре булган, ??р буын шуларны сакларга,камилл?штерерг? тиеш.
Б?генге кич?безг? без Балалар шагыйр?се, журналист, Татарстан М?д?ният министрлыгыны? А.Алиш исеменд?ге ?д?би б?л?ге иясе “Сабантуй” г?зитене? б?лек м?дире, Татарстанны? с?нгать эшлеклесе – Йолдыз ?дип кызы Ш?р?пованы да чакырдык.
М?кт?пт? укыган елларыннан ук балалар ?чен шигырьл?р, м?кал?л?р яза башлаган Йолдыз ?дип кызы ?зене? и?ади эшч?нлеген балалар ?д?биятен? багышлый. Шагыйр?не? балалар психологиясен тоеп, бала а?ындагы ?зенч?лел?рне ?з к??еле аша уздырып язылган шигырьл?рен барыбыз да бел?без. ?йд?гез ?ле балалар, кайберл?рен с?йл?п китик ?ле.(Балалар ?йр?нг?н шигырьл?рен с?йлил?р)
?йд?гез ?ле балалар, Йолдыз апа бел?н якыннанрак танышу ?чен с?зне а?а бирик.
(балалар бел?н шагыйр? арасында ??г?м?.)
Балалар бирг?н сораулар:
?ни буларак сез балаларыгызга нинди т?рбия бир?сез?
Балаларыгыз турында с?йл?п ?тм?ссезме?
Гаил?д? сез татарча с?йл?ш?сезме?
Кызыклы х?лл?р тормышта булмый калмый, и? кызыклысын с?йл?п ?тм?сезме?
“Сабантуй” газетасында эшл?? сезг? кайсы ягы бел?н кызыклы? ?.б.
Шигырь язу- к?пл?ребез не? тел?ге. Укучыларыбыз арасында да кал?м тибр?т?чел?р бар. К??елд?ге якты хисл?рне шигырь юлларына тез?- ?зе бер ?авплылык, шул ук вакытта бер горурлык та. ?йд?гез ?ле балалар, яраткан газетабыз “Сабантуй” газетасында басылган ??м басылачак шигъри т?лг?шл?рне т?гъдим итик ?ле. (Укучылар ?зл?ре язган шигырьл?рне с?йлил?р)
Кадерле балалар, укытучылар, килг?н кунаклар! Халыкара туган тел к?нен? багышланган кич?без ахырына якынлашты.
Телне? нечк?лекл?рен бел? ?чен, аны ??рвакыт куллану кир?к.
К??ел байлыгы ?анга телебез аша туплана. ?г?р син ?з теле?не белмисе? ик?н, ?з халкы?ны? м?д?ниятен, аны? рухи байлыгын ?зл?штер? алмыйсы?. К?п акыл иял?ре, галимн?р, язучылар тел турында т?рле фикерл?р ?йтеп калдырганнар. Рус язучысы К.Г. Паустовский болай диг?н: “?з иле?? булган м?х?бб?тне ?з телен? булган м?х?бб?тт?н башка к?з алдына китереп булмый. Туган телен? битараф кеше кыргый. Ул ?зене? табигате бел?н ?к зыянлы. Ч?нки аны? телг? карата битарафлыгы ?з халкыны? ?тк?нен?, б?генгесен? ??м кил?ч?ген? битараф булуын бел?н а?латыла”.
Татар теле – и? матур тел, и? нечк?, ягымлы, йомшак, татлы ??м туган тел! Яратыйк аны, пычратмыйк! Безне? буыннар да саф, чиста, б?ек татар теленд? горурланып с?йл?шсенн?р иде!
Кич? “Туган тел” ?ыры бел?н т?мамлана.
Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул ? кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?.
“Туган” с?зе тагын бернич? с?з бел?н с?зтезм? ясый: “Туган апа”, “Туган ил” ??м “Туган тел”. Бу т?шенч?л?р ? ?чесе д? кеше ?чен и? якын, и? кадерле. ?г?р кеше бу т?шенч?л?рг? битараф караса, аларны еш алыштырса, онытса яки хыян?т итс?, ул кешег? “изге” диг?н с?з таныш т?гел.
Кеше д?ньяга беренче аваз салуга, аны тудырган ана ?зене? сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти-?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, алар рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н.
И туган тел! Синд? булган
И? элек кыйлган догам:
Ярлыкагыл, дип, ?зем ??м
?тк?м-?нк?мне, Ходам!
Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? ген? алар к??елне? и? нечк? кылларын тибр?т? алалар. Шу?а к?р? д? безне? ш?хесл?ребез, галимн?ребез, язучы ??м шагыйрьл?ребез туган телг? зур игътибар бир?л?р. Галимн?р фикеренч?, ?з туган теленд? белем алу балага ?и?елр?к бирел? ??м ?зл?штер?, а?лау д?р???сен арттыра ик?н. ?з туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к. Бу турыда аксакал язучыбыз Г. Б?широв бик д?рес ?йтк?н. Ул инде туган телне? байлыгын бик яхшы бел?, ч?нки гомере буе халык авыз и?аты ?????рл?рен ?ыйган ??м ?йр?нг?н кеше. “Халыкны? и? зур байлыгы, и? кадерле рухи х?зин?се, ? дип яза Г. Б?широв, ? ?ичшиксез, аны? теле. Халык ?зене? телен, оста бакчачы кебек, яман ?илл?рд?н, р?химсез салкыннар куырудан саклап, ме? еллар буена ?стереп килг?н. ?злексез баетып, матурлап, и? тир?н фикерл?рен, и? нечк? хисл?рен д? а?латып бирер д?р???г? китерг?н”. Никад?р м?гън?ле с?зл?р!
Минем туган телем ? татар теле. Шагыйрь Н. Н??ми аны “?ырдай мо?лы”, Р. Ф?йзуллин “тыйнак, басынкы, т?зем”, И. Гыйл??ев “т?мле, к?рк?м, ?стен”, ? Х?с?н Туфан ис? “к?кр??л?р теле, батыр ??м ?????р мирас” дип атый.
Б?ген татар теле ??м??риятебезд? д??л?т теле дип беркетелг?н. Шу?а к?р? аны? кулланыш даир?се д? ки??я. Ул инде х?зер ? кешел?р арасында ?зара аралашу коралы гына т?гел, д??л?т эшл?ренд? д? тулы хокукка ия булган тел.
Тарихым ист?леге син,
Болгарым ист?леге,
Гасырлар аша ?телг?н
Юлларым ист?леге, ?
дип яза Х. Туфан. Чыннан да, тел тарихы ул ? ил тарихы. Безне? туган телебез тарихны? т?рле авырлыкларына, ??залау-кимсетел?л?рен? дучар булган. Л?кин:
Чукындырган чагында да
Чукынмады?, татар теле, ?
ди К. Н??ми.
М. ??лил, А. Алиш, Х. М???йл?рне? татар теленд? язылган шигырьл?ре фашистларны? корыч ишекл?ренн?н, гильотиналарыннан да к?чле булдылар. Бу турыда шагыйрь Р. Ф?йзуллин:
Т?зем тел ул
Окопларда, т?рм?л?рд?, лагерьларда
атылса да, асылса да,
?и?? рухын ?уймаган ул.
Гильотина ?сл?ренд?
Яш?? ?ырын ?ырлаган ул! ?
дип, татар телен? булган югары б?ясен бир?.
Туган телебез к?нн?н-к?н камилл?ш? бара. Аны тагын да биз??, кулланылышын арттыру ?лк?сенд? бик к?п галимн?р, с?нгать ??елл?ре армый-талмый эшлил?р. Мин шундый кешел?рне? берсе турында гына ?йтеп ?тм?кче булам. Бу ? милл?тебезне? тел осталарыны? ?с?рл?рен б?тен “д?ньяга” ?з теленд? я?гыраткан Айрат Арсланов. Мин аны? шигырь с?йл?вен бик яратып ты?лыйм. Айрат Арсланов с?йл?г?нд?, Туган тел ила?и кодр?т ала, ?зене? й?р?кл?р, иманнар х?киме ик?нен тоя, ??р татарны ?з кочагына алып ?лгер?. Айрат Арсланов тарафыннан я?гыраган татар теле изелг?нн?рне, башлары т?б?н иелг?нн?рне турайта, горурландыра, б?гырьл?ре?не актарып елата. Язучы Ф. Баттал аны? турында: “Шартына китереп с?йл??чесе ген? табылсын, бу тел к?ферлек тутыгы бел?н капланган иманы?ны да чистарта, сафландыра торган тел!” ? дип яза ??м, ? А. Арслановны туган телне? баш сакчысы, бераз шаяртып та ?йтс?к, генеральный сакчысы дип б?ялибез”, ? ди.
Туган тел турында фикерл?ремне шагыйрь И. Гыйл??ев с?зл?ре бел?н йомгаклыйсым кил?:
Ул булганда адашмабыз ?
Юлым туры, нурлы к?нем.
К?з карасы кебек саклыйм
Анам телен ? Татар телен.
⇐ Предыдущая17181920212223242526Следующая ⇒
Дата добавления: 2016-12-29; просмотров: 1413 | Нарушение авторских прав
Рекомендуемый контект:
Похожая информация:
B. –документ, издаваемый единолично руководителем предприятия, в целях разрешения организационных и производственных задач
I ступень — «Смелые и ловкие» — для мальчиков и девочек 10?11 и 12?13 лет
III ступень — «Сила и мужество» — для юношей и девушек 16?18 лет
III. Учтите и оцените результаты непрямой РИФ с сывороткой обследуемого и антигеном боррелий – возбудителем Лайм-боррелиоза.
Q]3:1:Основателем консерватизма как идейно–политического направления является
Q]3:1:Основателем либерализма как идейно–политического направления является
V ступень — «Бодрость и здоровье» — для мужчин 40?60 лет и женщин 35?55 лет
V.Читання казки вчителем вгодос.
Акмулла ? чич?н шагыйрь
Алтын Урда чоры ? татар ?д?биятыны? Я?арыш чоры
Антенно-фидерный тракт с усилителем
Асфальтосмесительная установка со смесителем периодического действия ДС-168
Поиск на сайте:
© 2015-2019 lektsii.org – Контакты – Последнее добавление
?тк?м – ?нк?мне? теле
Туган тел дип ?йт?г?,Габдулла Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
И туган тел, и матур тел,
?тк?м –?нк?мне? теле…..
Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз!Туган телне тугач та ишет? ??м ?йр?н? башлыйсы?,шу?а к?р? аны туган тел дип атыйлар да.
Минем туган телем – газизл?рд?н – газиз Анам телем –татар теле.
Тугач та ?ниемне? назлы итеп “ балам ” диг?н с?зен туган телемд? ишетк?нмен. Беренче “ ?ни” ??м “?ти” с?зен д? татар теленд? ?йтк?нмен. Безне? гаил?д? гел татарча с?йл?ш?л?р.?ти –?ниемне? ми?а бирг?н и? зур б?л?кл?ре минем исемем ??м телем булды.
Мин яратам туган татар телемне!!! Ана теле д?ресл?рен? яратып й?рим.Татар ?ырларын бик яратып ты?лыйм ??м ?зем д? ?ырларга й?р?н?м.Татар теленд?ге китапланы ?з телемд? укый алуыма , анам теленд? с?йл?ш? бел?ем? мин бик шатмын. “ Мин – татар! – дип горурланып ?йт? алам. Мин ?х?т Гаффарны? “Без – татарлар” диг?н шигырен яратам.
Без – татарлар!
Шулай диеп бел?
Безне б?тен д?нья, бар халык.
Без – татарлар!
Шушы исем бел?н
?ирд? яш?? ?зе бер б?хет.
Ми?а ?з милл?тем, туган телем кадерле. М??ге яш?,туган телем!!!
Г?р?ев Булат 4 сыйныф
Туган тел дип ?йт?г?, Г. Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
И туган тел, и матур тел,
?тк?м, ?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем
Син туган тел аркылы.
Минем туган татар телем чынлап та бик матур. Ул минем ?чен ?тк?м-?нк?м кебек ?к якын. Туган телен югалткан милл?тне? кил?ч?ге юк дип уйлыйм мин. ?з телен яхшы белг?н кеше ген? милл?те бел?н горурлана, аны? кадерен бел?.
Мин Свердловск ш???ренд? тудым. Ул вакытта минем ?ти-?нием анда эшл?г?нн?р. Мин рус м?кт?бенд? укыдым.
К?пт?н т?гел без Казанга ?йл?неп кайттык. Без гаил?д? гел татарча с?йл?ш?без, ч?нки барыбыз да татар балалары. Свердловскида вакытта татарча ?йд? ген? с?йл?шеп була иде. Казанга кайткач, мин урамда да, транспортта да татарча с?йл?шеп й?рг?н кешел?рне к?реп шатландым. К??елем р?х?тл?неп китте. Ничектер алар ми?а бик якын булып, туган кебек тоелдылар. ? м?кт?пт? татар теле д?ресл?ре буласын белг?ч, мин бигр?к т? с?ендем. Татар телен ?йр?н? безг? рус ??м инглиз телл?рен ?йр?нерг? ?ич т? комачауламый. Авылга кайткач, ?бием, башымны сыйпап: “Б?бк?м, беркайчан да ?з теле?не онытма, туган теле?не балалары?а да ?йр?терсе?!” ? ди. Мин, ?лб?тт?, гомер буе ?земне? туган телемне саклармын!
Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №2 с.Киргиз-Мияки муниципального района Миякинский район Республики Башкортостан
Конкурс «Пою мою республику»
Сочинение на тему:
«Мин б?хетле туган ?иремд?»
Выполнила: ученица 6б класса
Ахметшина Алсу
Руководитель: Рахматуллина З.Х.
Киргиз-Мияки – 2014
Мин б?хетле туган ?иремд?
…Шул туфракта туып-?с?
?зе бер б?хет инде.
(Мостай К?рим)
??ркемне? й?р?ген? якын, к??елен? тынычлык бир? торган урыннары буладыр. Минем ?чен ул – г?з?л Башкортстаныбызны? и? ямьле районнарыны? берсе – Мияк? районы.
Районыбыздан нинди ген? к?ренекле ш?хесл?р чыкмаган! «Мияк? ?ире – ?дипл?р иле» диг?нне ишетк?негез бардыр ?ле сезне?. Бу чыннан да шулай, минем туган районым – ?ч милл?тне? яраткан шагыйре Мифтахетдин Акмулланы? туган ?ире. Тагын да бик к?п язучылар, шагыйрьл?рне бирг?н безне? туган ягыбыз: Гариф Гом?р, Т?хв?т Ян?би, Сафуан Яхшыголов, Гали Рафиков, Азат Магазов, Марс ?хм?тшин, Х?ким?ан Зарипов ??м башкалар. Шулай ук с?нгать ?лк?сенд? дан алган якташларыбыз да байтак: РСФСР-ны? атказанган артисткасы Нурия Ирсаева, Башкортстанны? ??м Татарстанны? халык артисты Айдар Галимов, Башкортстанны? атказанган артисты Равил? М?с?лимова, Башкортстанны? халык артисты Венер Камалов. Шундый ??ркемг? диярлек таныш якташлары? бел?н ничек инде горурланмыйсы?? Горурланам, бик урынлы горурланам мин!
Туган ягымны? табигате д? искиткеч г?з?л. Районыбызда яшел урманнар бел?н биз?лг?н таулар да, алтын иген ?с? торган ки? басулар да бар. Монда к?меш сулы чылтырап аккан чишм?л?рг? кушылып, кошлар мо?лы ?ырларын суза. Х?тф? болыннарында, урман акланнарында ?ир ?ил?кл?ре кызарып пеш?. Дим буендагы тугайлыкларда ?ск?н баллы шомыртлар ?имешл?ре бел?н сыйлый. К?зен кып-кызыл баланнар, мил?шл?р, г?л?имешл?р ?лгер?. Туган ?иремне? ?авалары да шифалы, ?илл?ре д? йомшак. Монда кояш та ягымлы елмая, ныграк ?ылыта, ирк?ли, с?я. ?ырларда да бит болай дип ?ырлана:
2
Исем китми читт? ?ск?н
Кипариска, бананга,
?че булса да, гашыйк мин
Мил?ш бел?н баланга.
?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?г?н, имеш. Ышанам, туган якны? табигате авыру т?нг? андый шифа бирерг? д? с?л?тледер ул.
Районыбызны? ?з?ге Кыргыз-Мияк? авылы – минем туган авылым. Авылыбыз к?нн?н-к?н ?с?, матурлана. Урамнар чиста, таза. Я?адан-я?а йортлар, биналар т?зел?. ?ле я?а гына т?зелг?н Мияк? спорт комплексы бел?н мактанмый булдыралмыйм. Бу комплекс ш???рнекенн?н бер д? ким т?гел: зур бассейны, тренажер залы, фитнес залы, зур спорт залы бар, кышын хоккей тартмачыгы булдырылды. Яше д?, карты да шатланып шунда й?ри. Тир?-як авыллар да кил?. Авылыбызда ике зур м?кт?п, алар икесе д? заманча ?и?азландырылган, безг? – балаларга барлык унайлыклар да булдырылган. Тыныч тормышта, ягымлы, ихлас кешел?р яш?г?н, искиткеч г?з?л табигате булган туган ?иремд? яш?? б?хет т?гелмени инде? Минемч?, бу – и? зур б?хет. К??елем? ?ыр юллары кил?:
Туган ягым-Дим буйлары,
Туган ягым – Мияк?,
Мияк?не? ал та?нары
М??ге балкыр й?р?кт?!
Туган ?ирем, якташларым, мин яратам сезне! Туган ?иремд?, сезне? арагызда яш?г?нг? к?р?, мин чиксез б?хетле!
3