Мин ?аши?мын ?и??,Баш?ортостан! Баш?ортостан-тыу?ан республикам! Шундай г?з?л?е? ?ин илк?йем. Нинд?й ген? т??к? ин??? д? ?ин, Яратамын,тыу?ан ерк?йем. Тыу?ан ер! Ватаным! Баш?ортостаным! Нинд?й оло м???н?г? эй? был ?????р! Ошо ?????р?е ишете? мен?н, к??елд? а?лата алма?лы? хист?р, д?рт уяна. Нинд?й ???ерле ??м ??зиз ул тыу?ан ер! Мине? ?с?н Тыу?ан ер – тыу?ан, тор?ан ил ген? т?гел, ? й?р?кте? т?ренд? и? ?ур урын ал?ан, а?латып б?тм??лек, ?о?ланып туйма?лы? т?ш?нс?. “Карта?а ?арап,еремде: -Бер япра? са?лы,- тинем, Мин хайранмын ки?леге?? Баш?ортостаным-илем!” (Мостай К?рим) Ысынлап та, карта?а ?ара?а?, бе??е? ил б?л?к?с кен? булып ят?ан ке?ек т?, ?мм? уны? тарихы шул тиклем бай, ?атмарлы ??м ?ы?ы?лы, ? т?би??тен? ?о?ланып туй?ы?ы?. Баш?ортостанымды? к?к?ел бейек тау?арын, ?уйы а?астарын, б?р?к?тле ба?ыу?арын, к?м?ш ?ыулы шишм?л?рен, з??г?р к?лд?рен, йыл?аларын к?реп хайран ?алырлы?. Тыу?ан я?ы?ды? ?айрар ?оштары ла, хуш е?ле с?ск?л?ре л?, хатта ?реме л? – хозурлы?ты? хозуры. Тыу?ан илк?йемде? т?би??тене? г?з?ллеген, н?фислеген ??йл?п т?, к?йл?п т? б?т?р?рл?к т?гел. Кемде ген? ?о?ландырма?ан, нинд?й ген? ша?ир?ар?ы ??л?м алыр?а д?ртл?ндерм?г?н, нинд?й ген? р?ссам, композитор?ар?ы ??ен? ?аши? итм?г?н ул. Тыу?ан ерем-Баш?ортостаным! К?пме т?р?н уй?ар, тул?ынландырырлы? хист?р уята мине? к??елемд? был ???ерле ??м изге ?????р. Ысынлап та, кеск?й ген? са?тан мине? Баш?ортостанымды? бер б?л?к?й ген? ?л?ш? бул?ан И?ке Сибай ауылыны? ?ары шишм??е ?ыуын эсеп, урманында ?ы?арып бешк?н ер ел?ген ашап, ысын ?хир?тт?р табып, г?рл?п уйнап ??к?н бала са?ым, гона??ы? сабый са?ым и?к? т?ш?. Т??ге тап?ыр к?л?с ?ояш нур?арын, з?п-з??г?р к?к й???н, у?дырышлы ?ара тупра? е?ен, хуш е?ле ?ара икм?к т?мен д? ?инд? ген? ген? белдем, г?з?л илем! Ысынлап та, и? я?шы той?олар?ы тик ?инд? ген? той?ом, ??зиз илем! ?ай?а ?ына й?р???м д?, ?ине? ки? ялан-ба?ыу?ары?ды, м??аб?т тау?ары?ды, болоттар?а аш?ан ?аялары?ды, сылтырап а??ан шишм?л?ре?де мин бер ?ай?а ла таба алмам. Сит ер?? й?р???м, хатта ай-йондо??ар?ы? бал?ышы ла икенсел?й ке?ек тойолор. Хуш е?ле балдары?, мо?ло ?урай тауышы, болондар?а кешн?п сап?ан йыл?ылары? ми?? шул ????рем я?ын! Мин яратам ?ине, Баш?ортостан! “?ай?а ?ына й?р???м д?, Гел х?тер??,гел ген?: Донъяла бит ,?с? ке?ек, Тыу?ан ер ?? бер ген?.” (Абдулха? Игебаев) Баш?ортостан! Мин ?орурланам ошо изге ер?? тыуып, ??к?нем ?с?н. Сик?е? б?хетлемен ошо данлы илд? й?ш?г?нем ?с?н! Баш?ортостаным мине?! Алтын илк?йем! М??жиз?, тылсымдар?а бай ерк?йем! Матур т?би??те?? ?о?ланыу?ан та? ?алырлы?! Хал?ы?ды? изге к??еллелеген?, ?уна?сыллы?ына хайран булырлы?! Баш?ортостаным-мине? тыу?ан ерем, ??зизд?р??н-??зиз т?й?гем. Г?з?лд?р??н-г?з?л ошо ер?? Й?ш??-мине? барлы? тел?гем. Эс?р ?ыу?арыбы??ы, ?улар ?ауаларыбы??ы бысрама??а, урмандарыбы??ы ?оротма??а мин в????? бир?м! Гел ген? ?ине я?лап, ?а?лап тораса?мын! Баш?ортостан! ?ине? г?з?ллеге?? ти? булырлы? ер??р ?? ю?. ?ин мине? и? ???ерле, ??зиз ерем, бер??н-бер тыу?ан илем! Мин ?аши?мын ?и??, б?й?к, г?з?л республикам! “Кислород?ы? й?ш?п булма?андай, Мин был ил?е? й?ш?й алмайым”(Х?ниф К?рим) К?с?баева Г?лфи?
И туган ягым, нинди г?з?л син! План. I. Баланы туган ?ире назлый. 1. ?нием с?зл?ре: «Туган ?ире?? м?рх?м?тле бул, ата-баба нигезен онытма!» 2. Авылым ?янкел?ре. 3. Ага чишм? чылтыр-чылтыр. II. Авылым — г?з?л бакча. 1. Табигатьне саклыйк! 2. Тарихтан бер с?хиф?. III. ?ырым си?а булсын, туган ягым! Китс?м туган яктан, Читт? б?хет тапмам — Яш?рмен гел ?анны телг?л?п. ?ырлыйм туган якта, ?ырлыйм сезне? хакта, Каеннарым бел?н берг?л?п. Р. Ми?нуллин. Бала д?ньяга кил?, беренче тапкыр туган нигезенд? ?зене? тавышын я?гырата. Бу вакытта ?ле ул берн?рс? а?ламаса да, ?ни назын тоеп, ата-баба нигезенд? яши башлый. Кызарып чыккан кояшка карап, к?зл?рен ача, ?й т?ренд?ге кошлар сайравына елаудан туктый; я?гыр яуганда, й?зен? с?ерсен? билгел?ре чыгара. Анасы да баласыны? к?л?ч, шат й?зен к?реп, бишек ?ырын к?йли, кытыршы куллары бел?н баласын назлый, чын к??елд?н изге тел?кл?р тели. Мин д? кечкен?д?н ук ?ни назын тоеп, аны? с?зл?рен? колак салып ?стем. ?нк?емне?: «Туган-?ск?н ?ире?? м?рх?м?тле бул, аны булдыра алганча ярат. Ата-баба нигезен онытма!» диг?н с?зл?ре х?терем? бик тир?нтен уелып калганнар. Ничек со? инде шундый г?з?л табигатьле, газиз туган ягы?ны яратмаска м?мкин!? Мин авылда тудым. Сабый чагымда челтер?п аккан чишм? тавышын да, талларга кунып сайраган сандугач тавышын да ишеттем, йолдызлы к?кне, тулган айны к?реп сокландым. Безне? авылны? табигате искиткеч матур. Мин, капка т?бебезг? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. Б?бк? ?л?нн?ре, вак ромашкалар, сары ч?ч?кл?р ?зл?ре ?к мине бер сихри д?ньяга алып кереп кит?л?р. ?зем яшел чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир?-якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышлары ишетел?. Инеш буенда ?янкел?р ?с?. Алар яз к?не аксыл-яшел т?ск? кер?л?р, ??й башында яшел яфракларга т?ренеп, авылга ямь бир?л?р, кичл?рен кошларны? матур тавышлары б?тен су буен ?анландыра. Кичке сабантуй да инеш буенда уза. Яшьл?рне? шат ?ырлары, уеннары бел?н су буе г?рл?п тора. Бормалы инешл?р, карт ?янкел?р шагыйрьл?рг? ил?ам бирг?н. Сибгат Х?кимне? «Минем таныш ?янкел?р» шигыре туган ягын сагынучыларга атап язылган кебек: Сезг? энд?шми, мин кемг? Энд?шим, ?янкел?р? ?итте минем д?, сезне? к?к, Картайдым, дияр к?нн?р, — ди шагыйрь. Кешене? гомере башланып китк?н кебек ?к, инешне? д? башлангычы бар. Бу — чишм?л?р. Чишм?, тау астыннан к?меш к?зе бел?н ?ирне тишеп, бик зур кыенлыклар бел?н саркып чыга, б?др? дулкыннар ясап, ?крен ген? ага. Аны? к?меш сыман тамчылары кояш нурлары астында эн?е б?ртекл?ре кебек ?емелдил?р. Чишм?л?р… Кемне? ген? к??елен? ил?ам салмый да, кемг? ген? канат куеп, хыялларын ?стерми ик?н со? алар?! Шагыйрь Равил Ф?йзуллин туган ягы, туган йорты турында к?п яза. «Туган ягым» диг?н шигыренд? ул болай ди: Минем д? бар ?зем ?чен шундый як — Туган ягым: Дога и?г?н ??р т?шенн?н чишм?л?р чыга аны?! Авылыбыздагы зират яныннан ага торган чишм?не «Изгел?р чишм?се» дип атыйлар. Бу чишм?не? суын эчс??, т?не?? ниндидер сих?т алган кебек буласы?. Авыл башына чыгуга, зифа каеннар яфракларын шаулатып, сары алкаларын селкетеп, безне каршы алалар. Бу каеннарны кайчандыр безне? бабаларыбыз утырткан. Читк? китк?н кешел?р ?з авылы каеннарын сагыналар. Х?с?н Туфанны? 16 ел гомере читт? ?т?. Туган ?ирен? м?х?бб?те, сагыну хисл?ре и?атына к?ч?. Ак каеннар азмы далаларда, Япандагы олы юлларда… Беркайда юк, л?кин сезне? сыман Сагындырган каен, — беркайда! — дип ?зг?л?н? ул. Авылны? матурлыгы, г?з?ллеге турында авылыбыз шагыйре Илсур абый болай дип язды: Ераклардан сагынып кайтам, Туган авылым сине. Ки? кырлары?, басулары? Каршы ала мине. Авылым урамнарында ?с? матур таллар. Берсенн?н-берсе яктырак Ата безд? та?нар. Бу шигырь юллары, х?зер к?йг? салынып, авылны? гимны кебек, б?тен кич?л?рд? я?гырый. Зифа каеннардан со? ки? басулар башлана. Бу басуларда игенн?р к?кр?п ?с?. Каерылып ?ск?н тук башакларга карап, кемн?р ген? сокланмаган, кемн?рг? ген? ил?ам килм?г?н! Ирексезд?н ?ырлап ?иб?р?се кил?: Игенчене? у?ганлыгы, Игенчене? хезм?т яме, Игенчене? тырышлыгы Кырларыннан к?рен?. Авылдан ерак т?гел урманнар бар. Урман яшеллеге, саф ?авасы, ?ырчы кошлары бел?н ?зен? гашыйк ит?. Урманны б?тен кеше д? ярата торгандыр дип уйлыйм мин. Тукайны? «Ш?р?ле» поэмасындагы т?б?нд?ге юллар безне? авыл урманы турында язылган кебек: Бик хозур! Р?т-р?т тора гаск?р кеби чыршы, нарат; Т?пл?ренд? ятканым бар, х?л ?ыеп, к?кк? карап. ??й к?не урман кешел?рне ?зен? тарта. Ял к?нн?ренд? т?ркем-т?ркем д?, ялгыз да кешел?р урманга агылалар. ??й уртасында урман аланнарында чалгы тавышлары ишетел?. ? к?з кешел?рне ?зене? сап-сары чикл?векл?ре бел?н кин?ндер?. Минем туган авылым Биектау районына кер?. Аны халык теленд? «ак каенлы Биектау» дип й?рт?л?р. Районда каен, нарат урманнары шактый. Тик урманнарга керг?ч, киселг?н агач т?пл?рен, ташланган ч?пл?рне к?реп й?р?к ?рни. Сулыклар да бик к?п, л?кин промышленность предприятиел?ренн?н агып чыккан сулар аларны пычрата, г?з?л табигатьне? ямен ?иб?р?. Табигатьне пычрату, а?а саксыз карау иманлы кешел?рд? борчылу уята. Табигатьне саклау проблемасы ?. Баяновны? «С?ях?тнам?» поэмасында к?т?рел?. ?с?рне? герое Кама буйлап с?ях?тк? чыга. Кама буендагы авыллар югалган. Яшьл?р булмагач, авылны? кил?ч?ге булмый. Авыл бетс?, табигать т? ярлылана. Кама буенда кыр казлары к?ренми, кыр ?рд?кл?ре кычкырмый. Су буе м?ет чыккан йортны х?терл?т?. Автор ?зене? бала чагын х?терли. Яланаяк й?рг?н болыннарны сагынып иск? ала. Тик бу болыннар аша х?зер торбалар узган. Бик к?п зиратлар аша дамбалар ?тк?релг?н. Милли а? к?нн?н-к?н югала бара. Халык иманыннан яза, телен оныта. Заманга ияреп, к?йл?р д? ?зг?р?. Шул к?йл?р тавышы астында сыкрап, бик к?п урманнар ?ирг? ава. ?. Баянов кешелек д?ньясын саклап калырга чакыра. С?ях?тнам?не? ахырын ул болай т?мамлый: Ча? кагам мин: — Бар халыклар! Барлык тел?к-гад?тл?рне Буйсындырып бары акылга, Кул бирегез бер-берегезг? ?ир хакына, яш?? хакына! М?ск??д?ге татар галиме Вил Мирзаянов атом-т?ш коралын законсыз файдалануны фаш итте. Шуны? ?чен ул кулга алынды. Халык соравы буенча аны азат иттел?р. Кешел?р! ?йд?гез ?ле, табигатьк? карата бераз м?рх?м?тлер?к булыйк! Аны саклап калу ?чен бар к?чебезне кызганмыйк! Табигать ??м б?тен гал?м ки?леген саклап калу — безне? бурыч. Туган ягымны? г?з?л кешел?ре, гыйбр?тле тарихы да бар. Шамил Р?кыйповны? «Та?нар ?аман матурмы?» ?с?ренд? сур?тл?нг?н Гыйльфан Батыршин — безне? авылныкы. А?а ?тк?н ел авылда ??йк?л куелды. Халкыбызны? милли горурлыгы булган композитор Салих С?йд?шев т? безне? районнан. Аны? туган авылы ?бр?д? музей ачылды. Авылыбыздан ерак т?гел Камай авылы бар. Бу авылны? к?нчыгыш ?лешенд? тарихчы, археолог Равил Ф?хретдинов казу эшл?ре алып барды. Монда к?п кен? борынгы эш кораллары, биз?н? ?йберл?ре табылды. Табылган ?йберл?р Камаево авылында ачылган тарихи музейга куелган. Без бу музейда май аенда булдык. Экспонатлар арасында кабер ташы бар. Бу таш XIII гасырлар тир?сенд? бер д?рвишне? хатынына куелган таш булып чыкты. Бу тир?д? Иске Казан ш???ре урнашкан булган. Вакытлар узу бел?н, ш???рне? нигезен Казансу елгасы ашап бетерг?н. Бу елга ?зе д? бик к?пне к?рг?н. Г?лшат З?йнашеваны? «Казансу» шигыре шул турыда. Казан суы ?сл?ренд? акчарлаклар уйныйдыр. Акчарлаклар ел да кайта, ?тк?н гомер кайтмыйдыр. ?й, Казансу, Казансу! Гомерл?ре ямансу. Азатлык ?чен халкымны? Кан-яшьл?ре тамган су, — диг?н юллар Иван Грозный яулары вакытында т?гелг?н яшьл?р, каннар хакында с?йли. Туган ягым г?з?л д?, аны? кешел?ре д? минем к??елг? якын тоела, ??р кеше д? шулай уйлыйдыр. Туган як ?ырларга к?чк?н. Туган як турында язучылар зур к?л?мле ?с?рл?р язалар. Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» диг?н ?с?рене? исеме ген? ни тора! М. М??диевне? «Торналар т?шк?н ?ирд?» ?с?ре туган ягы ??м аны? кешел?рен? багышлап язылган. Гадел Кутуй «Сагыну» н?серенд? чит илд? й?рг?н солдатны? сагыну хисл?рен сур?тли. «Аны? ?реме д? б?ген ми?а шифа булыр иде», — ди. Б?ген ?ле мин авылда яшим. М?кт?п бел?н хушлашу к?нн?ре ?ит?. Тел?гем — укуымны д?вам ит?. Кая гына барсам да, туган ягым, ?ти-?ни йорты ми?а якын да, газиз д? булыр. ?земне? туган ягыма булган хисл?ремне шигырем бел?н белдер?м: Туган ягыма Офык читл?ренн?н ?крен ген?, Матур булып синд? та? ата. Урамнардан узган к?т?л?ре? Хезм?т к?нен синд? уята. Ирт?к торып, ?г?р кырга чыкса?, Ишет?се? тургай мо?нарын. Ишет?се? бодай, арышларны? Ирт?нге саф ?илд? шаулавын. ?н? кара! Барлык игенн?р д? Елмаялар кояш ягына. Кем сокланмас шушы матурлыкка Ия булган туган ягыма!
Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №2 с.Киргиз-Мияки муниципального района Миякинский район Республики Башкортостан Конкурс «Пою мою республику» Сочинение на тему: «Мин б?хетле туган ?иремд?» Выполнила: ученица 6б класса Ахметшина Алсу Руководитель: Рахматуллина З.Х. Киргиз-Мияки – 2014 Мин б?хетле туган ?иремд? …Шул туфракта туып-?с? ?зе бер б?хет инде. (Мостай К?рим) ??ркемне? й?р?ген? якын, к??елен? тынычлык бир? торган урыннары буладыр. Минем ?чен ул – г?з?л Башкортстаныбызны? и? ямьле районнарыны? берсе – Мияк? районы. Районыбыздан нинди ген? к?ренекле ш?хесл?р чыкмаган! «Мияк? ?ире – ?дипл?р иле» диг?нне ишетк?негез бардыр ?ле сезне?. Бу чыннан да шулай, минем туган районым – ?ч милл?тне? яраткан шагыйре Мифтахетдин Акмулланы? туган ?ире. Тагын да бик к?п язучылар, шагыйрьл?рне бирг?н безне? туган ягыбыз: Гариф Гом?р, Т?хв?т Ян?би, Сафуан Яхшыголов, Гали Рафиков, Азат Магазов, Марс ?хм?тшин, Х?ким?ан Зарипов ??м башкалар. Шулай ук с?нгать ?лк?сенд? дан алган якташларыбыз да байтак: РСФСР-ны? атказанган артисткасы Нурия Ирсаева, Башкортстанны? ??м Татарстанны? халык артисты Айдар Галимов, Башкортстанны? атказанган артисты Равил? М?с?лимова, Башкортстанны? халык артисты Венер Камалов. Шундый ??ркемг? диярлек таныш якташлары? бел?н ничек инде горурланмыйсы?? Горурланам, бик урынлы горурланам мин! Туган ягымны? табигате д? искиткеч г?з?л. Районыбызда яшел урманнар бел?н биз?лг?н таулар да, алтын иген ?с? торган ки? басулар да бар. Монда к?меш сулы чылтырап аккан чишм?л?рг? кушылып, кошлар мо?лы ?ырларын суза. Х?тф? болыннарында, урман акланнарында ?ир ?ил?кл?ре кызарып пеш?. Дим буендагы тугайлыкларда ?ск?н баллы шомыртлар ?имешл?ре бел?н сыйлый. К?зен кып-кызыл баланнар, мил?шл?р, г?л?имешл?р ?лгер?. Туган ?иремне? ?авалары да шифалы, ?илл?ре д? йомшак. Монда кояш та ягымлы елмая, ныграк ?ылыта, ирк?ли, с?я. ?ырларда да бит болай дип ?ырлана: 2 Исем китми читт? ?ск?н Кипариска, бананга, ?че булса да, гашыйк мин Мил?ш бел?н баланга. ?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?г?н, имеш. Ышанам, туган якны? табигате авыру т?нг? андый шифа бирерг? д? с?л?тледер ул. Районыбызны? ?з?ге Кыргыз-Мияк? авылы – минем туган авылым. Авылыбыз к?нн?н-к?н ?с?, матурлана. Урамнар чиста, таза. Я?адан-я?а йортлар, биналар т?зел?. ?ле я?а гына т?зелг?н Мияк? спорт комплексы бел?н мактанмый булдыралмыйм. Бу комплекс ш???рнекенн?н бер д? ким т?гел: зур бассейны, тренажер залы, фитнес залы, зур спорт залы бар, кышын хоккей тартмачыгы булдырылды. Яше д?, карты да шатланып шунда й?ри. Тир?-як авыллар да кил?. Авылыбызда ике зур м?кт?п, алар икесе д? заманча ?и?азландырылган, безг? – балаларга барлык унайлыклар да булдырылган. Тыныч тормышта, ягымлы, ихлас кешел?р яш?г?н, искиткеч г?з?л табигате булган туган ?иремд? яш?? б?хет т?гелмени инде? Минемч?, бу – и? зур б?хет. К??елем? ?ыр юллары кил?: Туган ягым-Дим буйлары, Туган ягым – Мияк?, Мияк?не? ал та?нары М??ге балкыр й?р?кт?! Туган ?ирем, якташларым, мин яратам сезне! Туган ?иремд?, сезне? арагызда яш?г?нг? к?р?, мин чиксез б?хетле! 3
Татарстан Республикасы Яр Чаллы ш?h?ре Башкарма комитеты м?гариф идар?се муниципаль бюджет гомуми белем бир? учреждениесе “60 нчы урта гомуми белем бир? м?кт?бе” Башкаручы: I категорияле татар теле ??м ?д?бияты укытучысы Попова Г?лниса Гаян кызы Сочинение “Туган ягым” Минем туган ягым –Татарстан Республикасы. Мин Татарстанны? и? матур ?иренд? – Яр Чаллы ш???ренд? яшим. Яраткан ш???рем Чулман елгасы буенда урнашкан. Туган ягым табигате к??елем? ятышлы. Табигатьне? ??йге вакытын бер с?з бел?н ген? ?йтеп бетереп булмый. Б?тен ?ирд? к?б?л?кл?р оча, кошлар сайрый, кызарып ?ил?к-?имешл?р пеш?, ч?ч?кл?р ата. Аларны? ниндил?ре ген? юк:кызыллары, з??г?рл?ре, ап-аклары, сарылары…Кошларны? сайравы, ?йтерсе?, мо?лы к?й кебек. ? к?б?л?кл?рне? канатларындагы р?семн?рне к?рс??, шаккатырсы?. ?ил?к-?имешл?рне? т?ме ген? ни тора… ?йтеп бетергесез т?мле ??м татлы. Шундый бай ??йд?н со? мул к?з ?ит?. Агачлар алтынга киен?, ?ир ?сте сап-сары х?тф? бел?н каплана. Мен? шул вакытта кешел?р ?зл?ре ?стерг?н у?ышларын ?ыя башлыйлар. К?зге урманга керс??, аны? матурлыгына кызыгырсы?. Шуны? х?тле т?с байлыгын беркая да к?р? алмассы?. Алтын к?зд?н со? ап-ак кыш ?ит?. Ул ?зене? кил?ен карлы бураннар бел?н белгерт?, ?ир ?стен ап-ак ашъяулык бел?н каплый.Шул вакытка инде агачларда ?зл?рене? к?зге к?лм?кл?рен салган булалар. Кыш аларны ак б?ск? киендер?. Кызганычка каршы, кышын кояш ?ылытмый, ?ил?кл?р д? пешми, кошлар да сайрамый. Алай да, кышны? яхшы яклары да бар. Кыш к?ненд? туйганчы чанада, ча?гыда, тимераякта шуып була. ?г?р д? инде ча?гыда урманга китс??, син д?ньяда и? б?хетле кеше булырсы?. Тынлык… Карда шуа торган ча?гы тавышы гына ишетел?. Шул минутларда шундый р?х?т булып кит?. Шулай к??ел ачканда кышны? узып кит?ен сизми д? каласы?. Яз ?итк?ч, карлар эри, челтер?п- челтер?п г?рл?векл?р ага башлый. Табигать кышкы йокыдан уяна. К?зд?н ?ылы якларга китк?н сандугачлар, тургайлар, сыерчыклар, карлыгачлар кайталар. ? и? беренчел?ре булып, кара каргалар килеп ?ит?л?р. Кара каргалар кайтса- яз ?иттк?н диг?н с?з. Яз к?ненд? агачлар я?адан яшел к?лм?кл?рен киял?р, матураеп кит?л?р. Нинди ген? туган илем табигате к?рк?м булмасын, кешел?р аны ??лл?мич? зур зыян китер?л?р. Табигатьне бер д? сакламыйлар. ? бит табигать булмаса, без д? булмас идек бит. ?йд?гез, дуслар, аны саклыйк, бер д? аны кыерсытмыйк. Табигать шундый матур булып калсын, ??рвакыт безне? к??елебезне шатландырып торсын. Мин ?ир шарыны? и? и? ямьле урынында яшим, шу?а к?р? туган ?иремне бик яратам.
И, туган ягым, нинди г?з?л син!. Мин авыл баласы. Сабый чагымнан бирле челтер?п аккан чишм? тавышын да, талларга кунып сайраган сандугачлар тавышын да ишетеп ?с?м, йолдызлы к?кне , тулган айны к?реп сокланам. Безне? авылны? табигате искеткеч матур. Мин, капка т?бен? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. ?зем чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир? якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышына к?мел?. Балаларны? чыр-чу килеп уйнавы аеруча бер ямь ?сти. Урманнар яшеллеге, саф ?авасы, ?ырчы кошлары бел?н ?зен? гашыйк ит?. Урманны б?тен кеше д? ярата торгандыр дип уйлыйм мин. ??й к?не урман кешелэрне ?зл?рен? тарта. Ял к?нн?ренд? т?ркем-т?ркем д?, ялгыз кешел?р д? урманга агылалар. Л?кин бик сир?кл?ре шушы матурлыкны саклый бел? шул. Артларыннан ?ем-?ем ч?пл?р, тапталган алан утырып кала. Й?р?клэр сыкрый, урман авыр сулый бу х?лл?рд?н со?. Урман безне к?пме байлыгы бел?н сыйлый: ?ил?к, баланы дисе?ме, шомырты, карлыганы, сих?тле ?л?нн?ре, каен ??м им?н пиннекл?ре. ?мма кешел?р бу байлыкны? кадерен белмил?р, табигатьк? карата р?хм?тле була белмил?р. Сулыклар да бик к?п безне?, л?кин промышленность предприятиял?ренн?н агып чыккан сулар аларны пычрата, г?з?л табигатьне? ямен ?иб?р?. Сулыкларда яш??че ??нлекл?р ?л?, су буе м?ет чыккан йортны х?терл?т?. Табигатебез елдан-ел ярлылана бара бит. Кешел?р ала бел? л?кин, “кунак ашы – кара-каршы” булырга тиеш. Табигать анабызны яратырга, аны сакларга кир?к. ?г?р шушылай д?вам итс? кил?ч?к буынга бер н?рс? д? калмаячак. Без к?р?, тоя, сиз? алган хозурлыктан аларны м?хр?м итмик. ?йд?гез ?ле, табигатьк? карата бераз м?рх?м?тлер?к булыйк! Табигать ??м б?тен гал?м ки?леген саклап калу безне? бурыч! Чат башлангыч м?кт?бене? 4 нче сыйныф укучысы: Г?р?ева Л?йл?. Укытучы: Б?дертдинова З??р?.
Куян Ап-ак куян й?гер? Кыш ?итк?нен ул к?р?. Кар шикелле ак туны. Б?ре килг?нен к?рс?, Кар астына кача. Кишер алыр ?чен Бакчага кил? ул. Капкынга эл?км?с ?чен Уйлый башлый ул. Их, син, куян, курыкма. Кишер бирербез си?а. Тик т?ртипле булырга Кир?к бит си?а. Галиев Нияз, 4а Туган ягым табигате ??рбер кешег? ?з туган ягы кадерле. Ми?а да ?з туган ягым кадерле. ?зем Казанда тусам да, авыл табигатен мин к?бр?к яратам. Анда бик матур кырлар, болыннар, урманнар елгалар, х?тта таулар да бар. Ул таулар биек т?гел, чир?м ?ск?н калкулыктан гыйбар?т. ??йге эссе к?нн?рд?, ирт?н-ирт?к, елга буена балык тотарга т?шеп утырырга бик р?х?т. Кичен болынга чыгып, дуслар бел?н ?зара ат чабышларын оештыргач, к?ефл?р д? к?т?рел?, ?анга да д?рт, р?х?тлек кил?. Урманга барса?, ?ир ?ил?ге, каен ?ил?ге, г?мб?л?р ?ыеп була. Авыл мине ?з табигате бел?н ген? т?гел, минем д?? ?нием, башка туганнар ??м дус-ишл?р бел?н д? ??леп ит?. Авылда булганда, мин кичл?рне яраткан тау башында каршыларга яратам. Аннан кояш баеганын к?з?т?м д?, ?крен ген? ?лл? нинди юллар табып кайтам. ?йг? атлаганда, ми?а ?ле кайтып бетм?г?н сарыклар очрый, кайдадыр сузып кына сыер кычкырганы ишетел?… ? мин ?аман юл тузанын юри очырып, туздырып кайтам ??м инде б?лки, бернич? к?нн?н со? я?адан Казанга ?йл?неп кайтырга туры кил?ч?ген уйлап, таулы авыл юлыннан д?? ?нием янына кайнар ипи бел?н коймак ??м бал бел?н ч?йэч?рг? юн?л?м…. Х?с?нова Г?з?л, 8а Минем туган ягым Минем туган ягым ул Саба районы Явлаштау авылы. Мин шушы авылда туып ?ск?н кеше. Х?зерге вакытта Казанда яш?с?м д?, к??елем барыбер авылыма тарта, к??елем анда. Кечкен? вакытымда дуслар бел?н су буйларында й?гереп, уйнап й?рг?нн?рем ?ле д? исемд?. Кайткан саен, дусларны чакырып, су буена т?ш?сем кил?. Кыш к?нн?рен чана шуып, карга батып, тагын бер уйныйсы кил?. Авылымнан аерылгач авыр булды. Казанга ике елсыз иял?ш? алмадым. К?нн?р буе фотография карап, авылны иск? алып елыйсыларым кил? иде. Авылымда и? ошаганы – аны? табигате ул, су буйлары, елгалары, урманнары, болыннары искиткеч матур. Су буйларына т?шс??, саф ?авасын сулап, су коенып, чир?мд? ятып торса?, авылдан кит?се д? килми башлый. Авылымны? елгалары чиста, ки?, басма салынган, ? аны? аша чыкканда басма аркылы т?гел, су ерып чыгасы кил?. Урманнары турында ?йтер с?з шундый к?п. Агачлары ??йг? таба яшел яфрак яралар. ??йге чир?мд? ятып ял ит?се килеп тора. Ул ?ил?кл?ре, ул г?мб?л?ре… К?не буе урманда ?ил?к, г?мб? ген? ?ыеп й?рер идем. Кыш к?нн?ренд? шыгыр-шыгыр килеп, куян, т?лке эзл?рен карап й?рс?? д? була. ??й саен кош тавышларын ишет? – ?зе бер искиткеч мог?иза ул. Ромашкалар арасыннан кайтса?, ?зе?не д? тапмыйсы?. Авылымны? чишм?л?ре! Чишм?л?ре мул сулы, чиста, саф. Челтер-челтер килеп аккан суны к?н саен ?йг? алып кайтып ч?йл?р эч?се кил?. ?хт?мова Ранил?, 8а Авыл тавышы. Минем авылым г?з?л табигатьле урында урнашкан. Авылыбызда салкын, т?мле сулы чишм?л?р, т?м-т?г?р?к к?зге сыман к?лл?ре, калын урманнары, яшел болыннары бар. ??й к?нн?ре болыннарда й?гереп й?р?, ч?ч?кл?рд?н такыялар ?р?, урманында ?ил?к ?ыю бик р?х?т. Мин бабай бел?н печ?н чабарга барам. Чапкан печ?нне ?ыеп куясы?, ?стен? менеп ятасы? да з?п-з??г?р ?авада, болында кечкен? ген? тургайлар сайравын к?з?т?се?. Аларга к?з салып карап торса?, т?рле х?р?к?тл?р ясап ?ле ?авага к?т?релеп, ?ле сине? баш очы?нан гына ?теп китеп сайрауларын д?вам ит?л?р. Аларны? сайравына башка кошлар да, чикертк?л?р д? кушыла… Кадыйрова Эн?е, 8б М??ге яш?сен иде ул авыл. Минем ?чен авыл табигате беренче урынны алып тора. Аны? табигате, саф ?авасы, яхшы кешелекле, ярд?мчел кешел?ре бел?н бик к??елле. Бу сыйфатлар ??рбер авылга хас булган мисаллар. Минем ?нием бел?н ?тиемне? д? ?з туган авыллары бар. Ул авыллар еллар буе яш?сен иде, ?зне? матурлыгын, саф ?авасын, чиста сулы чишм?л?ре югалмасын иде. ?ниемне? авылы Елыш исемле. Бик кечкен? авыл булса да, тарихы бик бай. Чишм?л?ре д?, урманнары да бар. Авыл ??рбер яклап тек? таулар бел?н ?йл?ндереп алынган. Шул тауларда куе-куе урманнар урнашкан. Урманнарында й?р? ?зе бер л?зз?т. Агачларны? ничек ?с?л?рен? бирелеп караса?, бер?р т?рле биз?к т?шерерг?нен к?раласы?. ? к?зен агач яфраклары сары я?гыр кебек коелалар. Кышларын аларны? ботакларына матур итеп кар б?ртекл?ре куна. ?йтерсе? алар туйга килг?н к?л?шл?р кебек утыралар. Туган ягым табигате турында никад?р ген? язсам да, аны? матурлыгын с?зл?р бел?н а?латып бетереп булмый… ?ниемне? авылы бик матур шул! М??ге яш?сен иде ул авыл. Сафиуллина Эльмира, 8б
Сочинение «Яратам сине, туган як» Яратам мин туган илемне, Яратам мин туган телемне, Яратам мин туган ?иремне, Яратам мин туган ?емне, гаил?мне, ?ниемне, ?тиемне, д?? ?ниемне, д?? ?тиемне ??м н?ни бертуган се?елемне. Мин, Л?йс?н Илгиз кызы Сейдгазова, Пенза ?лк?сене? Лопатино районы иске Вершаут авылында яшим. Мин ?ирг? татар кызы булып тууыма бик горурмын. Мин ?земне? туган телемне яратам, ч?нки ул ?нием, ?тием, ?би-бабаем теле. Без ?йд? татар теленд? ген? с?йл?ш?без. Безне? Вершаут авылында м?кт?п, м?д?ният йорты бар. М?д?ният йорты каршында зур ??йк?л басып тора.Ул Б?ек Ватан сугышы кырында ятып калган авыл батырларына, безне? ирекне саклаучыларга багышлап салынган. Б?ек ?и?? к?ненд? шул ??йк?л янына балалар, укучылар, авыл халкы ?ыелып аларны иск? алалар. Безне? яш?г?н ?иребез – авылыбыз бик матур. Авылыбызны б?тен ягыннан урманнар уралган. «Урманнарда кура ?ил?к т? ?ир ?ил?к, к?з ачып йомганчы ?ыярсы? бер чил?к». Ул ?ил?кл?р шулкад?р т?мле авызда эреп кит?. Туган ?иремд? ?ск?нг?ме ?лл? ми?а шулай тоела? Андый т?мле ?ил?кл?р безд? ген? ?с? кебек, алардан бер д? туймыйсы? сыман. ? к?з к?не бай урманнар безне т?рле-т?рле г?мб?л?р бел?н б?л?кли. Авылны? бер почмагында зур к?л ??елеп ята. Ул балыкка бай. Яз, ??й к?нн?ренд? к?лг? бик к?п булып акчарлаклар килеп т?ш?. Нинди к??елле шул акчаларны? к?лг? чумып-чумып балык тотуларын карап торырга! Яз ?ит? бел?н яшел чир?мд? б?л?к?й ген? каз,?рд?к б?бк?л?ре шул ?л?нне ашап, й?гереп й?рил?р, ? ??й к?нн?ре к?л ?сте ап-ак булып кит?, ?йтерсе?, к?л ?стен? ак кар яуган. Бу авыл халкыны? казлары, ?рд?кл?ре й?зеп й?рил?р. ? к?з ?итк?ч, ??р ?йд? каз ?м?л?ре оештырыла. Кызлар казларны чил?кк? т?яп, к?янт?л?рг? тагып, чишм?г? казлар юарга т?ш?л?р. ? кичл?рен кызлар, ?м? булган ?йг? ?ыелышып, т?рле уеннар уйный, ?ырлар ?ырлый, егетл?р гармун суза. ?ай, к??елле д? инде шул чаклар! Без, авыл балалары, сыйланып, т?мле ризыклар ашап р?х?тл?н?без. Б?лки, ул ми?а гына шулай тоела!? Мин уземне? туган ?иремне бик яратам, ч?нки бик матур, бик с?йкемле минем туган авылым, аны? чылтыр-чылтыр аккан чишм?л?ре, ул чишм?л?рне? сап-салкын сулары. Алар шундый т?мле! Ул суларны эчк?ч, ?аны? р?х?тл?неп кит?, яшисе килеп тора! Ул судан ?ич т? туймысы?, шундый т?мле минем авылымны? чишм? сулары! Май аенда безне? авыл ап-ак к?лм?к киг?н т?сле була. Т?рле ?имеш агачлары ч?ч?кк? т?рен?. К?р?се иде шул вакытта, нинди матур безне? яш?г?н ?иребез! Т?нн?р буена сандугачлар сайравын утырып ты?лыйсы кил?. Шул вакытта чикерк?не? кычкыруы да си?а башка т?рле булып тоела. Ул инде к??ел к?т?ренке булуга шулайдыр, минемч?. ??й к?не алмаларын, чиял?рен й?зеп кен? ?лгер. Авылда мал-туарга печ?н ?ыйган вакыт килеп ?ит?. Хуш исле печ?н исл?ре яулап ала, син ул исне сулап туймыйсын. ? кырларда ??й к?не ашлыклар к?кр?п ?с?. Алар т?рл? вакытта т?рле т?ск? кер?. Бер карыйсы?, ди?гез кебек яшькелт-з??г?р ул, ? икенчел?п караганда – кояш кебек, ?ылытып сары т?ск? керг?н. К?з ?итк?ч, кырга комбайннар чыга, иген т?ялг?н машиналар кырдан бертуктаусыз авылга я?а ?ыйган урожайны ташыйлар; аннары ул элеваторларга кит?. Безд? ?ск?н ашлыктан ипи-печенье, тортлар, ??м башка т?рле ризыклар пешер?л?р. Безне? авылда к?п еллар элек руслар бел?н татарлар яш?г?н. Авылны? бер почмагы «рус очы» дип аталган. Рус балалары да татар балалары да бер м?кт?пк? й?рг?н. Руслар ??м татарлар берг?л?шеп бик тату яш?г?нн?р, эшт? д?, ялда да берг? булганнар. Х?зер инде авылыбыз – татар авылы. Нинди р?х?т ?зе?не? туган-?ск?н ?ире?д? яш??! Ходай сугышларыннан сакласын, к?гебезне кара кайгылы болытлар капламасын инде. ?ади Такташны? “Мокомай”поэмасыннан юллар иск? т?ш?: Бер ?ирд? юк андый ак каеннар, Бер ?ирд? юк андый урманнар, Бкр ?ирд? юк камыш сабаклары- мондагыдай шаулый торганнар…
Туган ягы кир?к кешег?! Туган як – яшел бишек. Туган як каян башлана со?? И? беренче булып кайда син туды?, беренче булып аяк баскан ?ире? ул. Туган ?ирем – ?ти – ?ни йорты, Бик кадерле безг? ул шу?а. Туган ?ирне? г?з?ллеген уйлап, К??елл?рем шунда омтыла. Туган ?ир ул кайда яш?ве?н?н башлана. ? мен? минем туган ягым Иске Роман авылыннан башлана. Бу авыл тигезлект?, табигатьне? и? матур почмагында урнашкан. Авылны икег? б?леп елга ага. Ерак т?гел наратлыгы бар. Анда барып кайтуы? ?зе бер р?х?т. Саф ?ава, озын матур наратлар, т?мле ?ил?кл?р. Монда тормышны? ??р к?н – мизгелен? шулкад?р д? ?аны?-т?не? бел?н бирелеп, куанып, та? аткан саен шатланып яшил?р. ?ирне?, мал – туарны?, эшне? шулкад?р д? олылап, кадерен белеп эшлил?р. Табигать бел?н ис?пл?ш?, х?рм?т ит? бел?-халык ?хлагы. Табигатьне? д? бит ?аны бар дил?р. Сакларга кир?к аны. Безне?, ерак т?гел ген? тагын бер матур ?иребез – каенлык бел?н платина бар. Каенлыктагы каеннарны? матурлыгы!.. Сокланып туя алмаслык. Зифа, биек, матурлар! ? мен? суында ??р ??й авыл халкы, бала-чага, кайткан кунаклар коеналар. Туган ягы кир?к кешег?. ?ни ??рвакыт ?йт? кил?: “ Кунакта яхшы, ? ?йд? тагы да яхшырак! ”- ди. Кеше туган яксыз – канатсыз кош кебек дил?р. Юкка гына ?йтмил?р бит. Чынлыкта да шулай. Кая гына барма, туган ?ире? сине? ?чен и? беренче урында, ул и? г?з?ле, а?ардан да саф ?авалы, чиста сулы авыл, к?пме ген? эзл?с?? д? юк кебек. Мен? шулай соклану, мо?ланулардан, сагыну – сагышлардан ?релг?н ул туган як бишеге. Без мен? шунда тирб?леп ?с?без. Минем фикеремч?, ??рбер кешег? туган ?ире и? якыны ??м кадерлесе. Шу?а да аны яратырга, сакларга кир?к. Хамзин Идел. 5 класс.
Мин ?аши?мын ?и??,Баш?ортостан!
Баш?ортостан-тыу?ан республикам!
Шундай г?з?л?е? ?ин илк?йем.
Нинд?й ген? т??к? ин??? д? ?ин,
Яратамын,тыу?ан ерк?йем.
Тыу?ан ер! Ватаным! Баш?ортостаным! Нинд?й оло м???н?г? эй? был ?????р! Ошо ?????р?е ишете? мен?н, к??елд? а?лата алма?лы? хист?р, д?рт уяна. Нинд?й ???ерле ??м ??зиз ул тыу?ан ер! Мине? ?с?н Тыу?ан ер – тыу?ан, тор?ан ил ген? т?гел, ? й?р?кте? т?ренд? и? ?ур урын ал?ан, а?латып б?тм??лек, ?о?ланып туйма?лы? т?ш?нс?.
“Карта?а ?арап,еремде:
-Бер япра? са?лы,- тинем,
Мин хайранмын ки?леге??
Баш?ортостаным-илем!” (Мостай К?рим)
Ысынлап та, карта?а ?ара?а?, бе??е? ил б?л?к?с кен? булып ят?ан ке?ек т?, ?мм? уны? тарихы шул тиклем бай, ?атмарлы ??м ?ы?ы?лы, ? т?би??тен? ?о?ланып туй?ы?ы?. Баш?ортостанымды? к?к?ел бейек тау?арын, ?уйы а?астарын, б?р?к?тле ба?ыу?арын, к?м?ш ?ыулы шишм?л?рен, з??г?р к?лд?рен, йыл?аларын к?реп хайран ?алырлы?. Тыу?ан я?ы?ды? ?айрар ?оштары ла, хуш е?ле с?ск?л?ре л?, хатта ?реме л? – хозурлы?ты? хозуры. Тыу?ан илк?йемде? т?би??тене? г?з?ллеген, н?фислеген ??йл?п т?, к?йл?п т? б?т?р?рл?к т?гел. Кемде ген? ?о?ландырма?ан, нинд?й ген? ша?ир?ар?ы ??л?м алыр?а д?ртл?ндерм?г?н, нинд?й ген? р?ссам, композитор?ар?ы ??ен? ?аши? итм?г?н ул.
Тыу?ан ерем-Баш?ортостаным! К?пме т?р?н уй?ар, тул?ынландырырлы? хист?р уята мине? к??елемд? был ???ерле ??м изге ?????р. Ысынлап та, кеск?й ген? са?тан мине? Баш?ортостанымды? бер б?л?к?й ген? ?л?ш? бул?ан И?ке Сибай ауылыны? ?ары шишм??е ?ыуын эсеп, урманында ?ы?арып бешк?н ер ел?ген ашап, ысын ?хир?тт?р табып, г?рл?п уйнап ??к?н бала са?ым, гона??ы? сабый са?ым и?к? т?ш?. Т??ге тап?ыр к?л?с ?ояш нур?арын, з?п-з??г?р к?к й???н, у?дырышлы ?ара тупра? е?ен, хуш е?ле ?ара икм?к т?мен д? ?инд? ген? ген? белдем, г?з?л илем! Ысынлап та, и? я?шы той?олар?ы тик ?инд? ген? той?ом, ??зиз илем! ?ай?а ?ына й?р???м д?, ?ине? ки? ялан-ба?ыу?ары?ды, м??аб?т тау?ары?ды, болоттар?а аш?ан ?аялары?ды, сылтырап а??ан шишм?л?ре?де мин бер ?ай?а ла таба алмам. Сит ер?? й?р???м, хатта ай-йондо??ар?ы? бал?ышы ла икенсел?й ке?ек тойолор. Хуш е?ле балдары?, мо?ло ?урай тауышы, болондар?а кешн?п сап?ан йыл?ылары? ми?? шул ????рем я?ын! Мин яратам ?ине, Баш?ортостан!
“?ай?а ?ына й?р???м д?,
Гел х?тер??,гел ген?:
Донъяла бит ,?с? ке?ек,
Тыу?ан ер ?? бер ген?.” (Абдулха? Игебаев)
Баш?ортостан! Мин ?орурланам ошо изге ер?? тыуып, ??к?нем ?с?н. Сик?е? б?хетлемен ошо данлы илд? й?ш?г?нем ?с?н! Баш?ортостаным мине?! Алтын илк?йем! М??жиз?, тылсымдар?а бай ерк?йем! Матур т?би??те?? ?о?ланыу?ан та? ?алырлы?! Хал?ы?ды? изге к??еллелеген?, ?уна?сыллы?ына хайран булырлы?!
Баш?ортостаным-мине? тыу?ан ерем,
??зизд?р??н-??зиз т?й?гем.
Г?з?лд?р??н-г?з?л ошо ер??
Й?ш??-мине? барлы? тел?гем.
Эс?р ?ыу?арыбы??ы, ?улар ?ауаларыбы??ы бысрама??а, урмандарыбы??ы ?оротма??а мин в????? бир?м! Гел ген? ?ине я?лап, ?а?лап тораса?мын! Баш?ортостан! ?ине? г?з?ллеге?? ти? булырлы? ер??р ?? ю?. ?ин мине? и? ???ерле, ??зиз ерем, бер??н-бер тыу?ан илем! Мин ?аши?мын ?и??, б?й?к, г?з?л республикам!
“Кислород?ы? й?ш?п булма?андай,
Мин был ил?е? й?ш?й алмайым”(Х?ниф К?рим)
К?с?баева Г?лфи?
И туган ягым, нинди г?з?л син!
План.
I. Баланы туган ?ире назлый.
1. ?нием с?зл?ре: «Туган ?ире?? м?рх?м?тле бул, ата-баба нигезен онытма!»
2. Авылым ?янкел?ре.
3. Ага чишм? чылтыр-чылтыр.
II. Авылым — г?з?л бакча.
1. Табигатьне саклыйк!
2. Тарихтан бер с?хиф?.
III. ?ырым си?а булсын, туган ягым!
Китс?м туган яктан,
Читт? б?хет тапмам —
Яш?рмен гел ?анны телг?л?п.
?ырлыйм туган якта,
?ырлыйм сезне? хакта,
Каеннарым бел?н берг?л?п.
Р. Ми?нуллин.
Бала д?ньяга кил?, беренче тапкыр туган нигезенд? ?зене? тавышын я?гырата. Бу вакытта ?ле ул берн?рс? а?ламаса да, ?ни назын тоеп, ата-баба нигезенд? яши башлый. Кызарып чыккан кояшка карап, к?зл?рен ача, ?й т?ренд?ге кошлар сайравына елаудан туктый; я?гыр яуганда, й?зен? с?ерсен? билгел?ре чыгара. Анасы да баласыны? к?л?ч, шат й?зен к?реп, бишек ?ырын к?йли, кытыршы куллары бел?н баласын назлый, чын к??елд?н изге тел?кл?р тели.
Мин д? кечкен?д?н ук ?ни назын тоеп, аны? с?зл?рен? колак салып ?стем. ?нк?емне?: «Туган-?ск?н ?ире?? м?рх?м?тле бул, аны булдыра алганча ярат. Ата-баба нигезен онытма!» диг?н с?зл?ре х?терем? бик тир?нтен уелып калганнар. Ничек со? инде шундый г?з?л табигатьле, газиз туган ягы?ны яратмаска м?мкин!?
Мин авылда тудым. Сабый чагымда челтер?п аккан чишм? тавышын да, талларга кунып сайраган сандугач тавышын да ишеттем, йолдызлы к?кне, тулган айны к?реп сокландым. Безне? авылны? табигате искиткеч матур. Мин, капка т?бебезг? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. Б?бк? ?л?нн?ре, вак ромашкалар, сары ч?ч?кл?р ?зл?ре ?к мине бер сихри д?ньяга алып кереп кит?л?р. ?зем яшел чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир?-якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышлары ишетел?.
Инеш буенда ?янкел?р ?с?. Алар яз к?не аксыл-яшел т?ск? кер?л?р, ??й башында яшел яфракларга т?ренеп, авылга ямь бир?л?р, кичл?рен кошларны? матур тавышлары б?тен су буен ?анландыра. Кичке сабантуй да инеш буенда уза. Яшьл?рне? шат ?ырлары, уеннары бел?н су буе г?рл?п тора.
Бормалы инешл?р, карт ?янкел?р шагыйрьл?рг? ил?ам бирг?н. Сибгат Х?кимне? «Минем таныш ?янкел?р» шигыре туган ягын сагынучыларга атап язылган кебек:
Сезг? энд?шми, мин кемг?
Энд?шим, ?янкел?р?
?итте минем д?, сезне? к?к,
Картайдым, дияр к?нн?р, —
ди шагыйрь.
Кешене? гомере башланып китк?н кебек ?к, инешне? д? башлангычы бар. Бу — чишм?л?р. Чишм?, тау астыннан к?меш к?зе бел?н ?ирне тишеп, бик зур кыенлыклар бел?н саркып чыга, б?др? дулкыннар ясап, ?крен ген? ага. Аны? к?меш сыман тамчылары кояш нурлары астында эн?е б?ртекл?ре кебек ?емелдил?р.
Чишм?л?р… Кемне? ген? к??елен? ил?ам салмый да, кемг? ген? канат куеп, хыялларын ?стерми ик?н со? алар?! Шагыйрь Равил Ф?йзуллин туган ягы, туган йорты турында к?п яза. «Туган ягым» диг?н шигыренд? ул болай ди:
Минем д? бар ?зем ?чен
шундый як — Туган ягым:
Дога и?г?н ??р т?шенн?н
чишм?л?р чыга аны?!
Авылыбыздагы зират яныннан ага торган чишм?не «Изгел?р чишм?се» дип атыйлар. Бу чишм?не? суын эчс??, т?не?? ниндидер сих?т алган кебек буласы?.
Авыл башына чыгуга, зифа каеннар яфракларын шаулатып, сары алкаларын селкетеп, безне каршы алалар. Бу каеннарны кайчандыр безне? бабаларыбыз утырткан. Читк? китк?н кешел?р ?з авылы каеннарын сагыналар. Х?с?н Туфанны? 16 ел гомере читт? ?т?. Туган ?ирен? м?х?бб?те, сагыну хисл?ре и?атына к?ч?.
Ак каеннар азмы далаларда,
Япандагы олы юлларда…
Беркайда юк, л?кин сезне? сыман
Сагындырган каен, — беркайда! —
дип ?зг?л?н? ул.
Авылны? матурлыгы, г?з?ллеге турында авылыбыз шагыйре Илсур абый болай дип язды:
Ераклардан сагынып кайтам,
Туган авылым сине.
Ки? кырлары?, басулары?
Каршы ала мине.
Авылым урамнарында
?с? матур таллар.
Берсенн?н-берсе яктырак
Ата безд? та?нар.
Бу шигырь юллары, х?зер к?йг? салынып, авылны? гимны кебек, б?тен кич?л?рд? я?гырый.
Зифа каеннардан со? ки? басулар башлана. Бу басуларда игенн?р к?кр?п ?с?. Каерылып ?ск?н тук башакларга карап, кемн?р ген? сокланмаган, кемн?рг? ген? ил?ам килм?г?н! Ирексезд?н ?ырлап ?иб?р?се кил?:
Игенчене? у?ганлыгы,
Игенчене? хезм?т яме,
Игенчене? тырышлыгы
Кырларыннан к?рен?.
Авылдан ерак т?гел урманнар бар. Урман яшеллеге, саф ?авасы, ?ырчы кошлары бел?н ?зен? гашыйк ит?. Урманны б?тен кеше д? ярата торгандыр дип уйлыйм мин. Тукайны? «Ш?р?ле» поэмасындагы т?б?нд?ге юллар безне? авыл урманы турында язылган кебек:
Бик хозур! Р?т-р?т тора гаск?р кеби чыршы, нарат;
Т?пл?ренд? ятканым бар, х?л ?ыеп, к?кк? карап.
??й к?не урман кешел?рне ?зен? тарта. Ял к?нн?ренд? т?ркем-т?ркем д?, ялгыз да кешел?р урманга агылалар. ??й уртасында урман аланнарында чалгы тавышлары ишетел?. ? к?з кешел?рне ?зене? сап-сары чикл?векл?ре бел?н кин?ндер?. Минем туган авылым Биектау районына кер?. Аны халык теленд? «ак каенлы Биектау» дип й?рт?л?р. Районда каен, нарат урманнары шактый. Тик урманнарга керг?ч, киселг?н агач т?пл?рен, ташланган ч?пл?рне к?реп й?р?к ?рни. Сулыклар да бик к?п, л?кин промышленность предприятиел?ренн?н агып чыккан сулар аларны пычрата, г?з?л табигатьне? ямен ?иб?р?.
Табигатьне пычрату, а?а саксыз карау иманлы кешел?рд? борчылу уята. Табигатьне саклау проблемасы ?. Баяновны? «С?ях?тнам?» поэмасында к?т?рел?. ?с?рне? герое Кама буйлап с?ях?тк? чыга. Кама буендагы авыллар югалган. Яшьл?р булмагач, авылны? кил?ч?ге булмый. Авыл бетс?, табигать т? ярлылана. Кама буенда кыр казлары к?ренми, кыр ?рд?кл?ре кычкырмый. Су буе м?ет чыккан йортны х?терл?т?. Автор ?зене? бала чагын х?терли. Яланаяк й?рг?н болыннарны сагынып иск? ала. Тик бу болыннар аша х?зер торбалар узган. Бик к?п зиратлар аша дамбалар ?тк?релг?н. Милли а? к?нн?н-к?н югала бара. Халык иманыннан яза, телен оныта. Заманга ияреп, к?йл?р д? ?зг?р?. Шул к?йл?р тавышы астында сыкрап, бик к?п урманнар ?ирг? ава.
?. Баянов кешелек д?ньясын саклап калырга чакыра. С?ях?тнам?не? ахырын ул болай т?мамлый:
Ча? кагам мин:
— Бар халыклар!
Барлык тел?к-гад?тл?рне
Буйсындырып бары акылга,
Кул бирегез бер-берегезг?
?ир хакына, яш?? хакына!
М?ск??д?ге татар галиме Вил Мирзаянов атом-т?ш коралын законсыз файдалануны фаш итте. Шуны? ?чен ул кулга алынды. Халык соравы буенча аны азат иттел?р.
Кешел?р! ?йд?гез ?ле, табигатьк? карата бераз м?рх?м?тлер?к булыйк! Аны саклап калу ?чен бар к?чебезне кызганмыйк! Табигать ??м б?тен гал?м ки?леген саклап калу — безне? бурыч.
Туган ягымны? г?з?л кешел?ре, гыйбр?тле тарихы да бар.
Шамил Р?кыйповны? «Та?нар ?аман матурмы?» ?с?ренд? сур?тл?нг?н Гыйльфан Батыршин — безне? авылныкы. А?а ?тк?н ел авылда ??йк?л куелды.
Халкыбызны? милли горурлыгы булган композитор Салих С?йд?шев т? безне? районнан. Аны? туган авылы ?бр?д? музей ачылды.
Авылыбыздан ерак т?гел Камай авылы бар. Бу авылны? к?нчыгыш ?лешенд? тарихчы, археолог Равил Ф?хретдинов казу эшл?ре алып барды. Монда к?п кен? борынгы эш кораллары, биз?н? ?йберл?ре табылды. Табылган ?йберл?р Камаево авылында ачылган тарихи музейга куелган. Без бу музейда май аенда булдык. Экспонатлар арасында кабер ташы бар. Бу таш XIII гасырлар тир?сенд? бер д?рвишне? хатынына куелган таш булып чыкты.
Бу тир?д? Иске Казан ш???ре урнашкан булган. Вакытлар узу бел?н, ш???рне? нигезен Казансу елгасы ашап бетерг?н. Бу елга ?зе д? бик к?пне к?рг?н. Г?лшат З?йнашеваны? «Казансу» шигыре шул турыда.
Казан суы ?сл?ренд? акчарлаклар уйныйдыр.
Акчарлаклар ел да кайта,
?тк?н гомер кайтмыйдыр.
?й, Казансу, Казансу!
Гомерл?ре ямансу.
Азатлык ?чен халкымны?
Кан-яшьл?ре тамган су, —
диг?н юллар Иван Грозный яулары вакытында т?гелг?н яшьл?р, каннар хакында с?йли.
Туган ягым г?з?л д?, аны? кешел?ре д? минем к??елг? якын тоела, ??р кеше д? шулай уйлыйдыр. Туган як ?ырларга к?чк?н. Туган як турында язучылар зур к?л?мле ?с?рл?р язалар. Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» диг?н ?с?рене? исеме ген? ни тора! М. М??диевне? «Торналар т?шк?н ?ирд?» ?с?ре туган ягы ??м аны? кешел?рен? багышлап язылган. Гадел Кутуй «Сагыну» н?серенд? чит илд? й?рг?н солдатны? сагыну хисл?рен сур?тли. «Аны? ?реме д? б?ген ми?а шифа булыр иде», — ди. Б?ген ?ле мин авылда яшим. М?кт?п бел?н хушлашу к?нн?ре ?ит?. Тел?гем — укуымны д?вам ит?. Кая гына барсам да, туган ягым, ?ти-?ни йорты ми?а якын да, газиз д? булыр.
?земне? туган ягыма булган хисл?ремне шигырем бел?н белдер?м:
Туган ягыма
Офык читл?ренн?н ?крен ген?,
Матур булып синд? та? ата.
Урамнардан узган к?т?л?ре?
Хезм?т к?нен синд? уята.
Ирт?к торып, ?г?р кырга чыкса?,
Ишет?се? тургай мо?нарын.
Ишет?се? бодай, арышларны?
Ирт?нге саф ?илд? шаулавын.
?н? кара! Барлык игенн?р д?
Елмаялар кояш ягына.
Кем сокланмас шушы матурлыкка
Ия булган туган ягыма!
Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №2 с.Киргиз-Мияки муниципального района Миякинский район Республики Башкортостан
Конкурс «Пою мою республику»
Сочинение на тему:
«Мин б?хетле туган ?иремд?»
Выполнила: ученица 6б класса
Ахметшина Алсу
Руководитель: Рахматуллина З.Х.
Киргиз-Мияки – 2014
Мин б?хетле туган ?иремд?
…Шул туфракта туып-?с?
?зе бер б?хет инде.
(Мостай К?рим)
??ркемне? й?р?ген? якын, к??елен? тынычлык бир? торган урыннары буладыр. Минем ?чен ул – г?з?л Башкортстаныбызны? и? ямьле районнарыны? берсе – Мияк? районы.
Районыбыздан нинди ген? к?ренекле ш?хесл?р чыкмаган! «Мияк? ?ире – ?дипл?р иле» диг?нне ишетк?негез бардыр ?ле сезне?. Бу чыннан да шулай, минем туган районым – ?ч милл?тне? яраткан шагыйре Мифтахетдин Акмулланы? туган ?ире. Тагын да бик к?п язучылар, шагыйрьл?рне бирг?н безне? туган ягыбыз: Гариф Гом?р, Т?хв?т Ян?би, Сафуан Яхшыголов, Гали Рафиков, Азат Магазов, Марс ?хм?тшин, Х?ким?ан Зарипов ??м башкалар. Шулай ук с?нгать ?лк?сенд? дан алган якташларыбыз да байтак: РСФСР-ны? атказанган артисткасы Нурия Ирсаева, Башкортстанны? ??м Татарстанны? халык артисты Айдар Галимов, Башкортстанны? атказанган артисты Равил? М?с?лимова, Башкортстанны? халык артисты Венер Камалов. Шундый ??ркемг? диярлек таныш якташлары? бел?н ничек инде горурланмыйсы?? Горурланам, бик урынлы горурланам мин!
Туган ягымны? табигате д? искиткеч г?з?л. Районыбызда яшел урманнар бел?н биз?лг?н таулар да, алтын иген ?с? торган ки? басулар да бар. Монда к?меш сулы чылтырап аккан чишм?л?рг? кушылып, кошлар мо?лы ?ырларын суза. Х?тф? болыннарында, урман акланнарында ?ир ?ил?кл?ре кызарып пеш?. Дим буендагы тугайлыкларда ?ск?н баллы шомыртлар ?имешл?ре бел?н сыйлый. К?зен кып-кызыл баланнар, мил?шл?р, г?л?имешл?р ?лгер?. Туган ?иремне? ?авалары да шифалы, ?илл?ре д? йомшак. Монда кояш та ягымлы елмая, ныграк ?ылыта, ирк?ли, с?я. ?ырларда да бит болай дип ?ырлана:
2
Исем китми читт? ?ск?н
Кипариска, бананга,
?че булса да, гашыйк мин
Мил?ш бел?н баланга.
?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?г?н, имеш. Ышанам, туган якны? табигате авыру т?нг? андый шифа бирерг? д? с?л?тледер ул.
Районыбызны? ?з?ге Кыргыз-Мияк? авылы – минем туган авылым. Авылыбыз к?нн?н-к?н ?с?, матурлана. Урамнар чиста, таза. Я?адан-я?а йортлар, биналар т?зел?. ?ле я?а гына т?зелг?н Мияк? спорт комплексы бел?н мактанмый булдыралмыйм. Бу комплекс ш???рнекенн?н бер д? ким т?гел: зур бассейны, тренажер залы, фитнес залы, зур спорт залы бар, кышын хоккей тартмачыгы булдырылды. Яше д?, карты да шатланып шунда й?ри. Тир?-як авыллар да кил?. Авылыбызда ике зур м?кт?п, алар икесе д? заманча ?и?азландырылган, безг? – балаларга барлык унайлыклар да булдырылган. Тыныч тормышта, ягымлы, ихлас кешел?р яш?г?н, искиткеч г?з?л табигате булган туган ?иремд? яш?? б?хет т?гелмени инде? Минемч?, бу – и? зур б?хет. К??елем? ?ыр юллары кил?:
Туган ягым-Дим буйлары,
Туган ягым – Мияк?,
Мияк?не? ал та?нары
М??ге балкыр й?р?кт?!
Туган ?ирем, якташларым, мин яратам сезне! Туган ?иремд?, сезне? арагызда яш?г?нг? к?р?, мин чиксез б?хетле!
3
Татарстан Республикасы Яр Чаллы ш?h?ре Башкарма комитеты м?гариф идар?се муниципаль бюджет гомуми белем бир? учреждениесе “60 нчы урта гомуми белем бир? м?кт?бе”
Башкаручы:
I категорияле татар теле ??м
?д?бияты укытучысы
Попова Г?лниса Гаян кызы
Сочинение “Туган ягым”
Минем туган ягым –Татарстан Республикасы. Мин Татарстанны? и? матур ?иренд? – Яр Чаллы ш???ренд? яшим. Яраткан ш???рем Чулман елгасы буенда урнашкан. Туган ягым табигате к??елем? ятышлы. Табигатьне? ??йге вакытын бер с?з бел?н ген? ?йтеп бетереп булмый. Б?тен ?ирд? к?б?л?кл?р оча, кошлар сайрый, кызарып ?ил?к-?имешл?р пеш?, ч?ч?кл?р ата. Аларны? ниндил?ре ген? юк:кызыллары, з??г?рл?ре, ап-аклары, сарылары…Кошларны? сайравы, ?йтерсе?, мо?лы к?й кебек. ? к?б?л?кл?рне? канатларындагы р?семн?рне к?рс??, шаккатырсы?. ?ил?к-?имешл?рне? т?ме ген? ни тора… ?йтеп бетергесез т?мле ??м татлы.
Шундый бай ??йд?н со? мул к?з ?ит?. Агачлар алтынга киен?, ?ир ?сте сап-сары х?тф? бел?н каплана. Мен? шул вакытта кешел?р ?зл?ре ?стерг?н у?ышларын ?ыя башлыйлар. К?зге урманга керс??, аны? матурлыгына кызыгырсы?. Шуны? х?тле т?с байлыгын беркая да к?р? алмассы?.
Алтын к?зд?н со? ап-ак кыш ?ит?. Ул ?зене? кил?ен карлы бураннар бел?н белгерт?, ?ир ?стен ап-ак ашъяулык бел?н каплый.Шул вакытка инде агачларда ?зл?рене? к?зге к?лм?кл?рен салган булалар. Кыш аларны ак б?ск? киендер?. Кызганычка каршы, кышын кояш ?ылытмый, ?ил?кл?р д? пешми, кошлар да сайрамый. Алай да, кышны? яхшы яклары да бар. Кыш к?ненд? туйганчы чанада, ча?гыда, тимераякта шуып була. ?г?р д? инде ча?гыда урманга китс??, син д?ньяда и? б?хетле кеше булырсы?. Тынлык… Карда шуа торган ча?гы тавышы гына ишетел?. Шул минутларда шундый р?х?т булып кит?. Шулай к??ел ачканда кышны? узып кит?ен сизми д? каласы?.
Яз ?итк?ч, карлар эри, челтер?п- челтер?п г?рл?векл?р ага башлый. Табигать кышкы йокыдан уяна. К?зд?н ?ылы якларга китк?н сандугачлар, тургайлар, сыерчыклар, карлыгачлар кайталар. ? и? беренчел?ре булып, кара каргалар килеп ?ит?л?р. Кара каргалар кайтса- яз ?иттк?н диг?н с?з. Яз к?ненд? агачлар я?адан яшел к?лм?кл?рен киял?р, матураеп кит?л?р.
Нинди ген? туган илем табигате к?рк?м булмасын, кешел?р аны ??лл?мич? зур зыян китер?л?р. Табигатьне бер д? сакламыйлар. ? бит табигать булмаса, без д? булмас идек бит. ?йд?гез, дуслар, аны саклыйк, бер д? аны кыерсытмыйк. Табигать шундый матур булып калсын, ??рвакыт безне? к??елебезне шатландырып торсын. Мин ?ир шарыны? и? и? ямьле урынында яшим, шу?а к?р? туган ?иремне бик яратам.
И, туган ягым, нинди г?з?л син!.
Мин авыл баласы. Сабый чагымнан бирле челтер?п аккан чишм? тавышын да, талларга кунып сайраган сандугачлар тавышын да ишетеп ?с?м, йолдызлы к?кне , тулган айны к?реп сокланам. Безне? авылны? табигате искеткеч матур. Мин, капка т?бен? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. ?зем чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир? якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышына к?мел?. Балаларны? чыр-чу килеп уйнавы аеруча бер ямь ?сти.
Урманнар яшеллеге, саф ?авасы, ?ырчы кошлары бел?н ?зен? гашыйк ит?. Урманны б?тен кеше д? ярата торгандыр дип уйлыйм мин. ??й к?не урман кешелэрне ?зл?рен? тарта. Ял к?нн?ренд? т?ркем-т?ркем д?, ялгыз кешел?р д? урманга агылалар. Л?кин бик сир?кл?ре шушы матурлыкны саклый бел? шул. Артларыннан ?ем-?ем ч?пл?р, тапталган алан утырып кала. Й?р?клэр сыкрый, урман авыр сулый бу х?лл?рд?н со?. Урман безне к?пме байлыгы бел?н сыйлый: ?ил?к, баланы дисе?ме, шомырты, карлыганы, сих?тле ?л?нн?ре, каен ??м им?н пиннекл?ре. ?мма кешел?р бу байлыкны? кадерен белмил?р, табигатьк? карата р?хм?тле була белмил?р.
Сулыклар да бик к?п безне?, л?кин промышленность предприятиял?ренн?н агып чыккан сулар аларны пычрата, г?з?л табигатьне? ямен ?иб?р?. Сулыкларда яш??че ??нлекл?р ?л?, су буе м?ет чыккан йортны х?терл?т?.
Табигатебез елдан-ел ярлылана бара бит. Кешел?р ала бел? л?кин, “кунак ашы – кара-каршы” булырга тиеш. Табигать анабызны яратырга, аны сакларга кир?к. ?г?р шушылай д?вам итс? кил?ч?к буынга бер н?рс? д? калмаячак. Без к?р?, тоя, сиз? алган хозурлыктан аларны м?хр?м итмик. ?йд?гез ?ле, табигатьк? карата бераз м?рх?м?тлер?к булыйк! Табигать ??м б?тен гал?м ки?леген саклап калу безне? бурыч!
Чат башлангыч м?кт?бене?
4 нче сыйныф укучысы: Г?р?ева Л?йл?.
Укытучы: Б?дертдинова З??р?.
Куян
Ап-ак куян й?гер?
Кыш ?итк?нен ул к?р?.
Кар шикелле ак туны.
Б?ре килг?нен к?рс?,
Кар астына кача.
Кишер алыр ?чен
Бакчага кил? ул.
Капкынга эл?км?с ?чен
Уйлый башлый ул.
Их, син, куян, курыкма.
Кишер бирербез си?а.
Тик т?ртипле булырга
Кир?к бит си?а.
Галиев Нияз, 4а
Туган ягым табигате
??рбер кешег? ?з туган ягы кадерле. Ми?а да ?з туган ягым кадерле. ?зем Казанда тусам да, авыл табигатен мин к?бр?к яратам. Анда бик матур кырлар, болыннар, урманнар елгалар, х?тта таулар да бар. Ул таулар биек т?гел, чир?м ?ск?н калкулыктан гыйбар?т.
??йге эссе к?нн?рд?, ирт?н-ирт?к, елга буена балык тотарга т?шеп утырырга бик р?х?т. Кичен болынга чыгып, дуслар бел?н ?зара ат чабышларын оештыргач, к?ефл?р д? к?т?рел?, ?анга да д?рт, р?х?тлек кил?.
Урманга барса?, ?ир ?ил?ге, каен ?ил?ге, г?мб?л?р ?ыеп була.
Авыл мине ?з табигате бел?н ген? т?гел, минем д?? ?нием, башка туганнар ??м дус-ишл?р бел?н д? ??леп ит?. Авылда булганда, мин кичл?рне яраткан тау башында каршыларга яратам. Аннан кояш баеганын к?з?т?м д?, ?крен ген? ?лл? нинди юллар табып кайтам. ?йг? атлаганда, ми?а ?ле кайтып бетм?г?н сарыклар очрый, кайдадыр сузып кына сыер кычкырганы ишетел?… ? мин ?аман юл тузанын юри очырып, туздырып кайтам ??м инде б?лки, бернич? к?нн?н со? я?адан Казанга ?йл?неп кайтырга туры кил?ч?ген уйлап, таулы авыл юлыннан д?? ?нием янына кайнар ипи бел?н коймак ??м бал бел?н ч?йэч?рг? юн?л?м….
Х?с?нова Г?з?л, 8а
Минем туган ягым
Минем туган ягым ул Саба районы Явлаштау авылы. Мин шушы авылда туып ?ск?н кеше. Х?зерге вакытта Казанда яш?с?м д?, к??елем барыбер авылыма тарта, к??елем анда. Кечкен? вакытымда дуслар бел?н су буйларында й?гереп, уйнап й?рг?нн?рем ?ле д? исемд?. Кайткан саен, дусларны чакырып, су буена т?ш?сем кил?. Кыш к?нн?рен чана шуып, карга батып, тагын бер уйныйсы кил?. Авылымнан аерылгач авыр булды. Казанга ике елсыз иял?ш? алмадым. К?нн?р буе фотография карап, авылны иск? алып елыйсыларым кил? иде.
Авылымда и? ошаганы – аны? табигате ул, су буйлары, елгалары, урманнары, болыннары искиткеч матур. Су буйларына т?шс??, саф ?авасын сулап, су коенып, чир?мд? ятып торса?, авылдан кит?се д? килми башлый. Авылымны? елгалары чиста, ки?, басма салынган, ? аны? аша чыкканда басма аркылы т?гел, су ерып чыгасы кил?.
Урманнары турында ?йтер с?з шундый к?п. Агачлары ??йг? таба яшел яфрак яралар. ??йге чир?мд? ятып ял ит?се килеп тора. Ул ?ил?кл?ре, ул г?мб?л?ре… К?не буе урманда ?ил?к, г?мб? ген? ?ыеп й?рер идем. Кыш к?нн?ренд? шыгыр-шыгыр килеп, куян, т?лке эзл?рен карап й?рс?? д? була.
??й саен кош тавышларын ишет? – ?зе бер искиткеч мог?иза ул. Ромашкалар арасыннан кайтса?, ?зе?не д? тапмыйсы?.
Авылымны? чишм?л?ре! Чишм?л?ре мул сулы, чиста, саф. Челтер-челтер килеп аккан суны к?н саен ?йг? алып кайтып ч?йл?р эч?се кил?.
?хт?мова Ранил?, 8а
Авыл тавышы.
Минем авылым г?з?л табигатьле урында урнашкан. Авылыбызда салкын, т?мле сулы чишм?л?р, т?м-т?г?р?к к?зге сыман к?лл?ре, калын урманнары, яшел болыннары бар. ??й к?нн?ре болыннарда й?гереп й?р?, ч?ч?кл?рд?н такыялар ?р?, урманында ?ил?к ?ыю бик р?х?т.
Мин бабай бел?н печ?н чабарга барам. Чапкан печ?нне ?ыеп куясы?, ?стен? менеп ятасы? да з?п-з??г?р ?авада, болында кечкен? ген? тургайлар сайравын к?з?т?се?. Аларга к?з салып карап торса?, т?рле х?р?к?тл?р ясап ?ле ?авага к?т?релеп, ?ле сине? баш очы?нан гына ?теп китеп сайрауларын д?вам ит?л?р. Аларны? сайравына башка кошлар да, чикертк?л?р д? кушыла…
Кадыйрова Эн?е, 8б
М??ге яш?сен иде ул авыл.
Минем ?чен авыл табигате беренче урынны алып тора. Аны? табигате, саф ?авасы, яхшы кешелекле, ярд?мчел кешел?ре бел?н бик к??елле. Бу сыйфатлар ??рбер авылга хас булган мисаллар.
Минем ?нием бел?н ?тиемне? д? ?з туган авыллары бар. Ул авыллар еллар буе яш?сен иде, ?зне? матурлыгын, саф ?авасын, чиста сулы чишм?л?ре югалмасын иде.
?ниемне? авылы Елыш исемле. Бик кечкен? авыл булса да, тарихы бик бай. Чишм?л?ре д?, урманнары да бар. Авыл ??рбер яклап тек? таулар бел?н ?йл?ндереп алынган. Шул тауларда куе-куе урманнар урнашкан. Урманнарында й?р? ?зе бер л?зз?т. Агачларны? ничек ?с?л?рен? бирелеп караса?, бер?р т?рле биз?к т?шерерг?нен к?раласы?. ? к?зен агач яфраклары сары я?гыр кебек коелалар. Кышларын аларны? ботакларына матур итеп кар б?ртекл?ре куна. ?йтерсе? алар туйга килг?н к?л?шл?р кебек утыралар. Туган ягым табигате турында никад?р ген? язсам да, аны? матурлыгын с?зл?р бел?н а?латып бетереп булмый…
?ниемне? авылы бик матур шул! М??ге яш?сен иде ул авыл.
Сафиуллина Эльмира, 8б
Сочинение «Яратам сине, туган як»
Яратам мин туган илемне,
Яратам мин туган телемне,
Яратам мин туган ?иремне,
Яратам мин туган ?емне,
гаил?мне, ?ниемне, ?тиемне, д?? ?ниемне, д?? ?тиемне ??м н?ни бертуган се?елемне. Мин, Л?йс?н Илгиз кызы Сейдгазова, Пенза ?лк?сене? Лопатино районы иске Вершаут авылында яшим. Мин ?ирг? татар кызы булып тууыма бик горурмын. Мин ?земне? туган телемне яратам, ч?нки ул ?нием, ?тием, ?би-бабаем теле. Без ?йд? татар теленд? ген? с?йл?ш?без.
Безне? Вершаут авылында м?кт?п, м?д?ният йорты бар. М?д?ният йорты каршында зур ??йк?л басып тора.Ул Б?ек Ватан сугышы кырында ятып калган авыл батырларына, безне? ирекне саклаучыларга багышлап салынган. Б?ек ?и?? к?ненд? шул ??йк?л янына балалар, укучылар, авыл халкы ?ыелып аларны иск? алалар.
Безне? яш?г?н ?иребез – авылыбыз бик матур. Авылыбызны б?тен ягыннан урманнар уралган. «Урманнарда кура ?ил?к т? ?ир ?ил?к, к?з ачып йомганчы ?ыярсы? бер чил?к». Ул ?ил?кл?р шулкад?р т?мле авызда эреп кит?. Туган ?иремд? ?ск?нг?ме ?лл? ми?а шулай тоела? Андый т?мле ?ил?кл?р безд? ген? ?с? кебек, алардан бер д? туймыйсы? сыман. ? к?з к?не бай урманнар безне т?рле-т?рле г?мб?л?р бел?н б?л?кли.
Авылны? бер почмагында зур к?л ??елеп ята. Ул балыкка бай. Яз, ??й к?нн?ренд? к?лг? бик к?п булып акчарлаклар килеп т?ш?. Нинди к??елле шул акчаларны? к?лг? чумып-чумып балык тотуларын карап торырга!
Яз ?ит? бел?н яшел чир?мд? б?л?к?й ген? каз,?рд?к б?бк?л?ре шул ?л?нне ашап, й?гереп й?рил?р, ? ??й к?нн?ре к?л ?сте ап-ак булып кит?, ?йтерсе?, к?л ?стен? ак кар яуган. Бу авыл халкыны? казлары, ?рд?кл?ре й?зеп й?рил?р. ? к?з ?итк?ч, ??р ?йд? каз ?м?л?ре оештырыла. Кызлар казларны чил?кк? т?яп, к?янт?л?рг? тагып, чишм?г? казлар юарга т?ш?л?р. ? кичл?рен кызлар, ?м? булган ?йг? ?ыелышып, т?рле уеннар уйный, ?ырлар ?ырлый, егетл?р гармун суза. ?ай, к??елле д? инде шул чаклар! Без, авыл балалары, сыйланып, т?мле ризыклар ашап р?х?тл?н?без.
Б?лки, ул ми?а гына шулай тоела!? Мин уземне? туган ?иремне бик яратам, ч?нки бик матур, бик с?йкемле минем туган авылым, аны? чылтыр-чылтыр аккан чишм?л?ре, ул чишм?л?рне? сап-салкын сулары. Алар шундый т?мле! Ул суларны эчк?ч, ?аны? р?х?тл?неп кит?, яшисе килеп тора! Ул судан ?ич т? туймысы?, шундый т?мле минем авылымны? чишм? сулары!
Май аенда безне? авыл ап-ак к?лм?к киг?н т?сле була. Т?рле ?имеш агачлары ч?ч?кк? т?рен?. К?р?се иде шул вакытта, нинди матур безне? яш?г?н ?иребез! Т?нн?р буена сандугачлар сайравын утырып ты?лыйсы кил?. Шул вакытта чикерк?не? кычкыруы да си?а башка т?рле булып тоела. Ул инде к??ел к?т?ренке булуга шулайдыр, минемч?.
??й к?не алмаларын, чиял?рен й?зеп кен? ?лгер. Авылда мал-туарга печ?н ?ыйган вакыт килеп ?ит?. Хуш исле печ?н исл?ре яулап ала, син ул исне сулап туймыйсын. ? кырларда ??й к?не ашлыклар к?кр?п ?с?. Алар т?рл? вакытта т?рле т?ск? кер?. Бер карыйсы?, ди?гез кебек яшькелт-з??г?р ул, ? икенчел?п караганда – кояш кебек, ?ылытып сары т?ск? керг?н. К?з ?итк?ч, кырга комбайннар чыга, иген т?ялг?н машиналар кырдан бертуктаусыз авылга я?а ?ыйган урожайны ташыйлар; аннары ул элеваторларга кит?. Безд? ?ск?н ашлыктан ипи-печенье, тортлар, ??м башка т?рле ризыклар пешер?л?р.
Безне? авылда к?п еллар элек руслар бел?н татарлар яш?г?н. Авылны? бер почмагы «рус очы» дип аталган. Рус балалары да татар балалары да бер м?кт?пк? й?рг?н. Руслар ??м татарлар берг?л?шеп бик тату яш?г?нн?р, эшт? д?, ялда да берг? булганнар. Х?зер инде авылыбыз – татар авылы.
Нинди р?х?т ?зе?не? туган-?ск?н ?ире?д? яш??! Ходай сугышларыннан сакласын, к?гебезне кара кайгылы болытлар капламасын инде.
?ади Такташны? “Мокомай”поэмасыннан юллар иск? т?ш?:
Бер ?ирд? юк андый ак каеннар,
Бер ?ирд? юк андый урманнар,
Бкр ?ирд? юк камыш сабаклары-
мондагыдай шаулый торганнар…
Туган ягы кир?к кешег?!
Туган як – яшел бишек. Туган як каян башлана со?? И? беренче булып кайда син туды?, беренче булып аяк баскан ?ире? ул.
Туган ?ирем – ?ти – ?ни йорты,
Бик кадерле безг? ул шу?а.
Туган ?ирне? г?з?ллеген уйлап,
К??елл?рем шунда омтыла.
Туган ?ир ул кайда яш?ве?н?н башлана. ? мен? минем туган ягым Иске Роман авылыннан башлана. Бу авыл тигезлект?, табигатьне? и? матур почмагында урнашкан. Авылны икег? б?леп елга ага. Ерак т?гел наратлыгы бар. Анда барып кайтуы? ?зе бер р?х?т. Саф ?ава, озын матур наратлар, т?мле ?ил?кл?р. Монда тормышны? ??р к?н – мизгелен? шулкад?р д? ?аны?-т?не? бел?н бирелеп, куанып, та? аткан саен шатланып яшил?р. ?ирне?, мал – туарны?, эшне? шулкад?р д? олылап, кадерен белеп эшлил?р. Табигать бел?н ис?пл?ш?, х?рм?т ит? бел?-халык ?хлагы. Табигатьне? д? бит ?аны бар дил?р. Сакларга кир?к аны.
Безне?, ерак т?гел ген? тагын бер матур ?иребез – каенлык бел?н платина бар. Каенлыктагы каеннарны? матурлыгы!.. Сокланып туя алмаслык. Зифа, биек, матурлар! ? мен? суында ??р ??й авыл халкы, бала-чага, кайткан кунаклар коеналар.
Туган ягы кир?к кешег?. ?ни ??рвакыт ?йт? кил?: “ Кунакта яхшы, ? ?йд? тагы да яхшырак! ”- ди. Кеше туган яксыз – канатсыз кош кебек дил?р. Юкка гына ?йтмил?р бит. Чынлыкта да шулай. Кая гына барма, туган ?ире? сине? ?чен и? беренче урында, ул и? г?з?ле, а?ардан да саф ?авалы, чиста сулы авыл, к?пме ген? эзл?с?? д? юк кебек. Мен? шулай соклану, мо?ланулардан, сагыну – сагышлардан ?релг?н ул туган як бишеге. Без мен? шунда тирб?леп ?с?без.
Минем фикеремч?, ??рбер кешег? туган ?ире и? якыны ??м кадерлесе. Шу?а да аны яратырга, сакларга кир?к.
Хамзин Идел. 5 класс.