Сочинение на башкирском языке на тему туган тел

11 вариантов

  1. Туган телем
    Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул – кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?.
    Кеше д?ньяга беренче аваз салуга аны, аны тудырган ана ?зене? сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти-?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, ала рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н.
    Тел турында я?адан–я?а китаплар чыгып тора, радиодан, телевидениед?н тел турында кызыклы тапшырулар алып барыла. Болар барысы да халыкта телне? тарих, ?сеше, яш?еше, т?зелеше ??м башкалар турында к?п санлы сораулар тууга с?б?п була. Шушы сорауларга ?авап эзл??чел?р татар телене? нинди бай булуына т?шен?л?р, халкыбызны? тарихын ?йр?н?л?р. Ч?нки татар халкыны? ме? елларга сузылган тормыш т??риб?се, уйлары, гад?тл?ре, йолалары, кешене ш?хес ит?че сыйфатлары аны? теленд?, образлы с?йл?мн?ренд?, м?каль-?йтемн?ренд?, ?ыр ??м ?киятл?ренд? чагылыш тапкан.
    Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? алар к??еленн?н т?рле шигырьл?р, ?ырлар, язмалар чыккан. Шу?а к?р? д? безне? ш?хесл?ребез, галимн?ребез, язучы ??м шагыйрьл?ребез туган телг? зур игътибар бир?л?р. Туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к.
    Татар теле ?зене? ?сеш д?веренд? т?рле кыенлыкларны, кирт?л?рне ?тте. Халык к?пме изелс? д?, ана телен саклап калды. ? милл?тне? саклануы турыдан-туры телг? б?йле. Ч?нки гыйлем алу, а?ны ?стер?, д?ньяны танып бел? ??м аралашу туган тел аша тормышка ашырыла. Тел бетс?, милл?т бет?, халык бет?.

  2. – ??р кешене? беренче к?нн?н ?к туплый башлаган х?зин?се – туган тел. ??р милл?т кешесе ?чен и? матур, и? кадерле тел – ?зене? туган теле. Билгеле булганча, безне? татар телебез – ЮНЕСКО тарафыннан Б?тен д?нья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телне? берсе. Татар теленд? аралашабыз ик?н, дим?к, татар милл?те яши, ?с?. Милл?тебезне? югалмавы, телебезне? ?с?е безне? кулда. Милл?тебезне? д?вамчысы булырлык укучылар бармы ик?н безне? арада. ?йд?гез, ачыклап карыйк.
    Нинди таныш мо?лы к?й бу?
    Тукай ?ыры – “Туган тел”.
    Ист?н бер д? чыкмый торган
    Халык к?е – “Туган тел”.
    ??р кеше ?чен и? якыны, и? м??име – ул туган теле! Минем туган телем – татар теле. Мин тугач, ?ниемне? назлы итеп “балам” диг?н с?зе д?, беренче тапкыр ?йтк?н “?ни” с?зе д? туган телемд? булган. Ми?а туган телемд? ген? с?йл?шерг? у?ай, ч?нки кечкен?д?н туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш?м, аралашам.
    Туган телебезг? дан ?ырлаучы язучыларыбыз ??м шагыйрьл?ребез бик к?п. Габдулла Тукай, Галим?ан Ибра?имов, ?ади Такташ, Муса ??лил, Абдулла Алиш, Гадел Кутуй ??м бик к?п башка ?дипл?ребез. Аларны? ?с?рл?ре аша без туган телебезне? б?еклеген, затлылыгын а?лыйбыз. Матурлыгына, г?з?ллеген? сокланып туя алмыйбыз.
    Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз! Ул ватан, туган ?ир, ата- ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з!
    Алсу Гыймадиева, 8 нче сыйныф укучысы
    И туган тел, и матур тел, ?тк?м-?нк?мне? теле!
    Д?ньяда к?п н?рс? белдем, син туган тел аркылы.
    Минемч?, туган телне яратуны шагыйребез Г. Тукай тулысынча а?латып бирг?н. “Туган тел” шигыре кешене тормышны? б?тен чорларына алып кайта. Си?а гомер б?л?к итк?н ?ти-?ние?не? теле аша син д?ньяны таныгансы?. Башка телл?р ?зл?ренч? матур булса да, ?з теле?не? я?гырашы ук башка. Ул си?а ?гет-н?сыйх?т булып та, ирк?л?п-с?еп т? ишетел?.Туган теле? аша ?ирд?ге, кешед?ге матурлык б?тен тулылыгы бел?н а?лашыла.
    ?ырларыбызга мо?лылык хас булган кебек, телебезг? д? мо?лылык хас. ? мо? кешене? й?р?генд?, к??ел т?ренд? туа. Мо?лы халык начар була алмый. Мо? ул – халык рухыны? ышанычлы сакчысы. Шуны онытмасак, телебез ??рвакыт мо?лы, ягымлы, а???ле булыр.
    Дил?р? Бакирова, 8 нче сыйныф укучысы
    И? элек бу тел бел?н ?нк?м бишект? к?йл?г?н,
    Аннары т?нн?р буе ?бк?м Хик?ят с?йл?г?н.
    Туган тел турында безне? б?ек шагыйребез Габдулла Тукайдан да матур итеп ?йт?че юктыр. К?пме м?гън? салынган бу шигырь юлларына.
    Минем туган телем – татар теле. Ул ми?а бик якын тел, ч?нки минем телем татар теленд? ачылган. Мин кечкен?д?н бу телд? иркен с?йл?ш?м. ?нием ми?а татар теленд? бишек к?йл?ре к?йл?г?н, татар ?киятл?рен с?йл?г?н. Х?зер, зур ?сеп ?итк?ч т?, мин татар эстрадасы артистлары ?ырларын р?х?тл?неп ты?лыйм. Татар халкыны? кызыклы, б?ек ш?хесл?ре, театр д?ньясы, с?нгате турында к?бр?к белерг? тырышам. М?кт?п тормышындагы туган телем? кагылышлы чараларны яратам.
    Минем к?п кен? дусларым татар балалары. Рус м?кт?бенд? укуыбызга карамастан, без алар бел?н татарча аралашабыз. Сыйныфыбызда татар балалары булып та татарча с?йл?ш? белм??чел?ре д? бар. Минем ?чен туган теле?не белм?? – бик кызганыч к?ренеш. Моны? с?б?бе – гаил?д? ?з теле?д? с?йл?ш? м?мкинчелеге булмау, дип уйлыйм. Бу яктан мин ?земне бик б?хетле кеше дип хис ит?м, ч?нки барлык туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш? алам. ??м шуны? ?чен д? ата-анама, д?? ?нил?рем бел?н д?? ?тил?рем? р?хм?тлемен.
    Чулпан Мирзагалиева, 8 нче сыйныф укучысы
    Туган тел – ул минем бер ?лешем. Ч?нки ансыз мин татар кызы була алмас идем. Туган телемд? мин дусларым бел?н аралашам. Татар теленд? тапшырулар, т?рле программалар, кинолар карыйм. Бик матур мультфильмнарны х?тта кечкен? энем д? карарга ярата.
    Мин ?нием бел?н концерт, театрларга й?рим. Туган телемд?ге мо?, к?йл?рг?, биюл?рг? мин бик гашыйк. ?зем д? ?ырларга яратам.
    Танылган, к?ренекле татар ш?хесл?ре турында к?бр?к белерг? тырышам. Туган телемд? язылган бай тарихлы ?д?бият бел?н танышам. Белемемне тагын да ?стер?сем, туган телемне камил бел?сем кил?.
    Туган телем минем ?чен бик газиз. Ул – и? туган, и? матур, и? татлы тел!
    ?мин? Гадиева, 8 нче сыйныф укучысы

  3. Туган телем – назлы г?лем.
    Фазлыева Альбина Р?д?с кызы 
    Д?рт?йле ш???рене? 3 санлы гимназиясе
    татар теле ??м ?д?бияты укытучысы
    И туган тел, и матур тел,
    ?тк?м-?нк?мне? теле!
    Д?ньяда к?п н?рс? белдем
    син туган тел аркылы.
    ?зене? туган телг? булган м?х?бб?тен татар халкыны? б?ек шагыйре Габдулла Тукай ?н? шулай матур итеп язган. Чынлап та, туган телне ярату – Туган илне, ?тк?й-?нк??не ярату бел?н бер.Юкка гына туган телне ана теле дип йортмил?р шул!
    Туган тел т?шенч?сен? зур м?гън? салынган. Ул – Ватан, туган ?ир, ата-ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з. Туган телне тугач та ишет? ??м ?йр?н? башлыйсы?, шу?а к?р? аны туган тел дип атыйлар да. ?йе, туган тел – и? татлы тел, “Ана теле бер булыр” бу м?кал?д? д? шуны к?р?без. Баласы карынында чагында ук анасы а?а т?рле ?киятл?р с?йли, ?ырлар ?ырлый, аны? бел?н с?йл?ш?. Д?ньяга тугач, бала ?зенч? ниндидер авазлар чыгарып ята, аннары ?айлап ?зене? туган теленд? с?йл?ш? башлый. Ул телг? баланы, башлап аны? и? газиз кешесе – анасы ?йр?т?, ирк?ли,юата. Туган телне с?ярг?, х?рм?т ит?рг?, горурланып яш?рг? д? ана ?йр?т?.
    Туган тел! Нинди г?з?л, матур, йомшак, б?ек с?з! ??р милл?тне? ?з туган теле була: марыйларныкы – марый, чуашларныкы – чуаш, башкортларныкы – башкорт. ? безне? туган телебез – татар теле! ?йе, татар теле: ?ырдай мо?лы, кызлар кебек шат чырайлы, ачык й?зле татар теле. Ул бик борынгы ??м бай телл?рне? берсе, шу?а к?р? без аны? бел?н горрланып яш?рг? тиешбез. Туган тел турында берсенн?н-берсе матур шигырьл?р, ?ырлар, м?кальл?р бар. Шагыйрь На?ар Н??ми “Туган тел” шигыренд? шундый матур юллар яза:
    Туган ?ире? – Идел буе
    ??р телне? бар Туган иле.
    Туган ?ире? кебек назлы,
    ?ырдай мо?лы татар теле.
    яис?:
    Туган тел – и? татлы тел,
    Туган тел – и? т?мле тел,
    Т?мле дип: теле? йотма!
    Туган телне онытма!
    Нинди сихри юллар бу! Д?ньяда ??р кеше ?з телен яхшы белеп, а?а хезм?т ит?рг? тиеш, бозмаска, телне саф, чиста итеп куллана белерг? тиеш. Тел – кешене? юлдашы гомерлекк?! Кеше беренче чиратта ?з телен ?йб?т белерг? тиеш, ? аннан инде б?т?нн?рен. Х?зерге вакытта туган телне онытучылар, бозучылар да к?п. Мондый кешел?р безне? телебезне ямьсезлил?р, чит тел с?зл?ре кушып с?йл?ш?л?р. Бу бик начар х?л. “Инсафлыны? теле саф”, – дил?р бит.
    Акыллы, т?ртипле кеше, минемч?, беркайчан да ?з телен бозмаячак та, онытмаячак та. Р?х?тл?неп ?з туган теле?д? с?йл?ш? – ?зе бер б?хет т?гелме со??
    Туган тел – ??ркем ?чен кадерлн булган б?ек х?зин?. Ул – халкыбызне? рухи к?згесе. Шушы телд? милл?тне? б?тен балалары, гореф-гад?тл?ре ген? т?гел, ?тк?не, б?генгесе, кил?ч?ге д?. Шу?а к?р? туган телне буыннар арасында югалтмыйк.

  4. Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул – кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?.Кеше д?ньяга беренче аваз салуга аны, аны тудырган ана ?зене? сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти-?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, ала рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н.Тел турында я?адан–я?а китаплар чыгып тора, радиодан, телевидениед?н тел турында кызыклы тапшырулар алып барыла. Болар барысы да халыкта телне? тарих, ?сеше, яш?еше, т?зелеше ??м башкалар турында к?п санлы сораулар тууга с?б?п була. Шушы сорауларга ?авап эзл??чел?р татар телене? нинди бай булуына т?шен?л?р, халкыбызны? тарихын ?йр?н?л?р. Ч?нки татар халкыны? ме? елларга сузылган тормыш т??риб?се, уйлары, гад?тл?ре, йолалары, кешене ш?хес ит?че сыйфатлары аны? теленд?, образлы с?йл?мн?ренд?, м?каль-?йтемн?ренд?, ?ыр ??м ?киятл?ренд? чагылыш тапкан.Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? алар к??еленн?н т?рле шигырьл?р, ?ырлар, язмалар чыккан. Шу?а к?р? д? безне? ш?хесл?ребез, галимн?ребез, язучы ??м шагыйрьл?ребез туган телг? зур игътибар бир?л?р. Туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к.       Татар теле ?зене? ?сеш д?веренд? т?рле кыенлыкларны, кирт?л?рне ?тте. Халык к?пме изелс? д?, ана телен саклап калды. ? милл?тне? саклануы турыдан-туры телг? б?йле. Ч?нки гыйлем алу, а?ны ?стер?, д?ньяны танып бел? ??м аралашу туган тел аша тормышка ашырыла. Тел бетс?, милл?т бет?, халык бет?.

  5. Туган телем – татар теле.
    Татар теле ул – Тукай теле. Аны? шигырьл?ренд?
    Туган  телне  ярату, туган  илг?  булган  м?х?бб?т
    бел?н  ?релеп  кил?. Шу?а  к?р?  да  туган  телне
    ярату  ватанга  тугрылыкка , ата – анага  яратуга ,
    х?рм?т  ит?г?  ти? . Туган ?ск?н  илне?  якынлыгын,
    Ватанны? газизлеген  тоярга  да  безг?  туган  тел  ярд?м  ит?. Туган  тел  хезм?т  бел?н  берг?  кешене
    ?стер? , а?а  Ватанны?  тарихын  белерг?  ,милли
    с?нгатен  а?ларга , яратырга  ярд?м  ит?.
    Туган  тел ! Бу с?з  ??ркем  ?чен кадерле , газиз!
    Минем  туган  телем – татар  теле. Тугач  та  ?нием-не?  назлы итеп  “ балам “ диг?н  с?зен  туган телен-д?  ишетк?нмен.
    Минем туган  теленн?н  д? матур  тел  юктыр  ул.
    Бу минем  с?зл?р  ген?  т?гел.Туган  тел ! Анардан
    да  к?чле , татлы , назлы , л?зз?тле тел  бармы ик?н?
    Минем  туган телем – ?ырдай  мо?лы  татар  теле.
    ?биемне? бишек ?ырларыннан  туган телемне?
    матурлыгын , кыймм?тен  а?лап ?стем.
    ??р  кеше  ?з  туган  телен  с?ярг? , яратырга
    тиеш . ?г?р  кеше  туган телен  с?йм?с?  ул туганнарын  да  яратмас. Туган  телем  нурлы  кояш  сыман  б?тен  д?ньяга яктылык , ?ылылык  тарата.
    Туган тел ! ??ркем  ?чен  газиз  бу. Ч?нки  тел –
    тормыш  чыганагы , белем чишм?се. Тел  ул зур  бер
    кибет кебек : анда ??ркем ?зен? ни д? булса  таба.
    Тел кешег? бер – берсен а?ларга , бер – берсе? тел?к, максатларын,  уйларын  белерг?  ярд?м  ит?. Ул –
    Ватан , туган ?ир , ата – ана с?зл?ре  бел?н ян?ш?
    берг?  торган  б?ек , изге  ??м  кадерле  с?з!
    ??м  минем  ?йт?сем  килг?н  фикерем :
    “ Балалар ,?лк?нн?р , мил?тт?шл?р! Туган телне  яратыгыз , х?рм?т итегез , ул телг?  с?еп карагыз!”
    Яш?сен  туган тел ,и?  матур тел,
    ?тк?м – ?нк?мне?  теле!!!
    Галиева Лилияна
    10 сыйныф

  6. Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул – кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?.
    Кеше д?ньяга беренче аваз салуга аны, аны тудырган ана ?зене? сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти-?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, ала рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н.
    Тел турында я?адан–я?а китаплар чыгып тора, радиодан, телевидениед?н тел турында кызыклы тапшырулар алып барыла. Болар барысы да халыкта телне? тарих, ?сеше, яш?еше, т?зелеше ??м башкалар турында к?п санлы сораулар тууга с?б?п була. Шушы сорауларга ?авап эзл??чел?р татар телене? нинди бай булуына т?шен?л?р, халкыбызны? тарихын ?йр?н?л?р. Ч?нки татар халкыны? ме? елларга сузылган тормыш т??риб?се, уйлары, гад?тл?ре, йолалары, кешене ш?хес ит?че сыйфатлары аны? теленд?, образлы с?йл?мн?ренд?, м?каль-?йтемн?ренд?, ?ыр ??м ?киятл?ренд? чагылыш тапкан.
    Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? алар к??еленн?н т?рле шигырьл?р, ?ырлар, язмалар чыккан. Шу?а к?р? д? безне? ш?хесл?ребез, галимн?ребез, язучы ??м шагыйрьл?ребез туган телг? зур игътибар бир?л?р. Туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к.
    Татар теле ?зене? ?сеш д?веренд? т?рле кыенлыкларны, кирт?л?рне ?тте. Халык к?пме изелс? д?, ана телен саклап калды. ? милл?тне? саклануы турыдан-туры телг? б?йле. Ч?нки гыйлем алу, а?ны ?стер?, д?ньяны танып бел? ??м аралашу туган тел аша тормышка ашырыла. Тел бетс?, милл?т бет?, халык бет?.

  7. Туган телем – халкымны? акыл ??м мо? чишм?се.
    Ад?м баласыны? к??еленд? булган йомшаклык ??м катылык кебек н?рс?л?рне ачып бир?че, гыйлем, ?д?п, м?гъриф?т кебек н?рс?л?рне к?рс?т?че н?рс? – телдер.
    И минем ?андай кадерле, и мо?лы туган телем.
    Кайгылар иле т?гел син, шатлыклар иле б?ген.
    М?кт?п шатлык йорты була аламы со?? Шатлык йорты булырга тиешме? Тиеш, билгеле! Мин шулай дип уйлыйм. Кайбер??л?рне? фикеренч?, м?кт?пне? т?п вазифасы – укучыга белем бир?, ? калганы… Калганы да аерата ???миятле вазифалардан тора шул – укучыга т?рбия бир?, а?а шатлык б?л?к ит?, м?ст?кыйльлеген ?стер?. Уеннар  зур ???миятк? ия. Уеннарда катнашып кыюлык арта, ?зе?д? булган аерым кимчелекл?р юкка чыга, ипт?шл?р арасында бертигез хокуклы кеше буларак т?рле биремн?р ?т?л?, а?а с?л?т арта. Ч?нки м?н?с?б?тл?р эчкерсез, табигый, ??ркем с?л?тенч? эшли, к?чен кызганмый, уртак н?ти?? ?чен куана. Гомум?н уеннар системасы безд? укучыларда халкыбызны? милли тарихына, татар телен? ??м ?д?биятына, м?д?ниятен? м?х?бб?т тойгысы, ?з халкыбыз бел?н горурлану хисл?ре, ?з халкыны? тарихын, аны? у?ай гореф-гад?тл?рен, традициял?рен ?йр?н? бел?н кызыксындыру шикелле к?рк?м сыйфатлар т?рбиял?рг? ярд?м ит?. Халык уеннары никад?р кыска ??м ачык, т?эсирле, а?лаешлы. Алар безне? уйлау, фикерл?? д?р???сене? активлыгын арттыра, д?ньяга карашны ки??йт?, рухи хал?т ?сешен камилл?штер?. Без уеннардан к?п кен? м?ст?кыйль тормышта кир?к булган т?рле к?некм?л?р алабыз. Милли уеннар ?ырлар, халык ?йтемн?ре, афоризмнар, канатлы с?зл?р, м?кальл?р бел?н тыгыз б?йл?нг?н р?вешт? алып барыла. Уеннар вакытында безд? фикерл?? с?л?те, ихтибарлылык арта, х?тер ??м с?йл?? культурасы байый.
    ??р халык ?зене? мо?-сагышын, ?рн?л?рен к?йл?рг? сала, ?ыр итеп ?ырлый. С?зе я?гырашына туры килг?нд?, эчт?леге искерм?г?нд?, ?ырлар аеруча озын гомерле була. ?з?к ?згечл?ре, мо?лылары, буыннардан буыннарга к?чеп, ?зен я?а т?смерл?р бел?н баетып, халык х?теренд? яши бир?. ?ыр — тарихны, тарихы?ны бел?, ?з чиратында, ?ырны оныттырмый. Нинди ген? ?ырны ?ырласа? да, син аны к??еле?, уйлары? бел?н я?артасы?, ?зе?неке саныйсы?. Б?тен д?нья буйлап сибелг?н татарны?, ?ай, к?п т? со? ?ырлары! Кайсы гына ?ырны алса? да, бер н?рс? к?зг? ташлана: кеше гомере буе б?хетен эзли ??м аны еракта, ?тк?нд?, хушлашкан ярларда, ташлап китк?н туган ?иренд? таба. Б?хет-шатлык ташып, б?ркеп торган ?ырлар азрак, с?енечне ?зе? д? кичереп була, ?мма кайгы-х?ср?тне б?лешерг? кемдер кир?к. ?н? шул кемдер — ?ырны ты?лаучы, си?а кушылучы да инде. ?ырлыйм дис?, б?йр?менд? к?т?реп алырлык ?ырлары да к?п милл?темне?.
    Тел – аралашу чарасы. Тел ярд?менд? аралашып без ?зебезне? уй-фикерл?ребезне, хыялларыбызны, шулай ук шатлык ??м кайгыларыбызны белдер? алабыз. Киемен? карап каршы алалар, акылына карап озаталар дип тикм?г? ген? ?йтм?г?нн?рдер шул. Шу?а к?р? д? кеше акыллы булырга тиеш. Кеше акыллымы, юкмы ик?нне без кайдан бел? алабыз со?? ?лб?тт?, кешене? с?йл?меннн?н аны? ни д?р???д? акыллы ??м культуралы ик?нен белеп була. ?з теле?не? кадерен белер ?чен, чит ?ирл?рд? яш?п карарга кир?к. Ана теле?не? мо?ын, а???ен а?лау ?чен, кайвакыт бер бишек ?ырын ишет? д? ?ит?. Тел ?че д? була, т?че д?. Усал теллел?р кайвакыт р?н?етеп т? куя. Йомшак теллене? ?анга р?х?тлек бирг?не бар, т?пк? утыртканы да юк т?гел. Теле бозыкны? к??еле бозык, ди халык. Теле катыны? к??еле каты, диг?н м?каль д? бар.
    Тел — к??елне? к?згесе д?, тылмачы да, ачкычы да, тагын ?лл? н?рс?л?р д? ик?н.
    Без рус м?кт?бенд? укуыбызга да карамастан, ?зебезне? туган телне ?йр?н? м?мкинлегебез бар. ? инде ?з телен белм?г?н, аны х?рм?т итм?г?н кешед?н нинди “чын кеше” чыксын. Туган телне онытуны? нинди н?ти??г? китер?ен Чы?гыз Айтматов “Гасырдан озын к?н” ?с?ренд? бик оста сур?тли. ?з халкын, тарихын, телен онытучыларны ма?кортлар дип атый ул. Андыйлар туган илен? каршы яуга чыгарга, тапкан анасына кул к?т?рерг? д? ?зер.
    ?ир й?зенд? булган б?тен н?рс?
    Б?лг?н саен кими, кечер?я.
    Тик бер ген? н?рс? – ана м?х?бб?те
    Б?лг?н саен арта, к?ч?я, – дип яза балалар язучысы М?рзия Ф?йзуллина. Бу бик зур с?з. Балалар к??елен а?лап, ?гет-н?сих?тне д? зир?к, акыллы, шаян-тапкыр гыйб?р?л?рг? т?реп, кешене? к??ел кылларын чиртерлек итеп язу с?л?те, ??м д? шушы язганнарны к??ел т?рен? ?теп керерлек итеп а?лату с?л?те ??ркемг? д? бирелми. ?аваплы да,  авыр да, шул ук вакытта бик мактаулы да вазифадыр ул балалар язучысы ??м укытучы булу. Безне? аксакалларыбыз, галимн?ребез, язучыларыбыз татар телене? б?еклеге  турында ?йтеп калдырган  матур с?зл?рне безг? яраткан укытучыларыбыз ?иткер?.
    Татар телен Такташ с?йде,
    Тукай ?зелеп мактады.
    Урам теле т?гел диеп,
    Насыйри да яклады.
    ??м шулай ук К. Насыйри: бер?? башка телне ?йр?нм?кче булса, башта ?з телен белсен, – диг?н.
    – Туган телне белм?? – телсез калу, – диг?н Дагстан шагыйре.
    Мен? шулай итеп б?ек татар халкы безг? ки??шл?рен бирг?н, ?зене? т?рле чаралары бел?н т?рбиял?г?н. Шу?а к?р? без туган телебезне? кадерен белерг?, аны ?йр?нерг? ??м ихтирам ит?рг? тиешбез.
    Сии – минем тере тарихым,
    Син – минем кил?ч?гем,
    Тик синд?, газиз туган тел,
    Б?хетк? ?ит?ч?гем.
    И телем, синд? н?фислек
    Чишм?се киб?ме со??!
    Гасырлар си?а тим?де,
    Д?верл?р тияме со??!
    Гасырлар да, д?верл?р д? безне? акыл ??м мо? чишм?се булган туган телебезг? тим?сен иде. Еллар ?тк?н саен мо? д?рьябыз тир?н?я ??м сафлана барсын!                                          Шарафутдинова Айгель
    Сенгилей районы Красный Гуляй урта м?кт?бе

  8. 8
    Текст добавил: ПоЗИтИфффЧиК

    ?тк?м – ?нк?мне?  теле
    Туган тел дип ?йт?г?,Габдулла Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
    И туган тел, и матур тел,
    ?тк?м –?нк?мне? теле…..
    Туган  тел! Бу  с?з  ??ркем  ?чен  кадерле, газиз!Туган  телне  тугач та ишет? ??м  ?йр?н?  башлыйсы?,шу?а  к?р?  аны  туган  тел  дип  атыйлар да.
    Минем  туган  телем  –  газизл?рд?н  –  газиз Анам телем  –татар теле.
    Тугач та ?ниемне? назлы итеп  “ балам ” диг?н с?зен туган телемд? ишетк?нмен. Беренче “ ?ни”  ??м   “?ти” с?зен д? татар теленд? ?йтк?нмен. Безне?  гаил?д?  гел  татарча  с?йл?ш?л?р.?ти –?ниемне?  ми?а  бирг?н  и? зур  б?л?кл?ре  минем  исемем  ??м  телем  булды.
    Мин  яратам  туган  татар  телемне!!! Ана  теле  д?ресл?рен?  яратып  й?рим.Татар  ?ырларын  бик  яратып  ты?лыйм  ??м ?зем д? ?ырларга й?р?н?м.Татар  теленд?ге  китапланы  ?з  телемд?  укый  алуыма ,  анам  теленд?  с?йл?ш?  бел?ем?  мин  бик  шатмын. “ Мин  – татар! – дип горурланып  ?йт?  алам. Мин  ?х?т   Гаффарны?    “Без – татарлар”  диг?н  шигырен  яратам.
    Без – татарлар!
    Шулай диеп бел?
    Безне б?тен д?нья, бар халык.
    Без – татарлар!
    Шушы исем бел?н
    ?ирд? яш??  ?зе бер б?хет.
    Ми?а ?з милл?тем, туган телем кадерле.  М??ге яш?,туган телем!!!
    Г?р?ев Булат   4 сыйныф

  9. Баш?орт теле  –  ту?ан телем
    Кластан тыш д?рес
    Ма?сат: ?с? телен? ?арата ??й??, ихтирам, ?орурлы? той?олары уятыу, балалар?ы? телм?рен хал?ыбы??ы? м???лд?ре, йыр?ары, бейе???ре  тура?ында белемд?рен  байытыу.
    Йы?азландырыу: к?ренекле кешел?р?е? тел тура?ында ?йтк?н ?????ре (плакаттар), ребустар, ту?ан телд? сы??ан китаптар к?рг??м??е.
    ??ене? ?с? телен?  вайым?ы? ?ара?ан кеше – ?ыра?ай кеше, зарарлы кеше. С?нки шуны? мен?н ул ?? хал?ыны? ?тк?нен?, х??ерге х?лен? ??м кил?с?ген? ??м?е?леген, битарафлы?ын  к?р??т?. (К.Паустовский?ан)
    Халы? теле – и? бай тел.(Л.Толстой)
    Тел – халы?ты? и? ?ур хазина?ы. Бик т? ???ерле  н?м?не хазина  ти??р. Ул бер?мл?п, б?рт?кл?п йыйыла. М???л?н, алтын, к?м?ш – ер байлы?ы. ? тел – халы? байлы?ы. Ул быуаттар буйына туплан?ан, халы?ты халы? итеп, милл?т итеп тупла?ан.(Х.Назар)
    Иле ю?ты? к?н? ю?, теле ю?ты? й?не ю?.(М???л)
    Д?рес  у?ытыусыны?  инеш ???е мен?н  башлана.
    1999  йылды?   ноябрь  айында  ЮНЕСКО  ?тк?рг?н  конференцияла ту?ан телд?р  проблема?ы ?арала ??м ул  2000  йылды? феврален?н  билд?л?н? башлай. Берл?шк?н Милл?тт?р Ойошма?ы м??л?м?тт?рен? ?ара?анда, ер шарында?ы  6700 телде?  ярты?ына ю?алыу ?ур?ынысы  янай. Шу?а  ла ??р халы?ты? ??р?ф-????тен, йолаларын, йыр-мо?дарын, ауы?-тел ижадын, ??м?м?н, телен ?а?лап ?алыу ма?сатында   21 февраль – Халы?-ара ту?ан-тел к?н? тип и?лан ител?.
    ??р халы?ты? тыуып ??к?н ере, иле бул?ан  ке?ек, ??зиз хазина?ы – ?с? теле бар. Был ха?та халы?та “Иле ю?ты? к?н? ю?, теле ю?ты? й?не ю?”  тип ?йтел?.
    Б?г?нг? д?ресебе??е, у?ыусылар, ту?ан телебе?г? ба?ышлайбы?.
    Ту?ан тел… Кеше  т?? м?рт?б? ошо телд? “?с?й”, ”атай”  ?????рен ?йт?. Ошо тел яр?амында  ??ене? тир?-я?ында?ы т?рл? т?ш?нс?л?р, атамалар мен?н таныша, кешел?р мен?н  а?лаша. ?хл??  т?ш?нс?л?рен  ?с? теленд? а?ына ?е?дер?, к??елен? беркет?.
    “Халы?ты? теле – уны? тормошоно? и? матур, м??ге ши?м?й, м??ге ?улымай тор?ан с?ск??е ул. Телд? б?т? халы? са?ыла. Тыу?ан илде? к?ге, ?ауа?ы, уны? ба?ыу?ары ??м яландары, урмандары ??м тау?ары, йыл?алары ??м к?лд?ре, ?ыш?ы бурандары ??м й?йге ям?ыр?ары уны? йыр?арында, мо?ло к?й??ренд?, с?с?нд?р ижадында я??ырай.
    Халы?ты? бай, саф теленд? ту?ан т?би??т кен? т?гел, ? уны? б?т? тарихы, рухи донъя?ы са?ыла.
    Бына ни ?с?н к?р?к ул ту?ан телде ?йр?не?!  Бына ни ?с?н ту?ан телде ?йр?не? кешене? ил??й?р булып т?рби?л??енд? т?п урында тора!” –  тип  ?йтк?н   рус  я?ыусы?ы  К.Ушинский.
    Х??ерге баш?орт теле – ??р я?лап ??к?н телд?р?е? бере?е. Ту?ан телд? халы?ты? тормошо ??м уны? Тыу?ан илг? бул?ан ?айнар м?х?бб?те са?ыла.
    У?ыусылар?а ??? бирел?.  М.С?лимовты?  Р.Ш?к?р  ?????рен? я?ыл?ан “Ерем, илем, телем”  йыры баш?арыла.
    Ерем, илем, телем
    1. Баш?орт теленд? ??йл?ш?м,
    Баш?орт теленд?.
    Мине? й?ш?? тамыр?арым
    Баш?орт  еренд?.
    2. Ту?ан телем, ?ин хал?ымды?,
    Былбыл тауышы.
    Быуаттар?ан быуаттар?а
    ?анат ?а?ышы.
    3. Ки?  Уралым, йырлап  а?а
    ?ине?  ?ыу?ары?.
    Алы?-алы?  я??ырай?ар
    ?ине?  мо?дары?.
    Ту?ан тел  ха?ында фекер й?р?тк?нд?, беренсе сиратта ша?ир?ар ижадына м?р?ж???т  итерг?  к?р?к. Ысынлап та, ша?ир?ар – улар ысын  поэтик ??? о?талары, ????е? ???ерен беле?сел?р, халы?ты? телен ??м рухын ?а?лаусылар.
    Телде?  халы? тарихы, уны? м???ни?те, рухы ??м донъ?а ?арашы, телде? халы?ты халы? ите???, кешене  ш?хес итеп формалаштырыу?а, уны? белем ??м т?рби?  ?оралы булыуы ха?ында  ар?а?лы ??ипт?ребе?  М.А?мулла, М.К?рим, З.Биишева, Б.Бикбай, Р.?арипов, Х.?ил?жев, Р.Бикбаев ??м баш?а ??л?м о?талары ил?амланып  ижад итк?нд?р.
    У?ыусылар  ши?ыр?ар ??йл?й.
    1-се у?ыусы.
    Бе??е бер са? ?ыра?ай к?р?ел?р,
    “Тел?е?” баш?орт тип к?лд?л?р,
    Ер-?ыуыбы?, илебе? таланды,
    Й?р?гебе? булды яралы.
    Ирек ??й??к, ?оштай талпынып,
    Л?кин ауыр яза татыны?.
    Телебе??е батша ?ыр?тыр?ы,
    Тархан мыр?а ?амсы ?у?тыр?ы.
    Тел?е? булды?. Л?кин хыялдар
    Даръялар?ан т?р?н, ки? ине.
    Бы?ау?ар?ы бер са? ???рб??,
    Ирек та?ы тыуыр бер, тинек.
    Рус ту?аным мен?н берг?л?п
    Азат иттек изге еремде
    К?сл?, бай ??м с?с?н я?аны?
    Мине? ту?ан баш?орт телемде.
    (Б.Бикбай)
    2-се у?ыусы.
    ?? телемд? ??йл?ш?м,
    Мин?н ?оштар к?нл?ш?.
    ?? телемд? ??йл?ш?м,
    Мин ?ояш?а ти?л?ш?м.
    ?? телемд? ??йл?ш?м,
    Бар булмышым нур ?ына
    ?? телемд? ??йл?ш?м,
    К??елк?йем йыр ?ына…
    (Д.Талхина)
    3-с? у?ыусы.
    “?с?й!” тиг?нд? л? ?ин к?р?к,
    “Атай!” тиг?нд? л? ?ин к?р?к.
    Бер??н-берем, айым, ?ояшым,
    Тип  ?йт??м д?, телем, ?ин к?р?к.
    Салауат та ?орур баш?ортон
    Ту?ан теле мен?н данла?ан.
    Ки? Уралын – данлы т?й?ген
    ?а?лар ?с?н ерен данла?ан.
    Эй, ту?ан тел, н?фис телем ?ин,
    На?лы мо?о? мине ?у?ар?ан.
    К??елд?рем ??нм?? – ??релм??
    ?с? телк?йен?н нур ал?ан.
    (К.Кинй?булатова)
    4-се у?ыусы. Р.?ариповты? “Ту?ан тел”  ши?ырын ??йл?й.
    У?ытыусы: Баш?орт  хал?ы – т?би??т бала?ы, ул йыр-мо??а бай, бейе???ре  ген? ни тора. Х??ер баш?орт милли  бейе?ен ?арайы?.
    Сафина Элина  “Б?рй?н ?ы?ы” бейе?ен  баш?ара.
    У?ытыусы: Эй ту?ан тел! Нинд?й ???р?тле?е? ?ин! Г?з?л?е?, к?рк?м?е?, йыйна??ы?; ?ин бай?ы?, ?е??тле?е?, м?рг?н?е?! Шу?а ла халы? ил а?а?ы бул?ан с?с?нд?р?е? ял?ынлы  тап?ыр ???ен яу ?ыйыр булат ?ылыс ?ткерлеге мен?н са?ыштыр?ан да инде.
    М???лд?р ??т?нд? эш.
    А.Игебаев ?????рен? я?ыл?ан “Баш?ортостан – илген?м” йырын баш?арыу
    Баш?ортостан – илген?м
    1. Сабый са?тан к?кр?гем?
    Тамыр й?йг?н  г?лген?м,
    ?улыш бирг?н, тормош  бирг?н
    ?с?йемд?й  берген?м.
    ?ушымта:
    Баш?ортостан – илген?м,илген?м, илген?м,
    Г?лд?р мен?н  ти?ген?м
    Тамыр й?йг?н  г?лген?м,
    Г?лген?м, г?лген?м.
    Баш?ортостан – илген?м
    2. ?улар ?ауам й?нг? дауам,
    Сыуа?, матур к?нген?м,
    К??елд?рг?  й?й?ор ?у??ан
    Йор ??м с?с?н телген?м.
    ?ушымта:
    3. К?п милл?тле  д??л?тем ?ин,
    Ти?д?р  мен?н  ти?ген?м,
    ??мер  итк?н, донъя  к?тк?н,
    Й?н ерекк?н ерген?м!
    ?ушымта:
    У?ыусылар  ши?ыр?ар ??йл?й.
    У?ытыусы:
    ?? ?с? телем – мине? ?с?н матур, и? т?мле тел,
    ?? телем – ?? ?йберем бул?аны ?с?н ярата к??ел.
    …??р ва?ыт шул  тел мен?н я??ан матур китап у?ыйым,
    ??р ва?ыт шул тел мен?н тарих у?ыйым, хисап у?ыйым.
    (М.?афури)
    У?ыусылар, был ши?ыр юлдарыны? авторы Баш?ортостанды? халы? ша?иры М.?афури  ту?ан  телг?  бул?ан ??й??ен ген? белдереп ?алмай, ?е??е  ?с? теленд? сы??ан китаптар?ы у?ыр?а ?нд?й. (Балалар ?с?н баш?орт теленд?  сы??ан китаптар?а к???те? я?ала).
    ?ин баш?орт, тип, ?ин татар, тип,
    ?рл?шм?йек, ту?андар,
    Был халы?тар ??мер ба?ый
    Берг? тормош ?ор?андар.
    ?ин баш?ортмо, ?ин татармы,
    Унда т?гел м?сь?л?.
    Баш?орттан да, татар?ан да
    Уры? тыуа – ??т б?л?,
    Бына ?ай?а м?сь?л?!
    К?ре?еге?с?, ша?ир баш?ортто ла, татар?ы ла ?? телд?рен ?а?лар?а  са?ыра.
    У?ыусылар, б?г?нг? ??йл?ше???н бе? нинд?й ?арар?а килерг? тейешбе??
    (У?ыусылар?ы? фекер??рен ты?лау).
    Хор мен?н:
    Данлы ер?е?, ??зиз ер?е?
    Улы булып тыу?ан к?н?м,
    Р?хм?т ?и??!
    Йыр булырлы? ?????р бирг?н
    Матур телем, ту?ан телем
    Р?хм?т ?и??!
    (Г.Н?биуллин)
    Д?ресте  “Ту?ан телем”  (Э.М?ьмининова)  тиг?н йыр мен?н тамамлау.
    1.“Балам!”- тиеп ту?ан телд?
    ?нд?ш?  ми?? ?с?й.
    “?с?й!” – тиеп ?с?йем?
    Мин ту?ан телд? ?йт?м.
    ?ушымта:
    Донъяла и?-и? матур ил –
    Ул мине? Тыу?ан илем.
    Донъяла и?-и? матур тел –
    Ул мине? ту?ан телем.
    2.Ту?ан телемд? ??йл?ш?м,
    Й?ш?йем ту?ан илд?.
    “Ту?ан ил” тиг?н ????е л?
    ?йт?м мин ту?ан телд?.
    ?ушымта:
    3. И? изге хист?ремде мин
    Ту?ан телд? а?латам.
    Шу?а к?р? Тыу?ан илде
    Х?рм?тл?йем, яратам.
    ?ушымта:

  10. Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №2 с.Киргиз-Мияки муниципального района Миякинский район Республики Башкортостан
    Конкурс «Пою мою республику»
    Сочинение на тему:
    «Мин б?хетле туган ?иремд?»
    Выполнила: ученица 6б класса
    Ахметшина Алсу
    Руководитель: Рахматуллина З.Х.
    Киргиз-Мияки – 2014
    Мин б?хетле туган ?иремд?
    …Шул туфракта туып-?с?
    ?зе бер б?хет инде.
    (Мостай К?рим)
    ??ркемне? й?р?ген? якын, к??елен? тынычлык бир? торган урыннары буладыр. Минем ?чен ул – г?з?л Башкортстаныбызны? и? ямьле районнарыны? берсе – Мияк? районы.
    Районыбыздан нинди ген? к?ренекле ш?хесл?р чыкмаган! «Мияк? ?ире – ?дипл?р иле» диг?нне ишетк?негез бардыр ?ле сезне?. Бу чыннан да шулай, минем туган районым – ?ч милл?тне? яраткан шагыйре Мифтахетдин Акмулланы? туган ?ире. Тагын да бик к?п язучылар, шагыйрьл?рне бирг?н безне? туган ягыбыз: Гариф Гом?р, Т?хв?т Ян?би, Сафуан Яхшыголов, Гали Рафиков, Азат Магазов, Марс ?хм?тшин, Х?ким?ан Зарипов ??м башкалар. Шулай ук с?нгать ?лк?сенд? дан алган якташларыбыз да байтак: РСФСР-ны? атказанган артисткасы Нурия Ирсаева, Башкортстанны? ??м Татарстанны? халык артисты Айдар Галимов, Башкортстанны? атказанган артисты Равил? М?с?лимова, Башкортстанны? халык артисты Венер Камалов. Шундый ??ркемг? диярлек таныш якташлары? бел?н ничек инде горурланмыйсы?? Горурланам, бик урынлы горурланам мин!
    Туган ягымны? табигате д? искиткеч г?з?л. Районыбызда яшел урманнар бел?н биз?лг?н таулар да, алтын иген ?с? торган ки? басулар да бар. Монда к?меш сулы чылтырап аккан чишм?л?рг? кушылып, кошлар мо?лы ?ырларын суза. Х?тф? болыннарында, урман акланнарында ?ир ?ил?кл?ре кызарып пеш?. Дим буендагы тугайлыкларда ?ск?н баллы шомыртлар ?имешл?ре бел?н сыйлый. К?зен кып-кызыл баланнар, мил?шл?р, г?л?имешл?р ?лгер?. Туган ?иремне? ?авалары да шифалы, ?илл?ре д? йомшак. Монда кояш та ягымлы елмая, ныграк ?ылыта, ирк?ли, с?я. ?ырларда да бит болай дип ?ырлана:
    2
    Исем китми читт? ?ск?н
    Кипариска, бананга,
    ?че булса да, гашыйк мин
    Мил?ш бел?н баланга.
    ?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?г?н, имеш. Ышанам, туган якны? табигате авыру т?нг? андый шифа бирерг? д? с?л?тледер ул.
    Районыбызны? ?з?ге Кыргыз-Мияк? авылы – минем туган авылым. Авылыбыз к?нн?н-к?н ?с?, матурлана. Урамнар чиста, таза. Я?адан-я?а йортлар, биналар т?зел?. ?ле я?а гына т?зелг?н Мияк? спорт комплексы бел?н мактанмый булдыралмыйм. Бу комплекс ш???рнекенн?н бер д? ким т?гел: зур бассейны, тренажер залы, фитнес залы, зур спорт залы бар, кышын хоккей тартмачыгы булдырылды.  Яше д?, карты да шатланып шунда й?ри. Тир?-як авыллар да кил?. Авылыбызда ике зур м?кт?п, алар икесе д? заманча ?и?азландырылган, безг? – балаларга барлык унайлыклар да булдырылган. Тыныч тормышта, ягымлы, ихлас кешел?р яш?г?н, искиткеч г?з?л табигате булган туган ?иремд? яш?? б?хет т?гелмени инде? Минемч?, бу – и? зур б?хет. К??елем? ?ыр юллары кил?:
    Туган ягым-Дим буйлары,
    Туган ягым – Мияк?,
    Мияк?не? ал та?нары
    М??ге балкыр й?р?кт?!
    Туган ?ирем, якташларым, мин яратам сезне! Туган ?иремд?, сезне? арагызда яш?г?нг? к?р?,  мин чиксез б?хетле!
    3

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован. Обязательные поля помечены *