Игелекле булу ул ? ш?фкатьле, иманлы, ?хлаклы булу, сабыр гына с?йл?ш?, м?лаем, ярд?мчел булу. Бу сыйфатлар безг? борын-борыннан ?би-бабаларыбыздан мирас булып калган. Гомум?н, без ?д?п сакларга, инсафлы, намуслы булырга, ?ти-?ни хакын хакларга тиешбез. Бу ?зе игелеклелекне к?рс?т?. Тормышта к?ренг?нч?, игелекле булу ул ? ярд?мчел булу, кеше х?лен? кер? бел?, читл?р х?ср?тен? с?енм??, ??р ?ни баласыны? к??елен? шушы сыйфатларны ? игелеклелек ?имешл?рен салырга тели. Игелекле кеше ? башка кешел?рг? изгелек кылучы зат. Тир?-юньд?гел?рг? яхшылык эшл?? ??ркемне? кулыннан килми ул. Начарлыкны гына бик тиз эшл?п була. Аны? ?чен х?тта уйларга да кир?кми. Б?генге к?нд? изгелек эшл??чел?р шактый к?п. М?с?л?н, безне? к?рше апа балалар йортында эшли. Ул безг? ятим балаларга ярд?м ит?че кешел?р турында с?йли. Кайбер??л?р киемн?р, акча, б?т?н кир?к-яраклар бел?н ярд?м ит?л?р ик?н, аларны? саны со?гы елларда тагын да артты, ди ул. ? кайбер??л?р ятим балаларны т?рбияг? алалар, ди. Х?тта бер гаил? ?ч баланы т?рбияг? алган. Аларга беркем д? бу эшне эшл?рг? кушмаган. Бу гаил?л?р кешег? ярд?м ит?не ?зене? намус ??м в??дан эше дип саный. Бу ? изгелекне? бер кечкен? ?рн?ге ген?. Кешел?р ?чен кылган б?тен гам?лл?рне д? изгелекк? мисал итеп була, минемч?. ?би-бабайларга, авыр х?лле кешел?рг? булышты?мы, ?йд? ?ти-?ние??, дусты?а ярд?м итте?ме, х?тта тел?с? кемг? яхшылык эшл?с?? д?, бу ? изгелек. Ян?ш?безд? шундый кешел?р к?бр?к булса, яш?ве к?пк? к??еллер?к булыр иде.
Примерное сочинение-рассуждение (на татарском языке) на актуальные проблемы в нашей жизни – алкоголь, наркотики. “Матурлык д?ньяны коткарыр”, -дил?р. Минемч?, и? матур кешел?р – балалар. Без гаил?д?, м?кт?пт? т?рбиял?н?без. ? м?кт?п ул – д?ньяга, тормышка караш формалаша торган и? изге урын. Бала беренче тапкыр м?кт?пк? килг?ч ?зен? дуслар таба, алар бел?н аралаша. Еллар утк?н саен ул акыл, т??риб? туплый.Аны? тормышка ?з карашы, ??р н?рс?г? ?з фикере барлыкка кил?. Л?кин кешел?р табигать тарафыннан шундый т?рле итеп яратылганнар. Холык-фигыльл?ре, кыяф?тл?ре, социаль х?лл?ре, д?ньяга карашлары бел?н кешел?р бер-берл?ренн?н шактый аерыла. Безне? арада да т?рлел?ре бар. Дин юлына кереп китк?н, с?лам?т яш?? р?веше алып барган, акыллы, белемле яшьл?р бел?н бер- р?тт?н начар гад?тл?рг? иярг?нн?ре д? бик к?п. Мине бигр?к т? наркомания диг?н зур аф?т борчый. Элек без бу турыда телевизордан к?реп, газета-жуналлардан укып белдек. «Ярый ?ле безд? юк бу чир», дип уйлый идек. К?пл?р наркотик кармагына бик тиз эл?г?. Бу баткаклыкка кереп баткач кына алар аны? нинди куркыныч ик?нен а?лыйлар. Алар инде беркайчан да с?лам?т, ирекле була алмыйлар. Кеше ?зене? наркоман ик?нен а?лаганда бик со? була инде. Л?кин чын наркоманнар да ?зл?рен наркоман итеп танырга тел?мил?р. Алар язмышларына буйсынып, тормыш ?чен к?р?шс?л?р, ?зл?ре ?чен яхшырак булыр иде. Эн? бел?н бит ?ле СПИД вирусы да дус. К?п наркоманнар ВИЧ инфекцияле була ик?н.ВИЧ инфекцияле наркоман аналардан з?гыйфь балалар туа, к?пме кешел?р наркоман туганнары ?чен газап чиг?. Бу турыда газеталарда бик к?п файдалы материаллар бар. Бу м?кал?л?рд? к?п т?рле файдалы ки??шл?р, гыйбр?тле вакыйгалар бел?н танышырга була.Шушы газеталарда м?кал?л?рне,хатларны укыгач ,мин аларны? геройлары ис?нме,т?гелме ик?нлеге турында уйлыйм. Алар кайчандыр безне? арада яш?г?н кешел?р бит.Аларны? язганнары – наркомания д?ньясында аяк басканарны? уртак язмышы . Мин ?зем? андый язмыш тел?мим . Бер??л?р л?зз?тне, р?х?тлекне шул наркотиклардан, т?м?кед?н, алкогольле эчемлекл?рд?н алсалар, яхшы, т?рбияле кешел?р р?х?тлекне, л?зз?тне тормышта, яш?ешт? к?р?л?р. Бала ?зене? гаил?сенд?, ян?ш?д? ?ти- ?нисе, туганнары. Ул алар бел?н к??елле с?йл?ш?, ??г?м? кора. Ял к?нн?ренд? берг?л?шеп табигать кочагына чыгып кер?, тир?-якны к?з?т?, гаил? берлеген д? сакларга ярд?м ит? бит. ?йе, х?зер ?ти-?нил?рне? вакыты бик к?п т?гел, к?бесенч? ул юк та ?ле. Гаил? ?ылысы ??р кешег? р?х?тлек, л?зз?т бир?. ?йтик, бала м?кт?пт? дуслары бел?н аралаша, белем ала. ?леге дустына м?гал?м? кешег? р?х?тлек, л?зз?т бирмимени? ?лб?тт?, бир?. Бары ?зе?не? рухи ныклыгы?ны саклаган х?лд?, тормышны? ??р мизгеленн?н яхшылык кына эзл?рг? кир?к. Тормыш гел р?х?тт?н, яхшылыклардан гына тормый. Л?кин берн?рс? д? гомерлек т?гел, авырлыклар вакытлыча гына. Аларны ихтыяр к?чен саклаган х?лд?, сабыр итеп ?тк?реп ?иб?р? белерг? кир?к. ?г?р д? кеше ?зен? начар гад?тне юлдаш ит? ик?н, авырлыклар ?т?р, ? ?леге начар гад?т кешед? калыр. Тормышны? матур, с?енечле мизгелл?рен кеше тулысынча кабул ит? алмый. Ул инде начар гад?т баткаклыгында. Бары тик ?леге сазга килеп эл?кк?ч кен? кеше ?зене? кайда ик?нлеген а?лый. Л?кин со? була. Мондый х?лд? калмас ?чен ?ти-?нил?ребез, укытучыларыбыз безне тормышка ?зерлил?р, зарарлы гад?тл?рд?н саклыйлар. Алар безг? б?хетле яш?? серл?рен ?йр?т?че чын дусларыбыз, ки??шчел?ребез. Мен? шушындый ?ти ??м ?нил?р, укытучылар булганда, ??р бала файдалы эшл?р бел?н ген? ш?гыльл?нер, начарлыклар, зарарлы гад?тл?р безне читл?теп ?т?р, дим мин. Б?тен д?ньяда яман чирл?рне, зарарлы гад?тл?рне бетер? – ??ркемне? изге бурычы, ??р бала, ??р ?лк?н кеше к?р?шк? кушылса ??м ?зе д? яхшы ?рн?к к?рс?тс?, без мо?а иреш?ч?кбез. Барысы да ?зебезне? кулда.
Икм?к — тормыш нигезе План. I. К?кт? кояш, ?ирд? икм?к — м??гелек. II. Икм?к — асылташлардан да кыймм?тр?к. 1. Яш?? к?че — икм?кт?. 2. Икм?кк? табыну. Икм?к турында халык. 3. Икм?к юлы авыр ??м мактаулы. 4. Икм?к турында язылган ?с?рл?р. III. Икм?кне? кадерен бел, игенче хезм?тен х?рм?т ит. Икм?к — игенчене? ?ан ?ылысы, ?ир-анага кадер-х?рм?те. Яш?? чыганагы ул ??р й?р?кне?, Шу?а кадерлибез икм?кне. Э. М?эминова. Икм?к! Шулай дип авыз тутырып ?йтте? ис?, т?мле исе бел?н борыннарны кытыклап, ?сте алтынга манылган сыман сап-сары, к?переп пешк?н ипи к?з алдына кил?. Икм?кне олылап, безне? халык теленд? к?пме ген? ?йтемн?р, хик?ял?р тумаган! Мен? шулардай берсе: «К?нн?рд?н бер к?нне ?нисе улына икм?к кыерчыгы тоттыра. «Балдан да татлырак булгач кына ашарсы?. Татлы булмаса, ?зе? ч?чеп, ?зе? иг?рсе?», — ди. Шуннан нил?р булган — беркем белми. Тик шунысы гына ачык: ул ?нисене? с?зл?рен гомере буе онытмаган, икм?кт?н татлырак берни д? юклыгына ышанган». ?йе, икм?к с?зене? м?гън?се сабый чактан ук, ?бил?р-бабайлар с?йл?г?н ?киятл?рд?н «изге» булуы бел?н ян?ш?д? торып, к??елд? бик тир?нг? се?еп калган. Икм?к! Никад?р б?ек ул! ?ир й?зенд?ге тау чаклы алтыннар да, м?рм?р сарайлар да — берсе д? а?а ти?л?ш? алмый. Юк, ти?л?ш? алмый. ?лл? к?п хезм?т куеп ?стерг?нг? шулаймы со?? ?г?р бер?р ?ирд? ташланган икм?к сыныгы к?ренс?, к??ел ?рни, й?р?к сыкрый. Кулда к?переп пешк?н икм?к. Аннан да б?ек н?рс? юк кеше ?чен. Тир т?кми икм?к ?сми, дил?р. Бу бик д?рес. К?пме хезм?т куелган а?а. Шу?а бик кадерле ул. Иген иг? борын-борыннан и? изге, и? м?катд?с, и? д?р???ле эш саналган. Алтын б?ртекл?рне ?ир куенына ч?ч?рг? чыгар алдыннан бабаларыбыз ?йб?тл?п мунча керг?н, и? чиста к?лм?кл?рен киг?н. Уракка т?ш?р алдыннан да шулай булган. Шундый заман булган, гасырлар буена крестьян иген икк?н, бер т?т?р?м ?ире ?стенд? сука бел?н ??фа чикк?н, чабагачы бел?н ашлык суккан, урак урып, аркасына б?кре чыккан. Инде крестьян кулланган борынгы эш коралларыны? исемн?ре ген? калды. Безне? буын аларны музейларда гына к?р? ала. Х?зер барысы да башка. Техниканы ?йтеп торасы да юк. К?пме еллар ?тк?н, к?пме сулар аккан. Елларны? да т?рлесе килеп торган, кырыслары, тынычлары, сугышлары… Беренче бишьеллыклар, коллективлашу чорлары, ?р-я?а колхоз-совхозлар… Х?зер без башка заманда яшибез. ?мма икм?к элеккеч? ?к кадерле. Кулымдагы икм?кт?н д? б?ек н?рс? юк минем ?чен. ?лл? аны? аша ?би-бабайларыбызны? тамызган тир т?мен тойганга шулаймы со??! Тырыш хезм?т, т?кк?н тирл?р ?илг? китми, ?ирд? ятмый. ?ир д? ?зене? юмарт сые бел?н игенчег? игелек к?рс?т?. Кулда икм?к. А?а караса?, г?я сабыйлар елмаюын, чал ч?чле аналар р?хм?тен, иркен кырларыбыз матурлыгын, игенчене? горур к?з карашын тоясы?. Шушы икм?к ?чен ме?-ме? р?хм?т ?йт?се кил? игенчег?. Я?а ?рл?р яулаганда я?а ачышлар ??м у?ышлар сезг?, х?рм?тле игенчел?р! ?ир й?зенд? икм?кт?н д? изге н?рс? бармы ик?н?! Мен? шу?а к?р? халык игенчене ихтирам ит?, а?а дан ?ырлый. Икм?к булганда ?ирд? я?а ?ыр туа. Безне? язучылар к?п кен? ?с?рл?рен игенчег? багышлыйлар. М?с?л?н, Г. Б?шировны? «Намус» романы. ?с?р тулысы бел?н игенче хезм?тен? багышланган. Анда колхозчыларны? сугыш елларындагы батыр хезм?те, фронт бел?н тылны? берд?млеге, Ватан сугышыны? и? авыр, и? газаплы чоры— 1942 нче елда немец фашистларыны? Идел буена — Сталинградка килеп ?итк?н к?нн?ренд? Татарстан халкыны?, бигр?к т? хатын-кызларны?, яшьл?рне? тырыш хезм?те к?рс?тел?. ?с?рне? ?з?генд? Н?фис? бригадасыны? мул у?ыш ?стер? ?чен к?р?шен сур?тл?г?н вакыйгалар ята. Авыр сугыш елларында ??р гектардан й?з кырык тугызар пот у?ыш алу ?и?ел булмый, ?лб?тт?. Моны? ?чен Н?фис?л?рг? нык тырышырга, к?п тир т?г?рг? туры кил?. ?ир караганны ярата, ди халык. Шуны ист? тотып, алар бодай ?ирен? инешт?н к?з буе л?м ташыйлар. К?з ачмаслык бураннарда, билд?н к?рт ерып, кар тоталар. Кыш буена них?тле тирес чыгаралар, к?пме к?л ?ыялар. Бик авыр була аларга. Авыл халкы ?зл?рене? сугыштагы авылдашлары ?чен, илне? ?и??е ?чен ?зене? тырыш хезм?тен кызганмый. Алар ?зл?рене? т?н йокыларын йокламыйча эшлил?р, ч?нки фронтка икм?к кир?к. Мен? нинди тырыш игенчел?ребез булган безне? авыр сугыш елларында! Аларны? хезм?те зур ихтирамга лаек. Икм?к — туклык, с?лам?тлек, хезм?т, шатлык нигезе, муллык билгесе. «Икм?к — ул тормыш, ул Ана, Ватан, м?х?бб?т кебек ?к м??гелек. Икм?к — ул безне? к?чебез, ку?тебез, ил?амыбыз, р?х?тебез», — диг?н танылган аш-су остасы Юныс ?хм?т?анов.
Сочинение язу методикасы ( 2014 елгы китаптан) С2 ?лешенд? бирелг?н тексттан алынган ?зекне? м?гън?сен а?латып, и?ади эш башкарыла. Монда, беренче чиратта, сочинение язу осталыгы тал?п ител?. Ист? тотыгыз!!! Язма эшегез текстны? эчт?леген с?йл??г? ген? кайтып калмасын! Сочинение к?л?ме 70 с?зд?н д? ким булмаска тиеш. Сочинение т?б?нд?ге к?рс?ткечл?р буенча б?ял?н?: текстны? м?гън?сен а?лау; тексттан алынган мисаллар булу; м?гън? б?тенлеге, б?йл?нешле с?йл?м ??м аны? эзлеклелеге саклану; эшне? композицион яктан т?зек булуы. Сочинение язуны? эзлеклелеге. Текстны игътибар бел?н укыгыз. Сорау-биремне? м?гън?се турында уйлагыз ??м тексттан ?йтелг?н фикерне ачыкларга ярд?м ит? торган с?зл?рне табыгыз. Куелган сорауга ?авап бирерг? ярд?м ит? торган м?гън?ви кис?кл?рне табыгыз. Сорауны? эчт?леге буенча ?зегезне? тезисыгызны формалаштырыгыз (1-2 ??мл? ?ит?). Тексттан фикерегезне? д?реслеген раслый торган 2 д?лил китерегез. Мисалларны ?земт? (цитата) р?вешенд? бирегез яки ??мл?не? т?ртип номерын к?рс?тегез. Д?лилл?рне? тезиска туры кил?-килм?вен тикшерегез. Н?ти??г? к?чегез (н?ти?? ?чен бер ??мл? д? ?ит?). Композицияне тикшерегез: сочинение текстыны? тезисы, д?лил ??м н?ти?? ?лешл?рене? булуы, абзацларга б?лен?, ?лешл?р арасында б?йл?неш булу ?.б. Фикерегезне? автор позициясе бел?н туры кил?-килм?вен ачыклагыз. 10. Сочинениегезне бернич? тапкыр укыгыз. Язмагызны? грамоталылыгына (с?йл?м ??м грамматик нормаларны? ?т?леше, орфография ??м пунктуация) игътибар итегез. Сочинениене у?ышлы язар ?чен, алгоритмга салынган модельне а?ларга ??м шуны? нигезенд? эшл?рг? т?къдим ител?. нче адым. Тезисны формалаштырабыз. Тезисны тексттан алырга яки, автор фикере бел?н аваздаш булырлык итеп, ?зе?? формалаштырырга м?мкин. М?с?л?н: Батырлык нинди була? К?рг?небезч?, тезисны сорау формасында бир? яхшырак, ч?нки мондый тезис уйландыра ??м ?леге м?сь?л?г? ??ркемне? субъектив фикере булуын тал?п ит?. нче адым. Тексттан тезисны ачарга м?мкинлек бир? торган д?лилл?рне сайлыйбыз. нче д?лил: ?нв?рне? д?? апасы автобуста х?ле авырайган абзыйга ашыгыч ярд?м к?рс?т? башлаган. Автор ?леге очракны т?къдим итеп, укучыны? ?зен? уйланырга м?мкинлек бир?. Бу текстта автор позициясе бик тир?нг? яшеренг?н, «кычкырып» тормый, шунлыктан беренче д?лилне? батырлык булу-булмавын укучы ?зе билгели. нче д?лил: малайлар, агып торган нефтьне к?рг?нн?н со?, эшчел?р янына «элдерт?л?р» ??м х?б?р бир?л?р. ?леге очрак батырлыкмы, ?лл? гад?ти х?лме? нче адым. Н?ти??не формалаштырабыз. Дим?к, батырлык ул – ?зе? турында уйламыйча, кемг? яис? н?рс?г? д? булса чын к??елд?н ярд?м ит?. ?леге модельд?н файдаланып, сочинение язып карагыз. ?рн?к ?чен укучыларны? бер сочинение вариантын т?къдим ит?без. «Батырлык шундый була димени?!» с?зл?ре безне тыныч тормыштагы батырлык турында уйланырга м??б?р итте. Чынлап та, нинди була со? ул батырлык? Тормышта т?рле катлаулы вакыйгаларга юлыгасы?. Шул вакытта югалып калмау, намус кушканча эшл?? кир?к. Л.Гыймадиева ?леге ?зект? геройлар бел?н булган ике вакыйганы батырлыкка ти?ли. Беренчесе автобуста булган х?л бел?н б?йле. Пассажирларны? берсе – т?п геройны? апасы – кис?к х?ле авырайган кешег? ашыгыч ярд?м к?рс?т?. Бу батырлыкмы? Минемч?, шундый х?лд?, югалып калмыйча, кешег? ярд?м кулы сузу, аны? тормышын, с?лам?тлеген саклап калу-зур батырлык. ?леге фикер ?нв?р тарафыннан да ассызыклана: «Син, д?? апа, чын батырлык эшл?де?.» Икенче вакыйга кечкен? ?нв?рне? батырлыгын к?рс?т?. Аны?, очраклы р?вешт? агып торган нефтьне к?реп алып, тиз арада эшчел?рг? х?б?р ит?ен д? батырлык буларак б?ял?рг? м?мкин. Икенче д?лил ЗОнчы ??мл?д? ачык чагылган. Кече яшьт?н ?к табигатьне саклау, аны? чисталыгы турында кайгырту б?генге к?нд? аеруча м?ним. Дим?к, батырлык ул – ?зе? турында уйламыйча, чын к??елд?н ярд?м ит?, дип н?ти?? ясарга була. Кешел?р битараф булмаса, тормышта ??рчак т?рле батырлыклар ?чен урын булуын онытмаска кир?ктер.
Табигать – туган йортыбыз. Табигать ул – безне? ?йл?н? – тир?без. Кояш, болыт, су, таш, ?семлекл?р, хайваннар – барысы да безне чолгап алган тир?лек – табигать дип атала. ??р ?ир й?зенд? гомер итк?н кеше ?зен? кир?кле ?йберл?рне табигатьт?н ала. Кеше иген, яшелч?, ?ил?к – ?имеш ?стер?, терлек, кош – корт ?рчет?. ?зен? яш?? ?чен у?айлы шартлар тудыра. Елга – к?лл?рд?н балык тота, урманнардагы ?ил?к – ?имешен, агачын файдалана. ?зл?рен? азык туплый. Табигатьебез аллы – г?лле ч?ч?кл?рг? к?мелеп утыручы болын – кырлары, чишм?л?рд?н челтер?п аккан саф, чиста сулары, к?мешт?й саф сулы к?лл?ре, кечкен? ген? инешт?н башлап, зур елгага таба ыргылучы елгачыклары бел?н бай. Табигать – ул безне яш?т?че д?, терелт?че д?, д?ньяны танырга ?йр?т?че д?. Без табигатьне? ??р ел фасылына сокланып, саклап, кадерл?п, яшеллекк? ??м матур ч?ч?кл?рг? к?меп, зыян китермич? ?з туган йортыбыз итеп кадерл?п яш?терг? тиешбез. Табигать матурлыгы – ул безне? матурлык. Кызганычка каршы, б?генге кешелек табигатьне? кадерен белеп бетерми. Табигатьебезне? чиста сулы елга – к?лл?рен пычрату, очсыз – кырыйсыз урманнарын бер м?гън?сез кисеп бетер?, химия заводларны? агулы газлары бел?н чиста ?авабызны бозу, урамнардагы ч?п – чарларны? ??елеп ятуы к??елл?рне тетр?ндер?. Моны булдырмау – ул безне? изге бурычыбыз. Мен? ямьле яз ?итте. Кыя таулардан ташулар ага башлады, урамнарда ташланып калынган ч?п – чарлар кар астыннан калкый башладылар. Берк?нне безне укытучыбыз, м?кт?п тир?сен ч?п – чардан арындыру максаты бел?н, урамга алып чыкты. Чыккан идек, анда н?рс? ген? юк? ! Анда к?газь калдыклары, т?м?ке ч?пл?ре, шеш? савытлары ??м башкалар. Шушы ташландык ?йберл?рне к?реп га??пл?неп т? куйдым. Шуны? х?тле кешене? т?ртипсезлеге, ?ыйнаксызлыгы, ?д?псезлеге борчый мине. М?кт?п тир?сен ч?п – чарлардан арындыргач, укытучыбыз бел?н сыйныфка кереп, табигатьне? кадерен бел?, аны чиса тоту турында кызыклы ??м кир?кле м?гъл?матлар тупладык. Бернич? кис?т? бел?н язылган фикеремне д? ?йтеп ?т?сем кил?: Урман, болын, сулык, к?лл?рне пычратма, ч?п ташлама, тел?с? кайда учак якма! Агачларны р?хс?тсез кисм?, ботакларын сындырма, ?л?нн?рне тамыры бел?н йолкыма! Табигать байлыкларын кир?генн?н артык кулланма! Табигатьебезг? зыян салучыларга юл куймыйк. Аны ?з туган йортыбыз итеп саклыйк, яклыйк ??м матурлыгына, иркен саф ?авасына, елга – к?лл?рен? игътибарсыз калмыйк. Табигать ул – безне ашата, эчерт?, киендер?, с?лам?тлекне саклый. ?зебезне? кылган эшл?ребез ?чен х?зер д?, кил?ч?к буыннар алдында да ?аваплы ик?нлегебезне тоеп яшик.
Сочинение / Мин гаил?мне яратам Мин б?л?к?й чакта, 2008 ел илебезд? Гаил? елы дип игълан ителде. Телевизордан эмблемасы да к?рс?телеп торды. Эмблемада ?ти, ?ни, балалар сур?тл?нг?н булса да, минемч?, гаил?л?р т?рле булырга м?мкин. М?с?л?н, ?би яки бабай бел?н оныклар, ?ни бел?н балалар, ?ти бел?н балалар, ? кайбер очракларда балалар ?зл?ре ген? д? бер гаил? булып яш?рг? м?мкинн?р. Ничек кен? булмасын, мондый гаил?л?рне? д? гаил? булып аталырга ??м б?хетле булырга хаклары бар дип уйлыйм мин. ? х?зер ?земне? гаил?м турында язасым кил?. Безне? гаил? д? эмблемага туры кил?. Безне? гаил?безд? д?рт кеше: ?тием, ?нием, апам ??м мин. Гаил?без бик тату ??м бик тырыш. Безд? бер?? д?, беркайчан да эшсез утырмый. ?тием бел?н ?ниемне? эшл?ре д? уртак. Алар ??рчак ?зара с?йл?ш?л?р, ки??шл?ш?л?р, фикерл?ш?л?р. Безне? фикерл?рне бел?се килеп, безд?н д? ки??шл?р сорыйлар. Шулай ?ыелып, фикерл?шеп, уен-к?лкеле с?йл?ш?л?рд?н я?а идеял?р туа. ?й эшл?рен д? берг?л?п эшл?рг? яратабыз. ?ниебез т?мле итеп ашлар пешер?. Т?п эшебез уку булса да, ?й ?ыештыру, ид?нн?рне, савыт-сабаларны юу шикелле эшл?р бел?н ?ниебезне борчымаска тырышабыз. Апа бел?н без х?зер зурлар инде, ?зебез д? булдырабыз андый гына эшл?рне. Вакыты булганда, безг? ?тиебез д? ярд?м ит?. Буш вакытларыбызда, берг?л?шеп, кроссвордлар, сканвордлар чиш?рг?, компьютерда интеллектуаль уеннар уйнарга яратабыз. ?тиебез бик белемле, эрудит кеше безне?. Безг? д? к?п кызыклы м?гъл?мат бир? ул, без белм?г?н ??м а?ламаган к?п н?рс?л?рне гади ??м кызыклы итеп а?латып бир?. Кайбер телетапшыруларны ??м кинофильмнарны да берг?л?п карарга яратабыз. Театрларга, концертларга да к?п вакытта берг?л?п й?рибез. Аннан берг?л?шеп фикер алышабыз. Кемг? н?рс? ошаганын, н?рс? ошамаганын ачыктан-ачык с?йл?ш?без. ?ебез кечкен? булса да, безд? ??рчак кунаклар к?п була, ч?нки туганнарыбыз, гаил? дусларыбыз к?п безне?. Барысы бел?н д? тату, аралашып яшибез. ?тием д?, ?нием д? ? авыл балалары. Алар республикамны? ике районында туып-?сеп, Казанда очрашканнар ??м яратышып гаил? корганнар. ?би-бабаларыбыз да, к?пл?г?н туганнарыбыз да авылда яши. Буш вакыт булу бел?н, без аларны? х?лл?рен белешеп, кир?к булганда булышып та кил?без. Авылда алар ? т?ртипле, акыллы, х?рм?тле кешел?р. Гаил?мне мин алардан башка к?з алдына да китер? алмыйм. Т?рле ?ирл?рд? яш?с?к т?, без б?тен туганнарыбыз бел?н берг?л?шеп, дус булып, зур бер тату ??м матур гаил? булып яшибез. Мин ?з гаил?мне бик т? яратам. ?ниемне д?, ?тиемне д?, апамны да бик т?, бик т? яратам. Алар да мине яраталар. Мин аларны? ??рчак сау-с?лам?т, озын гомерле, б?хетле булуларын тел?п яшим. Б?тен-б?тен гаил?л?рг? д? и? изге тел?кл?ремне телим. ? кешег? тел?г?н изге тел?кл?р унлата, й?зл?т? савап булып кешег? кире кайта ул, кызым, дип ?йт? иде минем д?? ?ни. Мин б?тен кешел?рне? бер-берсен? изге тел?кт? булып яш??л?рен телим. http://insha.ru/text/10
Игелекле булу ул ? ш?фкатьле, иманлы, ?хлаклы булу, сабыр гына с?йл?ш?, м?лаем, ярд?мчел булу. Бу сыйфатлар безг? борын-борыннан ?би-бабаларыбыздан мирас булып калган. Гомум?н, без ?д?п сакларга, инсафлы, намуслы булырга, ?ти-?ни хакын хакларга тиешбез. Бу ?зе игелеклелекне к?рс?т?. Тормышта к?ренг?нч?, игелекле булу ул ? ярд?мчел булу, кеше х?лен? кер? бел?, читл?р х?ср?тен? с?енм??, ??р ?ни баласыны? к??елен? шушы сыйфатларны ? игелеклелек ?имешл?рен салырга тели. Игелекле кеше ? башка кешел?рг? изгелек кылучы зат. Тир?-юньд?гел?рг? яхшылык эшл?? ??ркемне? кулыннан килми ул. Начарлыкны гына бик тиз эшл?п була. Аны? ?чен х?тта уйларга да кир?кми. Б?генге к?нд? изгелек эшл??чел?р шактый к?п. М?с?л?н, безне? к?рше апа балалар йортында эшли. Ул безг? ятим балаларга ярд?м ит?че кешел?р турында с?йли. Кайбер??л?р киемн?р, акча, б?т?н кир?к-яраклар бел?н ярд?м ит?л?р ик?н, аларны? саны со?гы елларда тагын да артты, ди ул. ? кайбер??л?р ятим балаларны т?рбияг? алалар, ди. Х?тта бер гаил? ?ч баланы т?рбияг? алган. Аларга беркем д? бу эшне эшл?рг? кушмаган. Бу гаил?л?р кешег? ярд?м ит?не ?зене? намус ??м в??дан эше дип саный. Бу ? изгелекне? бер кечкен? ?рн?ге ген?. Кешел?р ?чен кылган б?тен гам?лл?рне д? изгелекк? мисал итеп була, минемч?. ?би-бабайларга, авыр х?лле кешел?рг? булышты?мы, ?йд? ?ти-?ние??, дусты?а ярд?м итте?ме, х?тта тел?с? кемг? яхшылык эшл?с?? д?, бу ? изгелек. Ян?ш?безд? шундый кешел?р к?бр?к булса, яш?ве к?пк? к??еллер?к булыр иде.
Примерное сочинение-рассуждение (на татарском языке) на актуальные проблемы в нашей жизни – алкоголь, наркотики.
“Матурлык д?ньяны коткарыр”, -дил?р. Минемч?, и? матур кешел?р – балалар. Без гаил?д?, м?кт?пт? т?рбиял?н?без. ? м?кт?п ул – д?ньяга, тормышка караш формалаша торган и? изге урын.
Бала беренче тапкыр м?кт?пк? килг?ч ?зен? дуслар таба, алар бел?н аралаша. Еллар утк?н саен ул акыл, т??риб? туплый.Аны? тормышка ?з карашы, ??р н?рс?г? ?з фикере барлыкка кил?.
Л?кин кешел?р табигать тарафыннан шундый т?рле итеп яратылганнар. Холык-фигыльл?ре, кыяф?тл?ре, социаль х?лл?ре, д?ньяга карашлары бел?н кешел?р бер-берл?ренн?н шактый аерыла.
Безне? арада да т?рлел?ре бар. Дин юлына кереп китк?н, с?лам?т яш?? р?веше алып барган, акыллы, белемле яшьл?р бел?н бер- р?тт?н начар гад?тл?рг? иярг?нн?ре д? бик к?п.
Мине бигр?к т? наркомания диг?н зур аф?т борчый. Элек без бу турыда телевизордан к?реп, газета-жуналлардан укып белдек. «Ярый ?ле безд? юк бу чир», дип уйлый идек.
К?пл?р наркотик кармагына бик тиз эл?г?. Бу баткаклыкка кереп баткач кына алар аны? нинди куркыныч ик?нен а?лыйлар. Алар инде беркайчан да с?лам?т, ирекле була алмыйлар. Кеше ?зене? наркоман ик?нен а?лаганда бик со? була инде. Л?кин чын наркоманнар да ?зл?рен наркоман итеп танырга тел?мил?р. Алар язмышларына буйсынып, тормыш ?чен к?р?шс?л?р, ?зл?ре ?чен яхшырак булыр иде.
Эн? бел?н бит ?ле СПИД вирусы да дус. К?п наркоманнар ВИЧ инфекцияле була ик?н.ВИЧ инфекцияле наркоман аналардан з?гыйфь балалар туа, к?пме кешел?р наркоман туганнары ?чен газап чиг?. Бу турыда газеталарда бик к?п файдалы материаллар бар. Бу м?кал?л?рд? к?п т?рле файдалы ки??шл?р, гыйбр?тле вакыйгалар бел?н танышырга була.Шушы газеталарда м?кал?л?рне,хатларны укыгач ,мин аларны? геройлары ис?нме,т?гелме ик?нлеге турында уйлыйм. Алар кайчандыр безне? арада яш?г?н кешел?р бит.Аларны? язганнары – наркомания д?ньясында аяк басканарны? уртак язмышы . Мин ?зем? андый язмыш тел?мим .
Бер??л?р л?зз?тне, р?х?тлекне шул наркотиклардан, т?м?кед?н, алкогольле эчемлекл?рд?н алсалар, яхшы, т?рбияле кешел?р р?х?тлекне, л?зз?тне тормышта, яш?ешт? к?р?л?р. Бала ?зене? гаил?сенд?, ян?ш?д? ?ти- ?нисе, туганнары. Ул алар бел?н к??елле с?йл?ш?, ??г?м? кора. Ял к?нн?ренд? берг?л?шеп табигать кочагына чыгып кер?, тир?-якны к?з?т?, гаил? берлеген д? сакларга ярд?м ит? бит. ?йе, х?зер ?ти-?нил?рне? вакыты бик к?п т?гел, к?бесенч? ул юк та ?ле. Гаил? ?ылысы ??р кешег? р?х?тлек, л?зз?т бир?. ?йтик, бала м?кт?пт? дуслары бел?н аралаша, белем ала. ?леге дустына м?гал?м? кешег? р?х?тлек, л?зз?т бирмимени? ?лб?тт?, бир?. Бары ?зе?не? рухи ныклыгы?ны саклаган х?лд?, тормышны? ??р мизгеленн?н яхшылык кына эзл?рг? кир?к.
Тормыш гел р?х?тт?н, яхшылыклардан гына тормый. Л?кин берн?рс? д? гомерлек т?гел, авырлыклар вакытлыча гына. Аларны ихтыяр к?чен саклаган х?лд?, сабыр итеп ?тк?реп ?иб?р? белерг? кир?к. ?г?р д? кеше ?зен? начар гад?тне юлдаш ит? ик?н, авырлыклар ?т?р, ? ?леге начар гад?т кешед? калыр. Тормышны? матур, с?енечле мизгелл?рен кеше тулысынча кабул ит? алмый. Ул инде начар гад?т баткаклыгында. Бары тик ?леге сазга килеп эл?кк?ч кен? кеше ?зене? кайда ик?нлеген а?лый. Л?кин со? була. Мондый х?лд? калмас ?чен ?ти-?нил?ребез, укытучыларыбыз безне тормышка ?зерлил?р, зарарлы гад?тл?рд?н саклыйлар. Алар безг? б?хетле яш?? серл?рен ?йр?т?че чын дусларыбыз, ки??шчел?ребез.
Мен? шушындый ?ти ??м ?нил?р, укытучылар булганда, ??р бала файдалы эшл?р бел?н ген? ш?гыльл?нер, начарлыклар, зарарлы гад?тл?р безне читл?теп ?т?р, дим мин. Б?тен д?ньяда яман чирл?рне, зарарлы гад?тл?рне бетер? – ??ркемне? изге бурычы, ??р бала, ??р ?лк?н кеше к?р?шк? кушылса ??м ?зе д? яхшы ?рн?к к?рс?тс?, без мо?а иреш?ч?кбез.
Барысы да ?зебезне? кулда.
Икм?к — тормыш нигезе
План.
I. К?кт? кояш, ?ирд? икм?к — м??гелек.
II. Икм?к — асылташлардан да кыймм?тр?к.
1. Яш?? к?че — икм?кт?.
2. Икм?кк? табыну. Икм?к турында халык.
3. Икм?к юлы авыр ??м мактаулы.
4. Икм?к турында язылган ?с?рл?р.
III. Икм?кне? кадерен бел, игенче хезм?тен х?рм?т ит.
Икм?к — игенчене? ?ан ?ылысы,
?ир-анага кадер-х?рм?те.
Яш?? чыганагы ул ??р й?р?кне?,
Шу?а кадерлибез икм?кне.
Э. М?эминова.
Икм?к! Шулай дип авыз тутырып ?йтте? ис?, т?мле исе бел?н борыннарны кытыклап, ?сте алтынга манылган сыман сап-сары, к?переп пешк?н ипи к?з алдына кил?. Икм?кне олылап, безне? халык теленд? к?пме ген? ?йтемн?р, хик?ял?р тумаган! Мен? шулардай берсе: «К?нн?рд?н бер к?нне ?нисе улына икм?к кыерчыгы тоттыра. «Балдан да татлырак булгач кына ашарсы?. Татлы булмаса, ?зе? ч?чеп, ?зе? иг?рсе?», — ди. Шуннан нил?р булган — беркем белми. Тик шунысы гына ачык: ул ?нисене? с?зл?рен гомере буе онытмаган, икм?кт?н татлырак берни д? юклыгына ышанган».
?йе, икм?к с?зене? м?гън?се сабый чактан ук, ?бил?р-бабайлар с?йл?г?н ?киятл?рд?н «изге» булуы бел?н ян?ш?д? торып, к??елд? бик тир?нг? се?еп калган.
Икм?к! Никад?р б?ек ул! ?ир й?зенд?ге тау чаклы алтыннар да, м?рм?р сарайлар да — берсе д? а?а ти?л?ш? алмый. Юк, ти?л?ш? алмый. ?лл? к?п хезм?т куеп ?стерг?нг? шулаймы со??
?г?р бер?р ?ирд? ташланган икм?к сыныгы к?ренс?, к??ел ?рни, й?р?к сыкрый. Кулда к?переп пешк?н икм?к. Аннан да б?ек н?рс? юк кеше ?чен. Тир т?кми икм?к ?сми, дил?р. Бу бик д?рес. К?пме хезм?т куелган а?а. Шу?а бик кадерле ул.
Иген иг? борын-борыннан и? изге, и? м?катд?с, и? д?р???ле эш саналган. Алтын б?ртекл?рне ?ир куенына ч?ч?рг? чыгар алдыннан бабаларыбыз ?йб?тл?п мунча керг?н, и? чиста к?лм?кл?рен киг?н. Уракка т?ш?р алдыннан да шулай булган. Шундый заман булган, гасырлар буена крестьян иген икк?н, бер т?т?р?м ?ире ?стенд? сука бел?н ??фа чикк?н, чабагачы бел?н ашлык суккан, урак урып, аркасына б?кре чыккан. Инде крестьян кулланган борынгы эш коралларыны? исемн?ре ген? калды. Безне? буын аларны музейларда гына к?р? ала. Х?зер барысы да башка. Техниканы ?йтеп торасы да юк. К?пме еллар ?тк?н, к?пме сулар аккан. Елларны? да т?рлесе килеп торган, кырыслары, тынычлары, сугышлары…
Беренче бишьеллыклар, коллективлашу чорлары, ?р-я?а колхоз-совхозлар… Х?зер без башка заманда яшибез. ?мма икм?к элеккеч? ?к кадерле. Кулымдагы икм?кт?н д? б?ек н?рс? юк минем ?чен. ?лл? аны? аша ?би-бабайларыбызны? тамызган тир т?мен тойганга шулаймы со??! Тырыш хезм?т, т?кк?н тирл?р ?илг? китми, ?ирд? ятмый. ?ир д? ?зене? юмарт сые бел?н игенчег? игелек к?рс?т?. Кулда икм?к. А?а караса?, г?я сабыйлар елмаюын, чал ч?чле аналар р?хм?тен, иркен кырларыбыз матурлыгын, игенчене? горур к?з карашын тоясы?. Шушы икм?к ?чен ме?-ме? р?хм?т ?йт?се кил? игенчег?. Я?а ?рл?р яулаганда я?а ачышлар ??м у?ышлар сезг?, х?рм?тле игенчел?р!
?ир й?зенд? икм?кт?н д? изге н?рс? бармы ик?н?! Мен? шу?а к?р? халык игенчене ихтирам ит?, а?а дан ?ырлый. Икм?к булганда ?ирд? я?а ?ыр туа.
Безне? язучылар к?п кен? ?с?рл?рен игенчег? багышлыйлар. М?с?л?н, Г. Б?шировны? «Намус» романы. ?с?р тулысы бел?н игенче хезм?тен? багышланган. Анда колхозчыларны? сугыш елларындагы батыр хезм?те, фронт бел?н тылны? берд?млеге, Ватан сугышыны? и? авыр, и? газаплы чоры— 1942 нче елда немец фашистларыны? Идел буена — Сталинградка килеп ?итк?н к?нн?ренд? Татарстан халкыны?, бигр?к т? хатын-кызларны?, яшьл?рне? тырыш хезм?те к?рс?тел?.
?с?рне? ?з?генд? Н?фис? бригадасыны? мул у?ыш ?стер? ?чен к?р?шен сур?тл?г?н вакыйгалар ята. Авыр сугыш елларында ??р гектардан й?з кырык тугызар пот у?ыш алу ?и?ел булмый, ?лб?тт?. Моны? ?чен Н?фис?л?рг? нык тырышырга, к?п тир т?г?рг? туры кил?.
?ир караганны ярата, ди халык. Шуны ист? тотып, алар бодай ?ирен? инешт?н к?з буе л?м ташыйлар. К?з ачмаслык бураннарда, билд?н к?рт ерып, кар тоталар. Кыш буена них?тле тирес чыгаралар, к?пме к?л ?ыялар. Бик авыр була аларга. Авыл халкы ?зл?рене? сугыштагы авылдашлары ?чен, илне? ?и??е ?чен ?зене? тырыш хезм?тен кызганмый. Алар ?зл?рене? т?н йокыларын йокламыйча эшлил?р, ч?нки фронтка икм?к кир?к. Мен? нинди тырыш игенчел?ребез булган безне? авыр сугыш елларында! Аларны? хезм?те зур ихтирамга лаек.
Икм?к — туклык, с?лам?тлек, хезм?т, шатлык нигезе, муллык билгесе.
«Икм?к — ул тормыш, ул Ана, Ватан, м?х?бб?т кебек ?к м??гелек. Икм?к — ул безне? к?чебез, ку?тебез, ил?амыбыз, р?х?тебез», — диг?н танылган аш-су остасы Юныс ?хм?т?анов.
Сочинение язу методикасы ( 2014 елгы китаптан)
С2 ?лешенд? бирелг?н тексттан алынган ?зекне? м?гън?сен а?латып, и?ади эш башкарыла. Монда, беренче чиратта, сочинение язу осталыгы тал?п ител?.
Ист? тотыгыз!!! Язма эшегез текстны? эчт?леген с?йл??г? ген? кайтып калмасын! Сочинение к?л?ме 70 с?зд?н д? ким булмаска тиеш.
Сочинение т?б?нд?ге к?рс?ткечл?р буенча б?ял?н?:
текстны? м?гън?сен а?лау;
тексттан алынган мисаллар булу;
м?гън? б?тенлеге, б?йл?нешле с?йл?м ??м аны? эзлеклелеге саклану;
эшне? композицион яктан т?зек булуы.
Сочинение язуны? эзлеклелеге.
Текстны игътибар бел?н укыгыз.
Сорау-биремне? м?гън?се турында уйлагыз ??м тексттан ?йтелг?н фикерне ачыкларга ярд?м ит? торган с?зл?рне табыгыз.
Куелган сорауга ?авап бирерг? ярд?м ит? торган м?гън?ви кис?кл?рне табыгыз.
Сорауны? эчт?леге буенча ?зегезне? тезисыгызны формалаштырыгыз (1-2 ??мл? ?ит?).
Тексттан фикерегезне? д?реслеген раслый торган 2 д?лил китерегез. Мисалларны ?земт? (цитата) р?вешенд? бирегез яки ??мл?не? т?ртип номерын к?рс?тегез.
Д?лилл?рне? тезиска туры кил?-килм?вен тикшерегез.
Н?ти??г? к?чегез (н?ти?? ?чен бер ??мл? д? ?ит?).
Композицияне тикшерегез: сочинение текстыны? тезисы, д?лил ??м н?ти?? ?лешл?рене? булуы, абзацларга б?лен?, ?лешл?р арасында б?йл?неш булу ?.б.
Фикерегезне? автор позициясе бел?н туры кил?-килм?вен ачыклагыз.
10. Сочинениегезне бернич? тапкыр укыгыз. Язмагызны? грамоталылыгына
(с?йл?м ??м грамматик нормаларны? ?т?леше, орфография ??м пунктуация) игътибар
итегез.
Сочинениене у?ышлы язар ?чен, алгоритмга салынган модельне а?ларга ??м шуны? нигезенд? эшл?рг? т?къдим ител?.
нче адым. Тезисны формалаштырабыз. Тезисны тексттан алырга яки, автор фикере бел?н аваздаш булырлык итеп, ?зе?? формалаштырырга м?мкин. М?с?л?н: Батырлык нинди була? К?рг?небезч?, тезисны сорау формасында бир? яхшырак, ч?нки мондый тезис уйландыра ??м ?леге м?сь?л?г? ??ркемне? субъектив фикере булуын тал?п ит?.
нче адым. Тексттан тезисны ачарга м?мкинлек бир? торган д?лилл?рне сайлыйбыз.
нче д?лил: ?нв?рне? д?? апасы автобуста х?ле авырайган абзыйга ашыгыч ярд?м к?рс?т? башлаган. Автор ?леге очракны т?къдим итеп, укучыны? ?зен? уйланырга м?мкинлек бир?. Бу текстта автор позициясе бик тир?нг? яшеренг?н, «кычкырып» тормый, шунлыктан беренче д?лилне? батырлык булу-булмавын укучы ?зе билгели.
нче д?лил: малайлар, агып торган нефтьне к?рг?нн?н со?, эшчел?р янына «элдерт?л?р» ??м х?б?р бир?л?р. ?леге очрак батырлыкмы, ?лл? гад?ти х?лме?
нче адым. Н?ти??не формалаштырабыз. Дим?к, батырлык ул – ?зе? турында уйламыйча, кемг? яис? н?рс?г? д? булса чын к??елд?н ярд?м ит?.
?леге модельд?н файдаланып, сочинение язып карагыз.
?рн?к ?чен укучыларны? бер сочинение вариантын т?къдим ит?без.
«Батырлык шундый була димени?!» с?зл?ре безне тыныч тормыштагы батырлык турында уйланырга м??б?р итте. Чынлап та, нинди була со? ул батырлык?
Тормышта т?рле катлаулы вакыйгаларга юлыгасы?. Шул вакытта югалып калмау, намус кушканча эшл?? кир?к. Л.Гыймадиева ?леге ?зект? геройлар бел?н булган ике вакыйганы батырлыкка ти?ли. Беренчесе автобуста булган х?л бел?н б?йле. Пассажирларны? берсе – т?п геройны? апасы – кис?к х?ле авырайган кешег? ашыгыч ярд?м к?рс?т?. Бу батырлыкмы? Минемч?, шундый х?лд?, югалып калмыйча, кешег? ярд?м кулы сузу, аны? тормышын, с?лам?тлеген саклап калу-зур батырлык. ?леге фикер ?нв?р тарафыннан да ассызыклана: «Син, д?? апа, чын батырлык эшл?де?.»
Икенче вакыйга кечкен? ?нв?рне? батырлыгын к?рс?т?. Аны?, очраклы р?вешт? агып торган нефтьне к?реп алып, тиз арада эшчел?рг? х?б?р ит?ен д? батырлык буларак б?ял?рг? м?мкин. Икенче д?лил ЗОнчы ??мл?д? ачык чагылган. Кече яшьт?н ?к табигатьне саклау, аны? чисталыгы турында кайгырту б?генге к?нд? аеруча м?ним.
Дим?к, батырлык ул – ?зе? турында уйламыйча, чын к??елд?н ярд?м ит?, дип н?ти?? ясарга була. Кешел?р битараф булмаса, тормышта ??рчак т?рле батырлыклар ?чен урын булуын онытмаска кир?ктер.
Табигать – туган йортыбыз. Табигать ул – безне? ?йл?н? – тир?без. Кояш, болыт, су, таш, ?семлекл?р, хайваннар – барысы да безне чолгап алган тир?лек – табигать дип атала. ??р ?ир й?зенд? гомер итк?н кеше ?зен? кир?кле ?йберл?рне табигатьт?н ала. Кеше иген, яшелч?, ?ил?к – ?имеш ?стер?, терлек, кош – корт ?рчет?. ?зен? яш?? ?чен у?айлы шартлар тудыра. Елга – к?лл?рд?н балык тота, урманнардагы ?ил?к – ?имешен, агачын файдалана. ?зл?рен? азык туплый. Табигатьебез аллы – г?лле ч?ч?кл?рг? к?мелеп утыручы болын – кырлары, чишм?л?рд?н челтер?п аккан саф, чиста сулары, к?мешт?й саф сулы к?лл?ре, кечкен? ген? инешт?н башлап, зур елгага таба ыргылучы елгачыклары бел?н бай. Табигать – ул безне яш?т?че д?, терелт?че д?, д?ньяны танырга ?йр?т?че д?. Без табигатьне? ??р ел фасылына сокланып, саклап, кадерл?п, яшеллекк? ??м матур ч?ч?кл?рг? к?меп, зыян китермич? ?з туган йортыбыз итеп кадерл?п яш?терг? тиешбез. Табигать матурлыгы – ул безне? матурлык. Кызганычка каршы, б?генге кешелек табигатьне? кадерен белеп бетерми. Табигатьебезне? чиста сулы елга – к?лл?рен пычрату, очсыз – кырыйсыз урманнарын бер м?гън?сез кисеп бетер?, химия заводларны? агулы газлары бел?н чиста ?авабызны бозу, урамнардагы ч?п – чарларны? ??елеп ятуы к??елл?рне тетр?ндер?. Моны булдырмау – ул безне? изге бурычыбыз. Мен? ямьле яз ?итте. Кыя таулардан ташулар ага башлады, урамнарда ташланып калынган ч?п – чарлар кар астыннан калкый башладылар. Берк?нне безне укытучыбыз, м?кт?п тир?сен ч?п – чардан арындыру максаты бел?н, урамга алып чыкты. Чыккан идек, анда н?рс? ген? юк? ! Анда к?газь калдыклары, т?м?ке ч?пл?ре, шеш? савытлары ??м башкалар. Шушы ташландык ?йберл?рне к?реп га??пл?неп т? куйдым. Шуны? х?тле кешене? т?ртипсезлеге, ?ыйнаксызлыгы, ?д?псезлеге борчый мине. М?кт?п тир?сен ч?п – чарлардан арындыргач, укытучыбыз бел?н сыйныфка кереп, табигатьне? кадерен бел?, аны чиса тоту турында кызыклы ??м кир?кле м?гъл?матлар тупладык. Бернич? кис?т? бел?н язылган фикеремне д? ?йтеп ?т?сем кил?: Урман, болын, сулык, к?лл?рне пычратма, ч?п ташлама, тел?с? кайда учак якма! Агачларны р?хс?тсез кисм?, ботакларын сындырма, ?л?нн?рне тамыры бел?н йолкыма! Табигать байлыкларын кир?генн?н артык кулланма! Табигатьебезг? зыян салучыларга юл куймыйк. Аны ?з туган йортыбыз итеп саклыйк, яклыйк ??м матурлыгына, иркен саф ?авасына, елга – к?лл?рен? игътибарсыз калмыйк. Табигать ул – безне ашата, эчерт?, киендер?, с?лам?тлекне саклый. ?зебезне? кылган эшл?ребез ?чен х?зер д?, кил?ч?к буыннар алдында да ?аваплы ик?нлегебезне тоеп яшик.
Сочинение / Мин гаил?мне яратам
Мин б?л?к?й чакта, 2008 ел илебезд? Гаил? елы дип игълан ителде. Телевизордан эмблемасы да к?рс?телеп торды. Эмблемада ?ти, ?ни, балалар сур?тл?нг?н булса да, минемч?, гаил?л?р т?рле булырга м?мкин. М?с?л?н, ?би яки бабай бел?н оныклар, ?ни бел?н балалар, ?ти бел?н балалар, ? кайбер очракларда балалар ?зл?ре ген? д? бер гаил? булып яш?рг? м?мкинн?р. Ничек кен? булмасын, мондый гаил?л?рне? д? гаил? булып аталырга ??м б?хетле булырга хаклары бар дип уйлыйм мин.
? х?зер ?земне? гаил?м турында язасым кил?. Безне? гаил? д? эмблемага туры кил?. Безне? гаил?безд? д?рт кеше: ?тием, ?нием, апам ??м мин. Гаил?без бик тату ??м бик тырыш. Безд? бер?? д?, беркайчан да эшсез утырмый. ?тием бел?н ?ниемне? эшл?ре д? уртак. Алар ??рчак ?зара с?йл?ш?л?р, ки??шл?ш?л?р, фикерл?ш?л?р. Безне? фикерл?рне бел?се килеп, безд?н д? ки??шл?р сорыйлар. Шулай ?ыелып, фикерл?шеп, уен-к?лкеле с?йл?ш?л?рд?н я?а идеял?р туа.
?й эшл?рен д? берг?л?п эшл?рг? яратабыз. ?ниебез т?мле итеп ашлар пешер?. Т?п эшебез уку булса да, ?й ?ыештыру, ид?нн?рне, савыт-сабаларны юу шикелле эшл?р бел?н ?ниебезне борчымаска тырышабыз. Апа бел?н без х?зер зурлар инде, ?зебез д? булдырабыз андый гына эшл?рне. Вакыты булганда, безг? ?тиебез д? ярд?м ит?.
Буш вакытларыбызда, берг?л?шеп, кроссвордлар, сканвордлар чиш?рг?, компьютерда интеллектуаль уеннар уйнарга яратабыз. ?тиебез бик белемле, эрудит кеше безне?. Безг? д? к?п кызыклы м?гъл?мат бир? ул, без белм?г?н ??м а?ламаган к?п н?рс?л?рне гади ??м кызыклы итеп а?латып бир?. Кайбер телетапшыруларны ??м кинофильмнарны да берг?л?п карарга яратабыз. Театрларга, концертларга да к?п вакытта берг?л?п й?рибез. Аннан берг?л?шеп фикер алышабыз. Кемг? н?рс? ошаганын, н?рс? ошамаганын ачыктан-ачык с?йл?ш?без.
?ебез кечкен? булса да, безд? ??рчак кунаклар к?п була, ч?нки туганнарыбыз, гаил? дусларыбыз к?п безне?. Барысы бел?н д? тату, аралашып яшибез. ?тием д?, ?нием д? ? авыл балалары. Алар республикамны? ике районында туып-?сеп, Казанда очрашканнар ??м яратышып гаил? корганнар. ?би-бабаларыбыз да, к?пл?г?н туганнарыбыз да авылда яши. Буш вакыт булу бел?н, без аларны? х?лл?рен белешеп, кир?к булганда булышып та кил?без. Авылда алар ? т?ртипле, акыллы, х?рм?тле кешел?р. Гаил?мне мин алардан башка к?з алдына да китер? алмыйм. Т?рле ?ирл?рд? яш?с?к т?, без б?тен туганнарыбыз бел?н берг?л?шеп, дус булып, зур бер тату ??м матур гаил? булып яшибез.
Мин ?з гаил?мне бик т? яратам. ?ниемне д?, ?тиемне д?, апамны да бик т?, бик т? яратам. Алар да мине яраталар. Мин аларны? ??рчак сау-с?лам?т, озын гомерле, б?хетле булуларын тел?п яшим. Б?тен-б?тен гаил?л?рг? д? и? изге тел?кл?ремне телим. ? кешег? тел?г?н изге тел?кл?р унлата, й?зл?т? савап булып кешег? кире кайта ул, кызым, дип ?йт? иде минем д?? ?ни. Мин б?тен кешел?рне? бер-берсен? изге тел?кт? булып яш??л?рен телим.
http://insha.ru/text/10