“Китап ? белем чишм?се” диг?н м?каль бар. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. ? кешег? белем ни ?чен кир?к, аны? кеше тормышындагы ???мияте нинди со?? Бер караганда, бик гади сораулар кебек. ?мма к?п вакытта шундый гади сорауга ?авап бир? кайбер н?рс?л?рне яхшырак а?ларга ярд?м ит?. Белем безне? тормышта искиткеч зур ???миятк? ия. Белемн?н башка йортлар да т?зеп булмый, кешене д? д?валап булмый, автомобиль д? й?ртеп булмый, пианинода да уйнап булмый. Билгеле бер белем булмыйча, гомум?н, берни д? эшл?п булмый. Х?тта и? гади эшл?р ?чен д? н?рс? д? булса белерг? кир?к. М?с?л?н, д?рес ашарга ?йр?н? ?чен ген? д?, кечкен? балага кашык, ч?нечке, чынаякны? н?рс? ик?нлеген белерг? кир?к. ? катлаулырак н?рс?л?р турында ?йтеп т? торасы юк. Техниканы белми торып, машинада бер метр да барып булмый. Анатомияне белми торып, кешег? д?рес итеп операция ясап булмый. Белемне? кеше тормышы?дагы ???мияте турында к?п мисаллар китереп булыр иде. Халык бу турыда бик белеп: “Белемсез бер эш т? чыкмый”, “Белемн?н зур х?зин? юк”, “Белем ? б?хет ачкычы, д?р???не? баскычы”, ? диг?н. Д?бият ? минем тормышым Мин кечкен? чагымнан бирле китаплар укырга яратам. Аеруча татар теле?д? язылганнарын. Х?зерге к?нг?ч? татар ?д?бияты минем тормышымда зур урын алып тора. Балачакта китаплар бел?н мине д?? ?нием таныштырса, б?генге к?нд? ?д?бият д?ресл?ренд? татар телен? ген?, татар ?д?биятына гына хас булган, матур, тир?н эчт?лекле ?с?рл?р бел?н мин ?зем танышам, ??рбер укыган ?с?р минем тормышыма бер я?алык булып кер?. Алар аша мин д?нья бел?н танышам, ?зем? тормыш т??риб?се туплыйм. Минем ?чен ?з туган телемд? укый алу зур б?хет. Татар телене? матурлыгына игътибар итк?негез бар мик?н? Искиткеч н?фислек! Татар ?с?рл?рене? ??рберсен ?ыр бел?н ти?л?п була. ? нинди к?ренекле ш?хесл?р бизи безне? ?д?биятны: Г. Тукай, М. ??лил, А. Алиш, ?. Еники, М. М??диев! Алар безне? горурлыгыбыз бит. Х?зерге к?нд? д? к?п кен? яшь язучылар бар. Мин ?зем д? шигырьл?р, хик?ял?р язарга яратам. Л?кин ?земне шагыйрь дип ?йтерг? минем хакым юк. Минемч?, Г. Тукай кебек ш?хесл?р ген? лаек бу исемг?. Алар ?д?биятыбызны? к?рке булып торалар. ??р кеше ?зене? туган телен белерг? тиеш. ? инде ?д?биятка килг?нд?, ул ? безне? кил?ч?гебез. Еллар ?тс? д?, б?ек шагыйрьл?р к?т?рг?н темалар х?зер д? актуаль булып кала. Нинди ген? шигырьне, ?киятне укыса? да, алар к??елне баета, бу г?з?л д?ньяны? серл?рен ача. Китап укыган кеше, гомум?н, бу д?ньяны икенче яктан к?р?, тормышны? кадерен белерг? ?йр?н?. Шу?а к?р? барлык балаларны да китап укырга ?ндисем кил?. ?з телен, ?д?биятын белг?н кеше беркайчан да югалмас, тормышында ?з урыный таба алыр. “Китап ? белем чишм?се” диг?н халык. Чыннан да, китап бирг?н белемне берн?рс? д? алыштыра алмый. ?д?бият ? ул минем кил?ч?гем. Укыгыз китапларны! Анда безне? тарихыбыз, милл?тебез, безне? б?генге ??м кил?ч?к к?небез! Телебезг?, ?д?биятыбызга тугрылыклы булып калыйк, дуслар! И? г?з?л кеше Мин укытучы ??н?рен игенче ??н?ре бел?н чагыштырыр идем. Игенче кечкен? ген? орлыкларны туфракка ч?ч?, армый-талмый ?ирне ашлый, эшк?рт?. Шулай зур авырлык бел?н иген ?стер?. Ул ?стерг?н игенн?р б?тен халыкны с?ендер?. Укытучы да н?ни баланы? к??елен? яхшылык орлыгы ч?ч?, белем бир?, т?рбияли. ? бала, ?сеп ?итк?ч, алган т?рбиясен, белемен кулланып, халкына хезм?т ит?. Моннан ?ч ел элек бер-беребезне белми торган унсигез бала ?зебезне? беренче укытучыбыз бел?н таныштык. Бу минутта без барыбыз да каушаган, дулкынланган идек. ? укытучыбыз ?зене? к?л?ч й?зе, ягымлы к?з карашы ??м тыныч тавышы бел?н барыбызны да ?зен? каратты, к??елл?ребезг? ачкыч тапты. Мен? шулай зур сабырлык бел?н безне белем ди?гезен? алып кереп китте. Минем укытучым д?ресл?рне мавыктыргыч, кызык итеп алып бара бел?. Авыр темаларны да ?и?ел ??м а?лаешлы итеп ачып бир?. Ул безне? арабызда бер?р нинди а?лашылмаучылык килеп чыгуын, авырып кит?ебезне яки к?ефсез чагыбызны бик тиз сизеп ала. ??рвакытта игътибар бел?н ты?лый, юата, ярд?м ит?. Мин ?земне? олы к??елле укытучымны х?рм?т ит?м. А?а авыр ??м мактаулы эшенд? у?ышлар ??м с?лам?тлек телим! Укытучы булсам ?нием минн?н бервакыт кем булырга тел?вем турында сорады. Мин югалып калдым, ??н?р сайлау бит ул ? бик авыр ??м ?аваплы адым. Д?ньяда бик к?п ??н?рл?р бар. Кайсын сайларга? Уйладым, уйладым да шундый фикерг? килдем: укытучы булам. Укытучы ??рбер баланы укырга, язарга ?йр?т?. Х?тта президентларны да укытучылар укыткан бит. Укытучы булу ?и?ел т?гелдер. Моны? ?чен бик к?п белерг?, балаларны яратырга ??м х?рм?т ит?рг? кир?к. Шул к?нн?н бирле, мин ??р к?н укытучы булу турында уйланам. Кечкен? чагымны, беренче тапкыр м?кт?пк? баруларымны иск? т?шердем. К?з алдыма балалар бакчасындагы т?рбиячел?рем, беренче укытучым килеп басты, ??м мин бер фикерг? килдем: укытучы ? и? мактаулы ??м и? намуслы хезм?т иясе. Укытучыдан башка беркем д? ??н?рг? ?йр?н? алмый. Укытучы ? барлык ??н?рл?рг? юл ачучы кеше. Шуны? ?стен?, алар ?ле ??н?р ген? т?гел, ? т?рбия д? бир?л?р. ? мин нинди укытучы булыр идем со?? ?г?р д? мин укытучы булсам, ??р укучымны ихтирам ит?р идем, ч?нки ??р кеше, шул ис?пт?н, бала да ? ш?хес бит. Укытучы булсам, мин д?ресл?рне кызыклы, балалар сулыш алырга да онытып, кызыксынып, игътибар бел?н ты?ларлык итеп ?тк?рер идем. Мин аларга слайдлар, проекция экраннарында компьютер программалары к?рс?тер идем. Б?тен биремн?рне принтерда яхшы к?газьг? бастырып бирер идем. ??рбер карточка темага туры килг?н р?семн?р яки фотографиял?р бел?н биз?лг?н булыр иде. Мин ??р укучыны? партасында компьютер торуын булдырыр идем ??м к?пчелек биремн?рне ?йр?т?че программалар р?вешенд? бирер идем. ? билгел?р ик?? ген? булыр иде: “?ти алган” ??м “?лег? йомшаграк”. Мен? шундый укытучы булыр идем мин! ⇐ Предыдущая2345678Следующая ⇒
Ответ оставил Гость Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?.Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул.«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар.Китап — ки??шче? сине?,Дусты?, ярд?мче? сине?.Ул х?рм?тк? бик хаклы,Кадерл? син китапны.
Китап – тормыш к?згесе. Китап-тормыш к?згесе дип юкка гына ?йтмил?р. Мин китаплар укырга яратам. Безне? ?й тулы китап. Туган к?нем? д?, б?йр?м к?ненд? д? ?нием китап б?л?к ит?. Белемле, т?ртипле булып ?с?емне тели ул минем. Язучылар безг? тормышта к?рг?н-белг?нн?рен матур с?зл?р аша ?иткер?л?р. Татар ?дипл?ре тупас, оятсыз сузл?рне геройлар телен? кертми диярлек. Без у?ай геройлар кебек ?д?пле с?йл?шерг?, т?ртипле булырга, ?зебезне бизи торган матур эшл?р башкарырга ?йр?н?без. Шуларны? берсе Г. Тукайны? “Эш бетк?ч, уйнарга ярый” шигыренн?н сабый. Шигырьд? шагыйрь безне кечкен? баланы? бер к?не бел?н таныштыра. Аны? сабырлыгына исе? кит?р! Кояшны? кыздыруына, Сандугач ?ырына, Алмагачны? кызыктыруларына д? туз? ул. Аларны? ?аркайсына олылар шикелле, бик акыллы гына итеп ?авап бир?. Дим?к, Г. Тукай бала ?чен укуны? и? кир?кле эш ик?нлеген к?рс?т?. Шушы Сабыйны? акыллы булуын, тырышып укырга кир?клеген а?лата. ? уен ?чен вакыт ?ит?рлек, д?ресл?рне бер вакытта х?зерл?рг? кир?клекне ?йр?т?. Шулай итеп, китап – ми?а яшьт?шл?рем тормышын к?згед?ге кебек итеп к?рс?т?, аларны? у?ай сыйфатлары мине т?рбияли, зур тормышка ?зерли. Салим?анова Галия 5нче сыйныф укучысы.
Китап уку — и? яхшы белем алу План. 1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус. 2. Китаплар тарихыннан. 3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч. 4. Китап — белем чишм?се. Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе. И. Гази. Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П.А. Павленко. Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул», — ди Р. Декарт. Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н. Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64. Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана. Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган. «Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар. Китап — ки??шче? сине?, Дусты?, ярд?мче? сине?. Ул х?рм?тк? бик хаклы, Кадерл? син китапны. V—VIII сыйныфларда ?д?би-и?ади (ягъни ?йр?нелг?н ?с?р буенча яздырыла торган) сочuнeнueл?р ?. Ф?йзине? «Тукай» романын, Ф. ?мирханны? «Н??ип», Г. Ибра?имовны? «Яз башы», ?. Такташны? «Караборынны? дусты», Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» ?с?рл?рен укыганнан со? яздырыла. VI сыйныфта «Онытылмас еллар» ?с?рен ?йр?неп бетерг?ч язылачак сочuнeнueг? бер мисал китерик.
Китап – белем чишм?се (1-9 сыйныф укучылары бел?н ?д?би тематик кич? ?тк?р? ?чен сценарий ?рн?ге) Максаты: – укучыларда китапка м?х?бб?т т?рбиял??; – китап укуга кызыксыну уяту; – кеше тормышында китапны? зур ???миятк? ия булуын ачыклау; – китапларны сак бел?н ген? тота бел? т?ртибен ?йр?т?. ?и?азлау: Плакат: “Белем алыйм дис?? ничаклы- с?й, х?рм?т ит , ярат китапны”(Г.Тукай), ”Минем яраткан китабым” темасына укучылар р?семн?ре к?рг?зм?се, слайдлар, классик музыка язмалары. Эпиграф: (Кич? барышында слайдлар к?рс?тел?) “Акыл тарихы т?п ике чордан: х?реф ??м типография уйлап табудан тора; калган барлык чорлар шуларны? н?ти??л?ре ген? булган. Китап ??м язу кешег? я?а д?нья ача”. (Н.М.Карамзин) Кереш ?леш: I.Китапхан?чене? чыгышы. Х?рм?тле укучылар! Б?ген без бу залга китаплар турында с?йл?шерг? ?ыелдык. Китап диг?н д?нья бар, китап диг?н гал?м бар. Уйлана башласак, алай гына мик?н? Ай-?ай, зур м?гън? ята китап с?зенд?. Тормышта б?генге д?р???сен? килеп ?итк?нче, китап ?з тарихында гыйбр?тле юл узган, к?п т?рле язмышларга очраган. Халыкны котыртучы, юлдан яздыручы диг?н ?лл? нинди гаепл?н?л?р, нахак б?лал?р тагып, учакларда яндыру, таш б?йл?п суга салулар дисе?ме , зинданнарга ябылуларны, башка авырлыкларны да еш к?рерг? туры кил? а?а. Бер??л?р, аны и? яман дошманы к?реп, туктаусыз эз?рлекл?с?л?р, икенчел?ре, изгег? санап, аны и? кадерле х?зин? итеп сакларга, буыннан-буынга тапшырырга, аны? гомерен озайтырга тырышканнар… Х?зерге заман балалары бик б?хетлел?р. Ч?нки китапхан?л?рд? , кибетл?рд? китапларны? ниндил?ре ген? юк. Укырга гына кир?к, уку тел?ген булдырырга гына кир?к безг?. С?хн?г? алып баручылар чыга. 1нче алып баручы: Ис?нмесез, кадерле укучылар, укытучылар! Б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап- белем чишм?се. “ дип атала. Без гомер буе китапка м?р???гать ит?без. Ул бала чактан ук безне урап алган д?ньяны ??м ?зебезне танырга, а?ларга ярд?м ит?. ?з вакытында укылган китап еш кына кешег? нинди ??н?р сайлап алырга кир?клеген ?йтеп бир?. 2 нче алып баручы: Китап эшл?г?н чакта ярд?мче, ял итк?нд?- ипт?ш, кайчакта ул –к??ел ачу ?йбере, ??рвакытта юлдаш, ки??шче, ? аны? бел?н дуслашкан кеше ?чен ышанычлы дус. 1 нче алып баручы: Китап ул мог?иза.Мен? ?ст?лд? куш уч т?бе зурлыгында гына китап ята, ? а?а кешел?р, йортлар, ш???рл?р сыйган. Китап ?ст?лд? х?р?к?тсез ята, ?мма ул безне зур тизлек бел?н бер очтан бер очка, бер илд?н бер илг? ??м шулай ук ?ир шарыны? т?рле почмакларына илтеп куя. Ул безне ?тк?н ??м кил?ч?к заманга к?чер?. 2 нче апрель- балалар китабы к?не итеп кабул ителг?н. ??р елны шушы к?нне балалар китабы к?не буларак т?рле чаралар ?тк?рел?. 2 нче алып баручы: Китап – кеше т?зег?н берд?нбер вакыт машинасы. ?ансыз булса да -яши, телсез булса да –с?йли. Китап (Элвира Г.) “Укы инде,балам,укы!,-диеп Кир?кми л? ми?а ?йтерг?. Минем к??елем ?зе ашкына ич Китаплардан к?пне белерг?. Геройлары бел?н серл?ш?м д?, Шатлыклары булса с?ен?м. Кайгыларын ми?а с?йл?с?л?р, Алар ?чен бик т? к?ен?м. ?ырласалар алар бел?н ?ырлыйм, К??елем шат була шаярсалар. Бик ямансу булыр иде ми?а, Китаплардан бер к?н аерсалар. 1 нче алып баручы: Китаплар бел?н ш?гыльл?н? балачакны ямьл?ндер?, яшьлекне туендыра, картлыкны? к??елен к?т?р?, б?хетне бизи, б?хетсезлек килг?нд? сыену урыны була ??м юата, ?йд? чакта шатландыра, ?йд?н читк? китк?нд? комачауламый.(Цицерон). (Тыныч к?й уйнатыла) 2 нче алып баручы: Х?зер сезгэ Л?йл? “Татар китабы” диг?н шигырь с?йли Минем ?чен китап изге ?йбер, К?зем ачты бала чагымда ук: Ки??шчем д? булды, ме? сорауга ?авап табалмаган чагымда ук. ?киятл?р бел?н танышуым Татар китабыннан башлангандыр. “?ги кызны” кат-кат укыганда Нич? тапкыр к?зем яшьл?нг?ндер. Кулларыма мин еш китап алам, Серл?ш?мен ялгыз калган чакта. Халкымны, дим китап саклаган ич- Теле онытыла язган чакта. Адаштырмый ?йд?п барасы? син “Н?рс? бар со? сина ти? тагын”- дим. Башым иеп сина табынамын- “Р?хмэт си?а, Татар китабы!”- дим. 1 нче алып баручы: ”Укып барган ??рбер юлым, ??рбер с?зем, була минем юл к?рс?т?че йолдызым”, дип язган Г.Тукай. Д?рест?н д?, китапларда чагылдырылган тарих сабаклары ?тк?нн?рне белерг? ген? т?гел, ? х?зерге тормышны а?ларга да ??м кил?ч?кт? ?з юлы?ны сайларга да ярд?м ит?. Китап ?ич т? к??елем ачылмаслык эчем пошса, ДИН? ?з-?земне к?ралмыйча рухым т?шс?, ??фа чикс?м, й?д?п бетс?м, бу башымны Куялмыйча ?анга ?ылы ?ичбер т?шк?; Х?ср?т со?ра х?ср?т килеп алмаш-алмаш, К??елсез уй бел?н т?мам ?йл?нс? баш, К?зл?ремд? кибеп т? ?итм?г?н булса, Х?зер ген? сыгылып-сыгылып елаган яшь, Шул вакытта мин кулыма китап алам, Аны? изге с?хиф?л?рен актарам; Р?х?тл?неп кит? шунда ?аным, т?нем, Шунда гына д?ртл?рем? д?рман табам. Г. Тукай 2 нче алып баручы: ?ор телле татар халкыбыз китап, уку, белемле булу турында м?кальл?р и?ат итк?нн?р, ? х?зер без сезне? бел?н татар халкыны? бу м?кальл?рен исебезг? т?шереп китик. Китап – белем чишм?се Китап – тормыш к?згесе Китап – якын серд?ш Китапны? белм?г?не юк Китапсыз ?й – т?р?з?сез б?лм? Китап галим- телсез м?галлим К?п укыган к?п белер К?п й?рг?н, к?п белм?с – к?п укыган к?п белер Гыйлем акчага килми – тырышлык бел?н кил? Уку каты булса да ?имеше татлы 1 нче алып баручы: Китап укып, без к?п н?рс?г? ?йр?н?без. Ул яхшыны яманнан аерырга ?йр?т?, кеше б?хете ?чен к?р?ш?чел?рне? б?ек акыллары бел?н таныштыра. Кешег? ул бик к?п н?рс? хакында с?йли, ?мма а?ардан басылып чыкканчы, аны? нинди юл ?т?ен без к?рмибез. ? х?зер с?зебез китапны? безне? кулга килеп эл?кк?нче нинди юл ?т?е хакында. Башта к?газь эшл?? ?чен З. Эльвина Шактый хезм?т сорала, ?дипл?р ?с?рне язгач, Эшл?р бераз ?айлана. Язучыны? ??рбер с?зе Редактор аша ?т?. Китаптагы ??р с?з ?чен Ул безг? ?авап тота. Эшч?н басу машинасы Битк? х?реф т?шер?. Битл?р ?ле китап т?гел, Елмаймыйлар кешег? Ябыштырып, т?пл?п куйгач Тышларга кир?к була. Исемн?рен язгач кына Ул битл?р китап була. Мен? шулай китап туа. 2 нче алып баручы: Бер язучы болай диг?н: “Китап ул язылгач кына т?гел, ? укылып чыккач туа”,- диг?н. ??м бу с?зл?рг? колак салмыйча да булмый. Ч?нки китап укучыдан башка, укучыны? м?х?бб?тенн?н башка китап юк ?ле ул. Кайбер укучыларыбыз турында “ул укыштыргалый”, яки “ул китап укырга яратмый” диг?н к??елсез с?зл?р ишетерг? туры кил?. Мондый с?зл?рне ишет?се авыр да, к??елсез д?. ? мен? укый торган укучы булу- г?з?л н?рс?. Шундый г?з?л укучы булырга омтылу бер д? со? т?гел. “Якын дус” ?ырын ?ырлату. Дин?, Л?йл?, Эльвира. 1 нче алып баручы: ? мен? мин, кемне? д? булса: “Ми?а к??елсез! Н?рс? эшл?рг? д? белмим!”- дип зарлануыын ишетс?м, га??пл?н?м. Китаплар булганда, эшл?р н?рс? ??рвакытта да бар , дип уйлыйм мин. Китаплар барында берничек т? к??елсез була алмый. М.Гафурины? “Китап ??м балалар” шигыре ( Г?лназ) Д?рт-биш бала ?ыелганнар бер урынга, Н?къ уртада берсе китап тоткан кулга. ??мм?се д? колакларын торгызганнар: Берсе укый, башкалары ты?лый шунда. Утыралар китап укып, к??ел ачып, Шатлыкларын берг?-берг? уртаклашып Кайвакытта ты?лый болар тып-тын гына, Кайчагында к?леш?л?р шаркылдашып. 2 нче алып баручы: ? х?зер сезне? ничек китаплар укуыгызны тикшереп китик. Бирелг?н башваткычны чишк?ч сез бик яхшы бел? торган бер с?з килеп чыгар. Сорауларны игътибар бел?н ты?лагыз . 1 алып баручы:Бу шигырь юлларын кем и?ат итк?н? Исеме ничек? Тау башына салынгандыр безне? авыл Бер чишм? бар, якын безне? авылга ул; Аулыбызны? ямен, суы т?мен бел?м, Шу?ар к?р? с?ям ?аным, т?нем бел?н. (Г.Тукай “Туган авыл”). 2 алып баручы: Бу юллар, кайсы ?с?рд?н ??м аны кем язган? Безне? ?амал ?бине? чуар тавыгы бар. Бер авылда да юк бу тавыкка пар.Чуар тавыкны тавык дим?с?? ,?амал ?бине? х?тере калып, бу с?зне улы Гата да к??елен? авыр алыр. К?г?рченн?н кечкен?, сыерчыктан зур- чуар тавык ?н? шундый ул. (А.Алиш “Чуар тавык”). 1 а.б.Авторын ?йтегез. Мин чит илд? матур г?лл?р, хуш исле ч?ч?кл?р исним. Л?кин к?пме ген? исн?мим, барыбер ?ава ?итми, сулыш кысыла. Г?я ?з илемне? эн?е ч?ч?кл?ре т?гел, аны? ?реме д? б?ген ми?а шифа булыр иде. Сагындым, бик сагындым сине, туган ил! (Г.Кутуй “Сагыну”). 2 алып баручы:. Мин, Ш?в?ли- шук малай Шук малай , у?ган малай. , Ш?в?лине кем уйлап чыгарган? (Ш.Галиев) 1 алып баручы: Д?р?ия исемле шагыйр?не? фамилиясен исе?? т?шер. 2 алып баручы: ? х?зер Абдулла исемле шагыйрьнен фамилиясен ?йтеп карагыз. 1 нче алып баручы: ?аваплардан к?ренг?нч? бу залда китап дуслары ?ыелган ик?н . Китапларны? чын дуслары булу ?чен аны? тарихын да белерг? кир?к бит ?ле . Сезг? бу очракта С.Львовны? “Китап турында китап” диг?н ?ыентыгы ярд?м ит?р. (Китап к?рс?тел?.) Бу ?ыентыкта автор китапны? тарихи ролен , кешене? рухи м?д?ниятен формалаштыруда аны? ???миятен к?рс?т?. Атаклы галимн?рне?, язучыларны? тормышында китап нинди урын алып торуы турында с?йли. Шулай ук, китаплар бел?н ничек эшл?рг? кир?клеген д? ?йр?т?. 2 нче алып баручы: Укучылар, х?зер сезг? 6нчы сыйныф укучылары “Гатаны? хатасы”диг?н ?кият уйнап к?рс?т?л?р, игътибар бел?н карап утырыгыз. (Х.Шабановны? “Кадерл? син китапны” шигыре с?йл?н?). Китап -ки??шче? сине?, АДЕЛЬ Дусты?, ярд?мче? сине?, Ул х?рм?тк? бик хаклы, Кадерл? син китапны. Почмакларын б?кл?м?, ЭНЖЕ Битл?рен д? ертма син, Керле кулы? бел?н аны Беркайчан да тотма син. Ул яратмый пычракны- ДИАНА. Керне, тузанны, тапны, Саф, к?рсез к??еле? бел?н Бик чиста тот китапны. К?н д? укы син аны: ЭН?Е Китап – якын дусты? ул, Сине? сораулары?а ?авап биреп торыр ул! 1 нче алып баручы: Чыннан да китапны укып чыгу гына т?гел бит ?ле, озак яш?сенн?р ?чен аларны кадерл?п сакларга да кир?к бит. ?йд?гез ?ле без д? сезне? бел?н китаплар бел?н н?рс?л?р эшл?рг? ярамаганлыкны исебезг? т?шереп ?тик: 1. Китапны ашыкмыйча, уйлап укы. 2. Китапларны? битл?рен б?кл?п куярга ярамый.(Адель) 3.Китап эчен? карандаш, ручка тыгып калдырырга ярамый.(Эн?е) 4. Китапка язарга, р?сем ясарга ярамый.(Элвина Х.) 5.Китапны пычрак кул бел?н тотарга ярамый.(Г?лназ) 6. Ашаганда китап укып утырырга ярамый.(Диана) 7. Китапны кояш нурлары т?шк?н урында укырга ярамый.(Л?йл?) 8. ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыйсы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит. (Дин?) 9. Китапны? ертылган битл?рен ябыштыр. ?г?р кир?к булса, т?пл?. (Элвира) 10. Китапхан?д?н алган китапларны вакытында кайтарып бир. Шуны ист? тот: аны башка укучылар к?т?. (Элвина З.) 2 нче алып баручы: Китап битл?ре пычрактан, кояш нурларыннын, юешт?н бозылалар. Аларны тагын тузаннан ??м корткычлардан сакларга кир?к. Китаплар бигр?к т? ?зл?рен? сак караганны ??м чисталыкны яраталар. Китапларны чиста ?ст?лг? ??м чиста парталарга гына куярга кир?к. Бер битне укып бетерг?ч, алдагы битне ?ст?ге почмагыннан тотып ачарга гад?тл?негез. ??м беркайчан да бармагыгызны т?керекл?м?гез. Х?зин? Х.Элвина Х?зин?л?рне Борын-борыннан Эзл?п бакканнар Т?рле урыннан. М?гаен, син д? Уйга каласы?, Х?зин? диеп Хыялланасы?. Ята кебектер Таулар артында. ? ?зе си?а Бик т? якында. Т?ш? аласы? Бик тиз эзен? — Китапхан?д? Ул бай х?зин?. Ш??к?т Галиев Йомгаклау. 1нче алып баручы: ?йе, туган телен яраткан, китапка х?рм?т бел?н караган бала гына белемле, а?лы, ?д?пле, т?рбияле, к?рк?м кеше булып ?с?. Без ?зебезне? шундый кеше булып ?с?ебезг? ышанабыз! ( Кич? г. Тукайны? “ Туган тел “ ?ырын ?ырлау бел?н т?мамлана. (Уртада зур х?рефл?р бел?н язылган плакатны берг?л?п уку: “ Белем алыйм дис?? ничаклы- с?й, х?рм?т ит, ярат китапны”.(Г.Тукай)) Китапхан?че: Кадерле укучылар! Б?генге кич?д? туган фикерл?регез сезне? к??елл?рд? китапка, укуга карата кызыксыну, к?п укуыгыз бел?н горурлану хисл?ре уятсын иде.Китапны? якын дусты булыгыз, аны яратыгыз ??м кадерл?гез! Бер-берегезг? д? кешелекле , ярд?мчел булып ?сегез. Алып баручы: Укучылар, х?зер сезг? 6нчы сыйныф укучылары “Гатаны? хатасы”диг?н ?кият уйнап к?рс?т?л?р, игътибар бел?н карап утырыгыз. Катнашалар: икенче класс укучысы Гата, аны? китаплары, д?фт?ре, сумкасы. карандашы. Гата (ялгызы). Ипт?шл?р! Мин б?ген бер т?ш к?рдем. Т?шемд? китап халкы бел?н эш к?рдем. Ул болай булды. (Гата кереп кит?. Шаулашып, китаплар килеп чыга. Пычранып бетк?н Уку китабы с?з ала. ) Уку китабы. Карагыз ?ле ми?а, туганнар! Китаплар. Карыйбыз, карыйбыз. Л?кин таный алмыйбыз. Уку китабы. Бернич? ген? к?н элек мин д? сезне? кебек матур китап идем. ? х?зер, к?р?сезме, нинди х?лг? т?штем? (К?зл?рен с?рт?). Китаплар. Ни булды си?а, туганкай? Я, тынычлан, борчылма. Уку китабы. К?пт?н т?гел ген? мине кибетт?н бер тракторчы абый сатып алды. Математика. ?йе. ?йе, числосын мин х?терлим. Егерме бишенче август иде. Уку китабы. Шуннан энесе Гатага б?л?к итте. Математика. Беренче сентябрь к?нне. Уку китабы. ?йе, Гата мине беренче к?нне бик яратты. ?лифба (елмаеп). Яраттымы? Бик ?йб?т! Уку китабы. “И? матур китап минеке!”-дип, б?тен класска к?рс?теп мактанып й?рде. ? м?кт?пт?н кайткач, ?ст?л янында ч?й эчк?нд?, Гата мине актара-актара майга буяп, чуарлап бетерде. Китаплар. Ай-яй-яй! Нинди шапшак малай! Уку китабы. Алай гынамы ?ле! Ул бер майлы коймакны леп итеп минем битем? салып куйды. Битл?рем мен?, кайнар майга буялып, кап-кара булып чыкты. ?лифба. Мен? нинди хурлык! Математика. ?йе, мин санадым. Май аны? 10 битен? ?теп чыккан. Уку китабы. ? кич бел?н мине баш астына салып йокларга ятты. Шунда минем кабыргаларым сынып бетте. Китаплар. Ай-яй-яй! Бу нинди малай? Математика. Мин санадым, аны? ике яктан икеш?р кабыргасы сынган. Уку китабы. Бик ??фалады ул мине. ?н?, сумкасын к?регез бер ген?. (Кыршылып бетк?н иске сумка кер?) Сумка. Ис?нмесез, б?хетле китаплар! Китаплар. Ис?нмесез! Математика. Си?а нич? яшь, сумка туган? Сумка. ?ле бер яшь т? юк. ?лифба. ? мин си?а ?итмеш яшь дип торам. Сумка (й?ткереп). Гата картайтты инде мине шулай. Китаплар. К?р?без, к?р?без! Сумка. Гата мине чана итеп, ?стем? утырып таудан шуды. Китаплар. Ай-яй-яй! Бик усал малай! Сумка. Мен? минем эчемд? н?рс?л?р ген? юк! К?регез! Китаплар (сумканы? эчен? карыйлар). ?тек?й ген?м! Нил?р ген? юк! ?лифба. Авыр ш?репл?р, рогаткалар, ташлар. Уку китабы. Иске к?т?к, ?бисенн?н калган к?г?рг?н уймак, сынык пычак, ч?п-чар бер кочак! Математика. Санап бетергесез… Уку китабы. ?н?. мин шулар арасында интегеп яшим инде. Сумка. ? мин шуларны к?т?реп ташып й?рим. (?ст?л астыннан бер тавыш кил?) Тавыш. Сез мине к?рс?гез иде! Башкалар (аптырап). Кем бар анда? Гата ?земе ?лл?? Тавыш. Юк, мин Гатаны? хата бел?н тулган д?фт?ре. Башкалар. Син кайда со?, кил бирег?! (?ст?л астыннан д?фт?р чыга) Д?фт?р. Мин матур язу д?фт?ре булам. ?лифба. Алай ик?н. Л?кин син бер д? матур т?гелсе?. Уку китабы. ? син ниг? кырын басып торасы?? Д?фт?р. Оялам. Гата минем бу як битем? кара т?кте. Кешег? к?ренерг? оялам. Башкалар. Ай-яй-яй! Бик шапшак малай! Карандаш (кер?). ? сез мине к?регез бер ген?. Ул к?н д? минем башымны ч?йни, очымны сындыра. ?лифба. Бу нинди эш! Мен? минем укучым ?лфия, беренче класста гына булса да, ?ич т? алай т?гел. Аны? барлык ?йберсе д? чиста, сумкасын да, карандашларын да кадерл?п кен? й?рт?. Математика. Ис?пл?п торса?, исе? кит?. К?р?се иде, колагын борасы иде ул Гатаны?. Уку китабы. Юк, минем аны к?р?сем килми. Мин а?арда й?рг?нче, макулатура булып кит?м. Д?фт?р. Мин д?! Карандаш. ? мин нишлим со?? ?лифба. ? сине мин ?зем бел?н алам. ?лфия сине очлар, кадерл?п кен? й?рер. Математика. ?йд?гез, Гатага язып калдырыйк. Карандаш. Мин язам! (Карандаш тиз-тиз яза.) Булды. (Бар да чыгып кит?л?р. Гата кер?. ) Гата. Кайда булды бу уку китабы! Мич башында да юк, карават астында да юк. Матур язу д?фт?ре д? ?лл? кая китк?н. Тапсам, кир?кл?рен бир?м инде. (карандаш бел?н язган к?газьне укый.) “Без т?зеп тора алмыйбыз, сине ташлап кит?без”. Мине ташлап китк?нн?р. Уф, нишлим х?зер? (?з-?зен?.) ?й Гата, Гата, ?лл? син чынлап та ясады?мы хата? (П?рд? ябыла. Гата с?хн? алдына чыга.) Мен? мин, ипт?шл?р, шундый т?ш к?рдем. Х?зер мин барлык ?йберл?ремне кадерл?п кен? й?ртерг? с?з бир?м. Алып баручы: К?рдегезме инде,ишеттегезме? Гатаны? хатасын кабатлый к?рм?гез. Китап бит ул га??еп х?зин?.Аны яратырга ??м сакларга кир?к.
План. 1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус. 2. Китаплар тарихыннан. 3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч. 4. Китап — белем чишм?се. Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе. И. Гази. Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П.А. Павленко. Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул», — ди Р. Декарт. Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н. Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64. Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана. Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган. «Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар. Китап — ки??шче? сине?, Дусты?, ярд?мче? сине?. Ул х?рм?тк? бик хаклы, Кадерл? син китапны. V—VIII сыйныфларда ?д?би-и?ади (ягъни ?йр?нелг?н ?с?р буенча яздырыла торган) сочинениел?р ?. Ф?йзине? «Тукай» романын, Ф. ?мирханны? «Н??ип», Г. Ибра?имовны? «Яз башы», ?. Такташны? «Караборынны? дусты», Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» ?с?рл?рен укыганнан со? яздырыла. VI сыйныфта «Онытылмас еллар» ?с?рен ?йр?неп бетерг?ч язылачак сочинениег? бер мисал китерик. ⇐ Предыдущая234567891011Следующая ⇒ Date: 2015-09-18; view: 857; Нарушение авторских прав
“Туган ягым – яшел бишек” ?с?ренд? язучы ?зене? к??елле балачагын сур?тли. К?кк? ашкан таулар артыннан, ?зене? алтын к?лм?ген киеп, к?н д? табигатьне с?ламл??че кояшны, аны? яктысында ?емелд??че чык тамчыларын, шулай ук авылны? б?тен м?ш?катен к?реп ?с? Гом?р. Балачак ул кеше гомеренд? бер ген? була. Шу?а к?р? аны? ??р мизгеле кадерле, алар бервакытта да онытылмыйлар. ??р кеше аны сагынып, юксынып иск? ала. ?леге ?с?рд? Гом?р Б?широв балачак образына б?йл?п, туган авылын, татар халкыны? ел саен ?тк?релеп кил? торган изгед?н-изге йолаларын, б?йр?мн?рен нечк?л?п сур?тли, а?а м?х?бб?тен белдер?. Минемч?, н?къ мен? шул гореф-гад?тл?ре бел?н ?зенч?лекле ул “Туган ягым-яшел бишек” ?с?ре. Туган ягында нинди ген? б?йр?мн?ре юк аны?! Сабан туе дисе?ме, ашлык ч?ч?, печ?н чабу, каз ?м?л?ре, ?йг? килен т?шер? дисе?ме… Аларны? ??рберсе кадерле! ?ирл?р кардан арчылгач, Гом?рл?р ашлык ч?ч?рг? басуга кит?л?р. Л?кин бу гади ген? н?рс? т?гел. Аны? да ?з т?ртибе бар. ?нк?йл?ре ирт?н ирт?к йомыркаларын ?зерл?п куйган инде. Гом?р бел?н ?тисе бу йомыркаларны кара ?ирг? сибеп ?иб?р?л?р. Бабайлар шулай эшл?г?н чакта, иген у?ар, иген б?ртеге йомырка кад?рле булыр, дип ышанганнар.
1 нче текст. Мин кулыма китап алам… (Р. Ми?нуллин*) (1) Без – китаплы халык. (2) Татар халкы гыйлемле булган, китап укыган. (3) Б?генге к?нг? кад?р килеп ?итк?н кулъязма китаплар шул хакта с?йли. (4) Кулъязмаларны к?череп язучы осталар барлыкка килг?н. (5) Х?зергеч? ?йтс?к, китапларны тиражлаучылар була. (6) Аннан басма китаплар чоры башланган. (7) Безне? ?би-бабайларыбыз ?з телл?ренд? белем алганнар, шул ук вакытта фарсыча да, гар?пч? д? белг?нн?р. (8) Шунысы м??им: без ?зебез ген? белемле булып калмаганбыз, м?гъриф?т нурларын башка тугандаш халыкларга да таратканбыз. (9) Якын-тир?д? ген? т?гел, Урта Азия далаларына кад?р барып ?итк?нбез. (10) Бу да халкыбызны? игелекле хезм?тл?ренн?н саналырга тиеш. (11) Я?а чорлар килде. (12) Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. (13) Техника ?зг?р?, компьютерлар, телефоннар, телевизорлар, музыка ты?лый торган т?рле аппаратуралар я?ара, камилл?ш?. (14) Уены да шунда, д?реслекл?ре д?, фильмнары да, музыкасы да, фотосур?тл?ре д?, х?тта шпаргалкалары да… (15) Классикларыбызны укып ?см?г?н, б?генге язучыларыбызны белм?г?н милл?тт?шл?ребез рухи тамырларыбызны да, тарихыбызны да, гореф-гад?тл?ребезне д? а?ламаслар диг?н шигем бар. (16) Ана с?те бел?н керм?г?нне, тана с?те бел?н керм?с, диг?н шикелле, китап бел?н керм?г?нне, компьютер бел?н керм?с?, нишл?рбез? (17) Беренчед?н, компьютер – компьютер инде ул. (18) Аны? ?аны да, хисе д? юк. (19) Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з. (20) Икенчед?н, компьютерны? милл?те юк. (21) Без к?п гасырлар д?вамында белемне бары тик китап аша алганбыз. (22) Иман нурын да, д?нья цивилизациясене? казанышларын да, халкыбызны? бай тарихын да, рух ныклыгын да безг? китап бирг?н. (23) Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле. (24) Б?генге к?нд? безне? т?п рухи таянычыбыз китап булырга тиеш! (25) Китапсыз к??ел – буш к??ел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. (26) Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! (27) ?лег?… *Роберт Ми?нуллин (1948) – халык шагыйре, популяр ?ырлар авторы. Аны? шигырьл?ренд? туган ?ир, табигать, м?х?бб?т лирикасы, ?нил?р темасы чагыла. Алар лирик образлар, нечк? хисл?р, тапкыр ??м юмористик гыйбар?л?р бел?н бирелг?н. “Мин кулыма китап алам” тексты буенча сочинение Р. Ми?нуллин текстыны? со?гы юлларында китапны? милл?т ?чен рухи чыганак булуы турында ассызыкланган. Автор укучыларны милл?тебез тарихында китапны? тоткан урыны ??м аны? рухи кыймм?те турында уйланырга чакыра. Текст: “…китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! ?лег?…” – диг?н с?зл?р бел?н т?г?лл?н?. Бу с?зл?рд?н к?ренг?нч?, автор моны? гел шулай булып калачагына шик белдер?. Минемч?, монда хаклык бар. “Я?а чорлар килде,” – дип яза автор ??м компьютерны? китапны кысрыклап чыгара баруына борчылуын яшерми. ?йе, бу шулай. Б?ген укучы, кибетк? кереп, китап алмый. Китап геройларын кызганып еламый, алар бел?н берг? шатланмый. К?не-т?не компьютерда уйный. Бу уеннар аны? а?ын томалый, зи?енен тупасландыра, рухи д?ньясын ярлыландыра. К?чл??г?, ?терешк? корылган виртуаль д?нья бел?н яш?г?н бала ми?ербансыз булып ?с?. Аны? ?чен милл?т т?, ата-ана да икенче планга к?ч? бара. Рухи кыймм?тл?р югала барган саен, акчага табыну арта бара. “Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з.” Компьютерны? файдалы яклары да бик к?п, л?кин ул барыбер китапны алыштыра алмый. Кешелек д?ньясы ме? ел элек т? китапсыз яш?м?г?н, х?зер д? аннан башка яши алмый. Китап – белем чишм?се. Китап укымаган кешене? а?-фикерл?? д?р???се д? т?б?н, рухи д?ньясы да ярлы була. Ата-анага, милл?т ??м туган илг? м?х?бб?т т? китап аша се?дерел?. Халкыбызны? б?ек ?тк?нен д? китап аша гына бел? алабыз. “Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле.” Шулай итеп, китап кешене уйланырга, аны? геройлары кичерг?нн?рне й?р?генн?н ?тк?рерг?, хис д?ньясын баетырга, битараф булмаска ярд?м ит?.
Китап ? белем чишм?се. М?каль. Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз. ?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде. Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым. Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н китабы. Аны ми?а ?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д? калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген? ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?. Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу ?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н дуслашырга хыялланам.
“Китап – белем чишм?се!” Шушмабаш урта м?кт?бе башлангыч сыйныф укытучысы Та?етдинова Г?лшат Ринатовна Укытучы. Юк аягы, юк к?зе, С?йли, ?йр?т? ?зе. Телг? аннан оста юк, Аннан якын дус та юк. Укучы. Кулдан кулга й?ри ул, Б?тен телд? с?йли ул. Белм?г?не юк аны?, К?згесе ул д?ньяны?. Укучы. Бик к?п тел белс? д?, С?йл?шми бер телд? д?. ?йр?ним, дис??, ?йр?т?, Карышмый беркемг? д?. Ул н?рс?? (Китап) Укытучы. ?йе, укучылар. Безне? б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап – белем чишм?се” дип атала. Кем к?п белерг? тел?с? – Китап була кулында. Мен? х?зер с?з башлыйбыз Шул якын дус турында. Яшь дусларым! Ирт?л?рен кояш бел?н берг? уянып, ?ти-?нил?регез эшк? ?ыенганда, сез д? изге с?ф?рг? кузгаласыз – белем йортына – м?кт?бебезг? юл тотасыз. Сезне? д? ?з хезм?тегез бар. Ул – белем алу. К?меш кы?гырау мо?лы чы?нарын таратуга, д?реск? кереп утырасыз ??м и? беренче эш итеп кулга китап аласыз. Китап – тормышыбызда и? кир?кле ?йбер. Ул ки??шче д?, серд?ш т?. Яхшы китап ??рвакыт к??ел т?ренд? саклана. тормыш сине? алга берсенн?н- берсе четереклер?к сораулар китереп куйганда да, олы юлга кузгалыр алдыннан кая таба барырга дип аптырап калганда да, кем бел?ндер сере?не уртаклашасы, ки??ш-табыш итеш?се килг?нд? д? и? беренче газиз ана?а, аннан китапка м?р???гать ит?се?. Укытучы. -Укучылар, китап безне нил?рг? ?йр?т? со?? Укучылар. – Китап ?д?пле булырга ?йр?т?. Китап барча кешел?рне, ?лк?нн?рне ??м кечел?рне д? ихтирам ит?рг? кир?клекне т?шендер?. Китап Ватанны сакларга ?йр?т?, ил тарихы бел?н таныштыра. Китап гадел булырга ?йр?т?. Ялганны, хыян?тне фаш ит?. Китап хезм?тне яратырга ?йр?т?. Хезм?т кешесен? х?рм?т т?рбияли. Китап с?лам?т яш?? серл?рен? т?шендер?. (Плакаттагы м?кальл?рне, “канатлы с?зл?рне” уку) Китап – белем чишм?се. Китап – галим, телсез м?галлим. Белем алыйм дис?? ничаклы, С?й, х?рм?т ит, ярат китапны. Китапсыз ?й – т?р?з?сез б?лм?. Китапсыз к?н – югалткан к?н. Китап – ул ад?м балалары уйлап чыгара алган сир?к мог?изаларны? берсе… Китапны дусны сайлаган кебек сайла. Китап – бакча, андагы язулар- шул бакчаны? г?лл?ре. К?п укыса?, к?п белерсе?. 2 апрель – Б?тенд?нья балалар китабы к?не. 2 апрель – б?ек ?киятче, Дания язучысы Ганс Христиан Андерсенны? туган к?не. Андерсен ?киятл?рен укып ?см?г?н малайлар, кызлар бар мик?н? Булса, алар инде д?ньядагы и? зур мог?изаны? ни ик?нен д?, и? саф й?р?кле, и? ихлас к??елле геройларны? кайда яш?г?нен д? белмил?р. Китап укуны? никад?р р?х?т мизгелл?р алып кил?ен д? а?ламый калалар. Г.Х.Андерсен китапларыннан к?рг?зм?. Китап – ки??шче? сине?, Дусты?, ярд?мче? сине?. Ул х?рм?тк? бик хаклы – Кадерл? син китапны. Почмакларын б?кл?м?, Битл?рен д? ертма син. Керле кул бел?н аны Беркайчан да тотма син. Ул яратмый пычракны- Керне, тузанны, тапны, Саф, керсез к??еле? бел?н Бик чиста тот китапны. – Б?ген без китапларны? тарихы бел?н д? танышырбыз. Китапларны элек-элект?н саклап тотканнар, ч?нки аларны язу ?чен бик к?п вакыт кир?к булган. Беренче китаплар х?зергел?рен? охшамаган. Балалар, элек н?рс?г? язганнар ик?н? Балалар. Тактага, ташка ?.б. Укытучы. ? н?рс? бел?н язганнар дип уйлыйсыз? Балалар. Каз канаты, очлы таяк бел?н. Укытучы. Т?рле илд? т?рле материалга язганнар. ?семлект?н, терлек тирел?ренн?н ясалган материалларга язганнар. Х?зер китапларны бик тиз бастыралар. Л?кин безне? кулга китап килеп ?итк?нче, бик к?п кеше хезм?т куя. ?йд?гез, танышып ?тик. 1 нче бала. Кулыма китап алдым, Шундый матур р?семле. Р?ссамнар бик тырышып Ясаган ул р?семне. 2 нче бала. ? к?газен ясарга К?пл?рне? к?че керг?н. К?газьне яшел дустыбыз Агач-куаклар бирг?н. 3 нче бала. К?газне эшл?? ?чен Шактый хезм?т сорала. ?дипл?р ?с?рне язгач, Эшл?р бераз ?айлана. 4 нче бала. Язучыны? ??рбер с?зе Редактор аша ?т?. Китаптагы ??р с?з ?чен Ул ?зе ?авап тота. 5 нче бала. Китап язу машинасы Битк? с?зл?р т?шер?. Битл?р ?ле китап т?гел – Елмаймыйлар кешег?. 6 нчы бала. Ябыштырып, т?пл?п куйгач, Тышларга кир?к була. Исемн?рен язгач кына, Ул битл?р китап була. 7 нче бала. Беркайчан да китапны? ?тк?н юлын онытма. Р?н?етм? син китапны Аны? битл?рен ертма! Укытучы. Мен? шундый озын юл ?т? ик?н китап безг? килеп ?итк?нче. М?гъс?м Латыйфуллинны? “Гатаны? хатасы” диг?н ?кият-пьесасын с?хн?л?штер?. Укытучы. К?рдегезме, балалар, ишеттегезме? Гатаны? хатасын беркайчан да кабатламагыз! Китап бит ул – га??еп бер х?зин?. Ул бер кешег? ген? т?гел, ? миллионнарга хезм?т ит?. Кешене? дусты китап, Т?шерм? син а?а тап. Ямансулап утырганда, Ал да укы син китап. Укучылар! Сезне? кулыгызда нинди ген? китап булса да, ул сезне игелекк?, ш?фкатьле булырга, матурлыкны к?р? белерг? ?йр?т?. Китаплар буыннарны? акылын, белемен ?зл?рен? туплаган ти?д?шсез х?зин?. Китап – игелекле дус, ки??шче, серд?ш т?. Укучылар, сез яратып укый торган китаплар матур тышлы, к?п р?семле. Ш. Маннурны? “Алай итм?” шигыренд? М?рфуга исемле кызны? да матур, кызыклы китаплары к?п булган. Шул шигырьне ты?лап ?тик ?ле. Алай итм?. Бик ярата шул М?рфуга Китапларны к?п укырга. Ятса да ул, торса да ул, Суза тизр?к китапка кул. Оныта урын ?ыярга, Бит юарга, ч?ч тарарга, Чыкмый урамга уйнарга, Китап булсын гел а?арга! Ашарга дип утырса да, ?ст?лг? ул китап сала. Бер укый да, бер аш каба, Белмим нинди т?мен таба?! ?, минемч?, бутала ул, Берн?рс? а?ламый кала ул! Алай итм?, син ?ск?нем, Ашаганда бел аш т?мен, Укыганда – китап т?мен, Барысын да берг? бутап, ?иб?рм? син эшне? т?мен! (Ш.Маннур) Укытучы. Укучылар, сезг? М?рфуга ошадымы? Тел?с? кайчан, тел?с? кайда укыган ?йбер ист? сакланыр дип уйлыйсызмы? Автор сезг? нинди ки??ш бир?? ?йд?гез укчылар, китапларны? ки??шл?рен? д? колак салыйк ?ле. Китап булып киенг?н укучылар китапны саклап тоту ки??шл?ре бел?н таныштыра. 1 нче бала. – Кара?гы урында укыма: к?зл?ре?не бозарсы?. Укыганда, яктылык к?зл?ре?? т?гел, китабы?а т?шсен. 2 нче бала. – Минем битл?ремне ачканда бармагы?ны т?крекл?м?, битл?ремне ?ст?н, почмактан ача башла. 3 нче бала. – Тукталып калган урында карандаш яки тырнак бел?н эз ясама, кыстыргыч куй. 4 нче бала. – Мине кояшка куйма: югыйс? тышым кибеп кубар, битл?рем саргаер. 5 нче бала. – Р?семн?ремне буяма, ертылган битл?рен ябыштыр. 6 нчы бала. – Мине ?ст?лг? куйганчы, ?ст?л ?стен кара: юеш т?гелме, икм?к валчыклары юкмы? 7 нчы бала. – ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыгансы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит! Укытучы. Балалар! Китаплар язмышы да кеше язмышы кебек. Алар д?ньяга кил? ??м кит?, аларны кыерсыталар да ик?н. Китаплар да кешел?р кебек “чирл?п” кит?л?р: битл?ре т?ш?, т?бе куба, ертыла. ?г?р сезне? китабыгыз “авырып китс?”, безне? докторыбыз бар. Китап докторы. ?бил?р д? авырый, Б?бил?р д? авырый, Салкын тис? аз гына, Дару кир?к барсына. Чирли х?тта китап та. Ник к?л?сез? Чынлап та: Бите т?ш?, ертыла – Ул бит к?н д? тотыла. Тотам шу?а сак кына, Авырдымы чак кына, Чирен шундук к?р?м мин, Д?васын да бел?м мин… Китаплары? чирл?с?, ?з кулы?нан килм?с?, Ми?а китер туп-туры – Мин – аларны? докторы. Укытучы. Х?рм?тле Китап докторы! Безне? укучыларыбыз китапларны т?пл?рг?, битл?рен ябыштырырга ?йр?ндел?р. Биред? аларны? беренче хезм?т ?имешл?ре. Укучылар “д?валаган” китаплардан к?рг?зм? оештырыла. Китап докторы. Р?хм?т сезг?, балалар. Сез х?зер минем чын дусларым ик?нсез. Укытучы. Укучылар, матур р?семн?рен? сокланып, х?рефл?рне танырга, укырга ?йр?тк?н беренче китабыгыз хакында ни ?йтерсез? 1 нче бала. ?ир й?зенд? т?рле-т?рле Никад?рле китап бар. Бик калын да, бик олы да, Кечкен? д? китаплар. 2 нче бала. ?мма барлык китапларны? И? беренче баскычы, К??елл?рд? и? т?? башлап Белемг? юл ачучы, Тир?н серл?р сараена Т??ге ачкыч бир?че, Беренче кат шул сарайга Безне алып кер?че Тик бер китап. 3 нче бала. А?а ти?д?ш Нинди китап бар тагы? Бел?мсе?, ул нинди китап? Ул – “?ЛИФБА” китабы. ?ЫР: “?ЛИФБА” Укытучы. Укучылар, шигырь юллары бел?н сез д?рес ?йттегез – китаплар т?рле-т?рле була. ?йд?гез, берг?л?шеп танышып ?тик. Китаплар к?рг?зм?сенн?н карап барыла. Д?реслекл?р, ?д?би китаплар, ярд?мче китаплар: с?злекл?р, энциклопедиял?р,…… Укытучы. Балалар, мин сезг? х?зер бер сорау бир?м, игътибар бел?н ты?лагыз. Тыштан караса?, гади ?й кебек, л?кин анда яш??чел?р юк. ?й эченд? – кишт?л?рг? тыгызлап тезелг?н кызыклы китаплар. Бу ?й ничек атала? Балалар. Китапхан?. Китапхан?чег? с?з бирел?. ?ЫР: “КИТАП” – Укучылар! ? м?селман д?ньясында и? затлы, и? кадерле, и? д?рес китап н?рс? ул? – ?йе, Коръ?н китабы. Коръ?нне кулга алганда, кешене? кулы гына т?гел, ? к??еле ??м ?аны да чиста булырга, уйлары да тик яхшылыкка, д?реслекк? юн?лг?н булырга тиештер. Укытучы. ? х?зер, укучылар, мин сезне бер китап бел?н таныштырырмын. Ул – “Кызыл китап”. ?ир й?зенд? куе урманнар, яшел болыннар, кыймм?тле ??нлекл?р, кошлар ??м ?семлекл?р саны елдан-ел кими бара. Табигать байлыкларын, аны? г?з?ллеген саклап калу ?чен безне? илебезд? зур эшл?р башкарыла. Шуны? бер мисалы – табигатьне саклау буенча “Кызыл китап” булдыру. 1 нче бала. Яшел китап, б?рхет китап, Чыкты кызыл китап та. Югалтуы м?мкин т?гел, Анда барсы хисапта. 2 нче бала. ??нлеге д?, киеге д?, ?л?не д?, б???ге д?, “Саклап калыйк”, – дип куелган Игътибар ?з?ген?. 3 нче бала. Китаплар к?п. Бусы – кызыл. Кызыл т?с юкка дим?. Кызыл т?с сиск?ндер? д?, Кызыл т?с “тукта!” ди д?. 4 нче бала. Дим?к, яш?р ?иребезд? Х?лл?р бар шомланырлык. Табигатьт?н ни алдык та, А?арда ни калдырдык? 5 нче бала. Бар со?гы кат очкан кошлар, Со?гы ч?ч?кле г?лл?р… Килер буынга калырмы Р?семд? ген? алар? (Р. Ф?йзуллин) Укытучы. “Кызыл китап”ка к?ртелг?н ??нлекл?рне, кошларны, балыкларны тоту, аулау, ?семлекл?рне ?з?, таптау закон нигезенд? тыела, кешел?р аларны саклау, ?рчет? ??м ?стер? ?чен кайгыртучанлык к?рерг? тиешл?р. ? монысы – “Х?тер китабы”. Бу изге китапта халкыбызны? горурлыгы, сагышы, й?р?к ?рн?е. ?рн?, ч?нки ??лак булган ка?арманнарны беркайчан да кире кайтара алмыйсы?. Горурлану хисе, ч?нки алар дошман алдында тез ч?км?г?нн?р, чын фидакарьлек к?рс?теп, ?и?еп чыкканнар. Бик к?п кан, к?з яше т?гелг?н, озакка сузылган 4 ел… Л?кин халык ?з-?зен аямаган, к?р?шк?н. “Барысы да фронт ?чен, барысы да ?и?? ?чен!” Бу лозунг солдатны? коралына ?верелг?н. Татарстанны? 560 ме?н?н артык улы ??м кызы туган илне сакларга китк?н. Аларны? 250 ме?н?н артыгы кире ?йл?неп кайтмаган, сугыш кырларында ятып калган. Дошманга каршы сугышларда к?рс?тк?н батырлыклары ?чен 200 д?н артык якташыбызга Советлар Союзы Герое исеме бирелг?н. 29 сугышчы Дан орденыны? тулы кавалеры булган. Халык х?тере – м??гелек. “Х?тер китабы”- ка?арман- нарны? исемн?рен м??гел?штер?че ??йк?л. Анда сугыш кырларында ??лак булган, х?б?рсез югалган, яралардан ?лг?н якташларыбыз турында м?гъл?мат тупланган. Бу китап – туган ?ирне? азатлыгы ?чен башларын салган Татарстан уллары ??м кызларыны? якты ист?леге алдынды я?а буыннарны? баш ию билгесе. ?йд?гез, без д? сугыштан ?йл?неп кайта алмаган якташларыбызны 1 минут тын калып, иск? алыйк. Р?хм?т Сезг?, ис?н калганнар! Х?терд? Сез, ??лак булганнар! (1 минут тынлык.) 1 нче бала. ?ыр китабы булган кебек, Булсын “Х?тер китабы”. Ч?нки кылган батырлыкны? Юктыр бер д? хисабы. Онытмыйк сугыш елларын Авыр югалтуларны. “Х?тер китаплары” язып, Барлап бар туганнарны. (Ф. К?римова) Китапхан?че. Китаплар… Китаплар сезен серле д?ньяга алып керерл?р. Алар сезг? белемле, ?д?ле, акыллы, тапкыр булырга ки??ш бирерл?р. Хезм?т с?юч?н, к?рк?м кеше булып ?с?рг? ярд?м ит?рл?р. Сезне туган илне с?ярг?, хезм?т яратырга, авыр вакытта югалып калмаска ?йр?терл?р. Авырлыклар килг?нд? ярд?м кулы сузучы, адашканда юл к?рс?т?че, я?а у?ышларга рухландыручы ул китаплар. Туган телен яраткан,китапка х?рм?т бел?н караган бала гына белемле, а?лы, ?д?пле, т?рбияле, к?рк?м кеше булып ?с?. Без сезне? шундый кеше булып ?с?егезг? ышынабыз! Д?нья бел?н танышулар Башлана китаплардан. ?ти-?нил?р тормышка Китап тотып атлаган. Авыр сугыш елларында Солдат катомкасында Китап атакага барган, Керг?н бомба астына. ?лифбадан х?реф танып, Белем алып ?зен?, Гагариннар чиксезлект?н Караган ?ир й?зен?. ?т?р еллар… Алда юллар… Сине? тормыш юллары?. Телим кулы?да ??р к?нне Яхшы китап булганын. Китап бел?н дус ик?нсе?, Бер шатлык, бер ямь бит ул. Айлык, к?нлек кен? мени, Гомерлек б?йр?м бит ул!
Китап ? белем чишм?се. М?каль. Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз. ?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде. Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым. Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н китабы. Аны ми?а ?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д? калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген? ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?. Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу ?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н дуслашырга хыялланам. http://znanija.com/task/13660374
Китап –ки??шче? сине?. 1 а.б.: Ис?нмесез, кадерле укучылар, укытучылар! Б?генге кич?безне? н?рс? турында баруын бел? ?чен мин сезг? х?зер табышмак ?йт?м. Юк аягы, юк к?зе, С?йли, ?йр?т? ?зе. Телг? аннан оста юк Аннан якын дус та юк. Ул н?рс?? (китап) 2 а.б.: ?йе укучылар. Б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап ки-??шче? сине?… “ дип атала. Яшь дусларым! Ирт?л?рен кояш бел?н берг? уянып, ?ти-?нил?регез эшк? ?ыенганда, сез д? изге с?ф?рг? кузгаласыз – ак корабны х?терл?тк?н м?кт?бе-гезг? юл тотасыз. Сезне? д? ?з хезм?тегез бар. Ул- гыйлем алу. К?меш кы?гы-рау мо?лы чы?нарын таратуга, д?реск? кереп утырасыз ??м и? беренче итеп кулыгызга китап аласыз. 1 а.б. : “Китап… Ике катыргы арасына тыгызлап тутырылган чуар к?газъ. Ба-ры шул гына, ? яхшылап уйлап бакса?, ул – ад?м балалары уйлап чыгара алган сир?к мог?изаларны? берсе. Мог?изаларны? мог?изасы”, – дип язды Ибра-?им Гази. 2 а.б.: Укучылар! Матур р?семн?рен? кызыгып, язуларын ?зегез укып караган беренче китабыгызны х?терлисезме? Нинди ген? китап булса да, ул сезне иге-лекк?, ш?фкатьле булырга, матурлыкны к?р? белерг? ?йр?т?. Китаплар- буын-нарны? акылын, белемен ?зл?рен? туплаган ти?д?шсез х?зин?, халыклар бе-л?н халыкларны таныштыручы, чорлар арасына к?пер салучылар булып тора. Китап игелекле дус, ки??шче д?, серд?ш т?. Бар минем дускаем И? якын серд?шем. ??р ?ирд?, ??р эшт? Ки??шчем, ипт?шем. ?йр?т? ул ми?а Бар ф?нне, телл?рне. Юк аны? белм?г?н С?нгате, ??н?ре. К?рг?нен, белг?нен Барын да а?лата. К?лдер?, ?ырлата, Уйлата, юата. Син аны бел?мсе?? Кем со? ул, уйлап тап! И? якын дускаем, Ки??шчем – ул китап. 1 а.б.: Кешелек тарихыны? т??ге чорларында ук борынгы бабаларыбыз ?зл?рене? ыруларын, токымнарын саклап калырга тырышканнар. Бишек ?ыр-лары, табышмаклар, ?киятл?р ярд?менд? к?чле, ?итез, тапкыр кешел?р т?р-биял?рг? омтылганнар. ?лк?нн?рне? тормыш т??риб?се, ?гет –н?сих?те бала-ларга гади, ?темле формада – авыз и?аты р?вешенд? барып ирешел? торган булган. Бер –берсенн?н ерак урнашкан илл?рд? барлыкка килг?н халык и?аты ?с?рл?ренд? охшаш якларны? к?п булуы га??п т? т?гел. Борынгыдан сакланып калган мифлар, риваятьл?р, хик?ятл?рне? асылы кешене? ?ирд?ге урынына, эстетик идеалына кайтып кала, аларда хезм?тк?, акылга, хакыйкатьк?, изге-лекк? ??м г?з?ллекк? дан ?ырлана .. 2 а.б.: ? балалар ?д?бияты ?зе 17-18 й?зл?рд? нык ?с? ??м аерым тармак булып яши башлый. ??р елны? 2 апреле халыкара балалар китабы к?не булып билгел?п ?тел?. Ни ?чен н?къ мен? 2 апрель ик?нен кем ?йтеп бир? ала? Аны? б?ек ?киятче, дания язучысы Ханс Кристиан Андерсенны? туган к?ненд? ?тк?-рел?е бик табигый. Андерсен – д?ньядагы барлык балаларны? тугрылыклы дусты, акыллы ки??шчесе. Аны белм?г?н малайлар, кызлар, м?гаен, бер ?ирд? д? юктыр. Балаларны Андерсен кебек ?к яратып, алар ?чен бик ?йб?т китаплар и?ат итк?н язучыларга аны? исеменд?ге премия тапшырыла. Безне? якын дус-ларыбыз, шагыйрьл?р Ш??к?т Галиев бел?н Роберт Ми?нуллин да Андерсен исеменд?ге Халыкара б?л?к лауреатлары. ? х?зер, ?йд?гез, Р. Ми?нуллинны? бер шаян шигырен ты?лап китик. “Мактанмыйм” (Ш?рипов Марат). Мине бел?сездер инде – Ш?рипов мин, Марат мин. Мактарлык малай булсам да, Мактанырга яратмыйм. Минн?н д? ш?п укучы юк, “Биш”ле алдым б?ген д?. Шу?а мактанып торырга Мин мактанчык т?гел л?! Мактанырга була, л?кин Кир?к т?гел ваклану. Минем кебек ш?п малайга Килешми ул мактану. ?г?р д? бик кир?к ик?н, Ипт?шл?рем мактасын. Я килеп карый аласыз Безне? мактау тактасын. Башка малайлар шикелле, Б?лки, мактаныр идем, Болай да ??ркем бел? бит ?йб?тлегемне минем. 1 а.б.: “Китап – бакча ул, андагы язулар – шул бакчаны? г?лл?ре” дип язган м?гъриф?тче Каюм Насыйри. Китаплар безне туган телебезне, хезм?тне яратырга, авыр вакытларда югалып калмаска ?йр?т?л?р. Т?рбияле, к?п белерг? тел??че кешел?р китапсыз яши алмый. Адашканда юл к?рс?т?че, я?а у?ышлар-га рухландыручы дусларыбыз янына яраткан китапларыбыз да кер?. Китап – хикм?т И китап, кайсы гасырны? Серл?ре эчл?ре?д?? ?леше? зурдан тарихны? Бар изге эшл?ренд?. Кемн?рдер, надан халык, дип Татарны хурлаганда, Кадими чорлар артыннан Китаплар с?р?н сала. Китс? д? татар баласы, С?релеп илд?н-йорттан, И? элек газиз китабын Коткарып калган уттан. И? авыр еллар кичк?нд? Ул безг? юлдаш иде. Без боек чакта юатты, Акыллы ки??ш бирде. ?з итте ул рун тамгасын ??м гар?п “?лиф”ен д?, Кир?к булса таный ала ??м ?рм?н х?рефен д?. Кил?ч?к к?нн?р катында Татар да булсын, дис?к, Китаптан алыйк сабакны, Китапка тотыйк ис?п. 1 а.б.: Китаплар язмышы да кеше язмышы кебек. Алар д?ньяга кил? ??м кит?, аларны кыерсыталар ик?н, китаплар да кешел?р шикелле “авырып” кит?-л?р: битл?ре т?ш?, т?бе куба, ертыла. ?г?р д? сезне? китабыгыз “авырса” сез нишлисез? (укучылар с?зл?ре). Безне? д? ?з докторыбыз бар. ?бил?р д? авырый, Б?бил?р д? авырый, Салкын тис? аз гына, Дару кир?к барсына. Чирли х?тта китап та. Ник к?л?сез? Чынлап та. Бите т?ш? ертыла, Ул бит к?нд? тотыла. Тотам шу?а сак кына, Авырдымы чак кына, Чирен шундук к?р?м мин, Д?васын да бел?м мин. Китаплары? чирл?с?, ?з кулы?нан килм?с?, Ми?а китер туп-туры, Мин аларны? докторы. 2 а.б.: Врачларны? “авыруны д?валауга караганда булдырмый калуы м?-?имр?к” диг?н гыйбар?л?рен барыбызны? да ишетк?небез бар. Китаплар бе-л?н эшл?г?нд? д? бу с?зл?р бик туры килеп тора. Шу?а к?р? китапларны? да безг? ?з тал?пл?ре, китапны саклап тоту кагыйд?л?ре бар. ?йд?гез ?ле шулар-ны тагын бер тапкыр иск? т?шереп китик. – Кара?гы урында китап укыма: к?зл?ре?не бозарсы?. Укыганда яктылык-к?зл?ре?? т?гел, китабы?а т?шсен. – Китап битл?ремне ачканда бармагы?ны т?крекл?м?, битл?ремне ?ст?н, почмактан ача башла. – Тукталып калган урында карандаш яки тырнак бел?н эз ясама, карандаш, ручка шикелле ?йберл?р кыстырып калдырма, махсус китап кыстыргычлар куллан. – Мине кояшка куйма: югыйс? тышым кибеп кубар, битл?ре саргаер. – Р?семн?ремне буяма, ертылган битл?рне ябыштыр. – Китапхан?д?н алган китаплары?ны вакытында кайтарып бир. – Мине ?ст?лг? куйганчы, ?ст?л ?стен кара, юеш т?гелме, азык калдыклары калмаганмы ?! – ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыйсы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит. 1 а.б.: Л?кин кайвакыт арабызда мен? бу кагыйд?л?рне ?т?м??чел?р д? очрап куя. Ш?йхи Маннур андыйлар турында шигырь д? язып калдырган. Бик ярата шул М?рфуга Китапларны к?п укырга. Ятса да ул, торса да ул, Суза тизр?к китапка кул. Оныта урын ?ыярга, Бит юарга, ч?ч тарарга, Чыкмый урамга уйнарга, Китап булсын гел а?арга! Ашарга дип утырса да, ?ст?лг? ул китап сала. Бер укый бер аш каба, Белмим нинди т?мен таба?! ?, минемч?, бутала ул, Берни а?ламый кала ул! Алай итм?, син ?ск?нем, Ашаганда бел аш т?мен, Укыганда – китап т?мен, Барысын берг? бутап, ?иб?рм? син эшне? т?мен! 2 а.б.: Нинди зур б?хет бит ул, сау –с?лам?т булып ?з куллары?а китап то-тып укый алу. Сез “белем иле” диг?н зур д?ньяга – бер ген? юл – бары тик ки-тап уку аша гына кер?сез. ? сезне кеше итк?н, сезне укырга ?йр?тк?н беренче китапны х?терлисезме? ?лб?тт? ул “?лифба” китабы. Балачакны? г?з?л мизге-лен? нур булып килеп керг?н, тормышны? беренче м??им баскычы булып, бе-лем илен? ачкыч ролен ?т?г?н бу китапны иск? алмасак б?генге кич?без тулы булмас иде. Безне? беренче сыйныф укучыларфыбыз шушы к?нн?рд? “?лиф-ба”ны? со?гы битл?рен укыйлар. ? х?зер ?йд?гез с?зне аларга бирик. Аларга ярд?мг? 4 сыйныф кызлары килер. “?лифба” ?ыры ?ырлана. Кешел?рне? к?зен ача Безне? яраткан- китап. ?тк?н тарихны белерг? Булыша безг?-китап. Табигать серен ачарга ?йр?т? безне китап. Космоска с?ях?т ит?рг? Чакыра безне китап. Китап – дусты кешел?рне? ??м и? якын серд?ше; ??рвакытта кир?к була Безг? китап ки??ше. Аны? битенд?ге с?зл?р Алтыннан кыймм?тлер?к; Авырлыкны ?и?ел?йт?, Ул бит – тормышта тер?к. 1 а.б.: Кешене? к?ефен?, с?лам?тлеген? китапны? у?ай йогынты ясавы ха-кында ??рвакытта да белг?нн?р. Китап кешне ?йр?теп кен? калмый, ? д?валый да. ?д?би ?с?рне укыганда, кешел?р я ?итдил?н?л?р, я р?х?тл?неп елмаялар, к?л?л?р. Дим?к, китап уку кешене битараф калдырмый. Китап ул кешег? т?эсир ит?рлек ниндидер бер мог?изалы к?чк? ия. М?с?л?н, XVII гасырда Англия врачлары ?зл?рене? пациентларына, дарудан тыш, к?нг? 2-3 бит китап укырга т?къдим ит? торган булганнар. Бу методикага башта, ?лб?тт?, дини китаплар нигез салган. Динг? ышанган кешел?р, дини китаплар укып, ?аннарына, к??ел-л?рен? тынычлык алган. Ул “Библиотерапия” дип атала. Тынычлангач кешене? нерв системасы да ?зенн?н –?зе к?йл?н? ??м бу авыру кешег? с?лам?тл?нерг? ярд?м ит?. Мисыр фараоны Рамзес II китапхан?сен “?ан ?чен дарухан?” (“Ап-тека для души”), “Ассирий” патшасы Ашшурбанипала китапхан?сен “В?газь ??м ки??ш йорты”, (“Дом наставлений и советов”) дип атаган. А.С.Пушкин ?зене? укучыларын “?г?р чирл?п китс?гез, кулыгызга китап алыгыз” дип чакырган. ?ич т? к??елем ачылмаслык эчем пошса, ?з ?земне к?ралмыйча рухым т?шс?… Шул вакытта мин кулыма китап алам, Аны? изге с?хиф?л?рен актарам, – дип язып калдырган безне? Г. Тукай. Без д? алардан калышмыйча тырышып укучыларыбыз бар. Китап укырга яратам – Ул минем якын дустым. ?киятл?рне, шигырьл?рне Мин бик яратып укыйм. Китап бирг?н ул ки??шл?р Тормышта ярд?м ит?. “К?п укыган к?п бел?”, – дип ?лк?нн?р д?рес ?йт?. “Китап – белем чишм?се ул”, – Мин инде моны бел?м. Д?ньяны танып белерсе?, Дус булса? китап бел?н. 2 а. б. Сезне? к?бегез безне? бел?н б?лки б?х?сл?шер д?: “ Компьютер, теле-визор, видео бар бит, аларны? ниндил?ре ?ле!” , дияр. Икенче бер?? аны хуп-лар: “Б?тен белемне шулар аша да алып була…”- дияр. Л?кин, дусларым, компьютер да, видео да, бер м??им хасиятт?н м?хр?м ит? кешене: и?ади к?-заллаудан, дим?к, фикерне?, образны? хыялый очышыннан, рухи х?рлект?н… Бик д?рес анысы, заманча т?зелг?н к?п кен? программалар кешене логик фи-керл??г?, тотрыклы образлыкка оста к?нектер?л?р. Тик мен?, шуны? хисабына, хыял- фантазияне б?тенл?й диярлек чикл?п, томалап куялар. Ч?нки б?тенесе д? к?з алдында, сине? ?чен уйланылган, ачкычын гына таба бел. Шулай итеп, телевизор, монитор безг? ?з сур?тен, ?з хыялын, ?з ихтыярын тага. ? китап укыганда син аны ?зе?ч? к?з алдына китер?се?, ?зе?ч? матурлыйсы?, ?зе?ч? ?стер?се?. Ч?нки кеше к??елен? и?ади орлык салучы тылсымлы к?ч ул – ки-тап, Гали??нап Китап! Китап – ки??шче? сине?, Дусты?, ярд?мче? сиене?. Ул х?рм?тк? бик хаклы, Кадерл? син китапны. Укы, дустым, син аны. Китапны? син дусты бул. Бик к?п сораулары?а ?авап биреп торыр ул. 1 а.б.: Китап турында м?кальл?р безне? сезг? ?иткер?се килг?н с?зл?рне тагын да тир?нр?к итеп ?йтеп бирерл?р диеп ышанып ?йд?гез ?ле, м?каль ?йтеш уены уйнап алабыз. Китап галим………..- телсез м?галлим. Алтын ?ирд?н табыла, ……………………………акыл китаптан. ?зе?не? надан ик?ненне бел?се? килс?, …………………к?п итеп китап укы. Китап укыса?, белеме? артыр,………………укымаса? белг?не? д? онытылыр. К?п укыган -………………к?п бел?. Акылы? юлбашчы, китап………………юлдашы?, белеме? ки??шче? булсын. Кулында китап булганны?…………………..башында гыйлеме булыр. Китап -………………белем чишм?се. Китапсыз ?й -………………..иш?к абзары. Китап битл?ре керфекл?р кебек………………..к?зне ачалар. 1 а.б.: Мен? шундый ки??шчел?р Сезг? юлдаш булсыннар. ?егезд? т?рле-т?рле К?п китаплар торсыннар. 2 а.б.: Китап бит ул белем бир? ??м ?йр?т? яш?рг?. Белемле, к?чле булсыннар, Дип телибез яшьл?рг?. Китап галим – телсез м?галлим. Алтын ?ирд?н табыла, акыл китаптан. ?зе?не? надан ик?ненне бел?се? килс?, к?п итеп китап укы. Китап укыса?, белеме? артыр,укымаса? белг?не? д? онытылыр. К?п укыган -………………к?п бел?. Акылы? юлбашчы, китап………………юлдашы?, белеме? ки??шче? булсын. Кулында китап булганны?…………………..башында гыйлеме булыр. Китап -………………белем чишм?се. Китапсыз ?й -………………..иш?к абзары. Китап битл?ре керфекл?р кебек………………..к?зне ачалар.
Бала чактан башлап гомерем буе китап укыйм. Серд?шем д?, ки??шчем д?, рухи таянычым да ул. Китапхан?че хезм?тен д? юкка гына сайламаганмындыр. Озак еллар китапхан?д? эшл?? д?веренд? минем кулдан никад?р китап ?тте. Кулга я?а китап алгач, аны ачып укыр алдыннан була торган га??еп р?х?т мизгелл?р китапхан?че хезм?тене? и? татлы, и? б?хетле минутларыдыр, м?гаен. Китапхан?безне? китап фонды бай. Шуны? ?стен? к?нд?лек матбугат – газета-журналлар к?пме тагын. Р?х?тл?неп укы, к??ел байлыгы тупла. Борынгылар: “Бел?ге к?чле – берне егар, белеме тир?н – ме?не егар”, – дип юкка гына ?йтм?г?нн?р. Сабыйларны? м?ш килеп китап сайлауларын к?реп куану, к?пл?рне? серен й?р?ген? сыйдырып, китап с?зе бел?н юатып, укый башлагач, д?ньяларны оныттыра торган, китап укучыны? холык-фигылен? туры кил? торган китапны сайлап бир?, ?зе? шуннан куаныч табу – барлык китапхан?чел?р ?чен д? уртак сыйфаттыр. К?зк?й китапхан?сене? 85 еллык тарихы бар. Нич?м? буын авылдашларга белем-м?гъл?мат бирг?ндер бу рухи чишм?, кемн?рдер тормыш юлында адашканда китаплардан, андагы геройлар язмышыннан ?зен? ?лге алгандыр, яш?рг? к?ч тапкандыр. Бакса?, инде кырык елга якын гомерем шушы китапхан?д? узган. Авылдашлар бел?н берг?л?п нинди ген? кызыклы чаралар: юбилейлар, язучылар бел?н очрашулар, шигърият кич?л?ре, конкурслар, ?д?бият атналыклары уздырылмаган. ?д?бият бел?н кызыксынучы укучылар, яшьл?р ?чен “Учак” клубы оештырылды, ?лк?нн?ребез ?чен б?йл?? т?г?р?ге эшли. Б?ген китапхан? китап бир? урыны гына т?гел, авылдашларны? аралашу урыны да. Китапхан?без – заман тал?пл?рен? туры китереп я?артылган бинада. Ике компьютерыбыз бар. Алар интернетка тоташтырылган. Кызыклы материалны к?череп алырга тел?г?н кешег? шунда ук ксерокс тора. Болар барысы да кир?к, барысы да заманча. Л?кин китап укучылар бел?н очрашып, х?л-?хв?л сорашып, талгын музыка астында шигырь ты?лау – ?зе бер ?ан р?х?те. С?йл?шеп к??ел бушатасы?, кайчакларда гыйбр?т аласы?, ки??шл?рг? колак саласы?. Б?ген кешел?рг? ?н? шундый аралашу ?итми, ? безне? китапхан?д?ге очрашулар шул бушлыкны тутыра. Кыскасы, хезм?темне яратып башкарам. Форсаттан файдаланып, коллегаларымны ??н?ри б?йр?мебез бел?н котлыйм, китап укучыларыны? к?бр?к булуын, и?ади табышлар телим.
“Бала” китапхан?се ?с?рл?рен кулланып, изложение язу да бик у?айлы алым. Укучы диктор укыганны ты?лап, ист? калдырып, фикерне эзлекле ??м т?г?л бирерг? тиеш. План т?зи бел? – текстны ист? калдыру ?чен ярд?м ит? торган эш. Бу юн?лешт? ?йр?нг?н ?с?рг? гади план т?зи бару, пландагы сорауларга т?г?л ?аваплар бирерг? ?йр?т? –б?йл?нешле с?йл?м ?стер?не? бер т?ре. Шу?а к?р? изложениене язганда т?рле вариантларны куллану м??им: текстны ?зг?ртмич? язу, планда к?рс?телг?нч? язу, и? ошаган, и? м??им ?лешне аерып алып яки ?с?рд?н ?зекл?р кушып, с?йл??чене? затын ?зг?ртеп язу, кыскартып язу ?.б. ??р д?рес укучыны? с?злек байлыгын арттыруга корылса гына д?рес с?йл?? ??м д?рес язуга ирешерг? м?мкин. Укучыларым бел?н филиппин халык ?кияте “К?б?л?кл?р ничек барлыкка килг?нн?р”, Резеда В?лиеваны? “Кы?гырау ч?ч?к”, Д?рдем?ндны? “?ч угыл” ?с?рл?ре буенча изложения ?тк?релде. Кеше гомер буе с?йл?м телен камилл?штер?. С?йл?м телен ?стер?д? укытучыны? да, укучыны? да озак ??м б?ртекл?п эшл?ве кир?к. С?йл?м теле ?стенд? системалы р?вешт? эшл?? у?ышларга китер?. “Бала” китапхан?се шушы бурычны тормышка ашырырга ки? м?мкинлек ача. Шулай итеп, “Бала” китапхан?се безне? укыту процессында зур ярд?м к?рс?т?. Китап – тормышыбызда ки??шче д?, серд?ш т?. Яхшы китап ??рвакыт к??ел т?ренд? саклана. Мультимедия “Бала” китапхан?се д? укучыларымны? к??еленд? ?ылы хисл?р калдырды. Чыннан да, “Бала” китапхан?се т?эсирле, а?лаешлы, ?зенч?лекле сайт. ??рбер укытучы, т?рбияче д?рест? “Бала” китапхан?се материалларын файдалана ала. Кулланылган ?д?бият Китапхан? “Бала” РФ сайты. Ф.С. Сафиуллина Татарча-русча, русча-татарча антонимнар с?злеге. – Казан: Татарстан Республикасы “Х?тер” н?шрияты, 2003. – 128 б. Ш.С. Ханбикова, Ф.С. Сафиуллина “Синонимнар с?злеге” – “Х?тер” н?шрияты, Казан,1999 Ф.Ф. Харисов Татар телен чит тел буларак ?йр?т?не? ф?нни – методик нигезл?ре / Русчадан Н.К. Нотфуллина т?р?. – Казан: М?гариф,2002. – 367 б С.Ф. Гарифуллин Татарча-русча-инглизч? фразеологик с?злек. -Казан: Татарстан республикасы “Х?тер” н?шрияты, 2010. – 296 б. ТАБАДАН Я?А Т?ШК?Н КИТАПЛАР С?хн?д? бернич? кыз ?ст?л янында китап укый. ?ст?лд? китаплар. Салмак кына музыка я?гырый. С?хн?г? Алия чыга ??м М??ит Гафурины? “БАЛАЛАР ??М КИТАП” диг?н шигырен укый. Д?рт-биш бала ?ыелганнар бер урынга, Н?къ уртада берсе китап тоткан кулына; ??мм?се д? колакларын торгызганнар, Берсе укый, башкалары ты?лый шунда. Утыралар китап укып, к??ел ачып, Шатлыкларын берг?-берг? уртаклашып; Кайвакытта ты?лый болар тып-тын гына, Кайчагында к?леш?л?р шыркылдашып. Кайчагында ?лл? кемне кызганалар, Уфылдашып, ?крен ген? кузгалалар; Ахрысы бу китап бик к??елледер. К?з д? алмый укый аны бу балалар. Алия: Х?ерле к?н , кызлар! Кызлар: Х?ерле к?н, Алия! Сезне к?р?ебезг? бик шат! Алия:Табадан я?а т?шк?н китап укыйсызмы? Кыз: ?йе! Н?къ эзен? басты?! Кыз: Алия, вакытында килеп ?итте?. Утыр, яныбызга. Алия: Нинди телд? китаплар укыйсыз, кызлар? (Л?йс?н М??ит ГАФУРИНЫ? “АНА ТЕЛЕ” шигырен укый. ) Л?йс?н: ?з ана телем-минем ?чен матур, и? т?мле тел, ?з телем-?з ?йберем булган ?чен ярата к??ел. Шул ана теле бел?н мин максудымны а?латам. Шул анам теле бел?н “бала” дил?р анам-атам. Шул тел аркылы гыйлем, уку-язуны ?йр?н?м, Шул тел аркылы укып, белеп булырмын чын ад?м. Мин бала чактук “?ти-?ни”дидем шул тел бел?н, ??м д? ?нк?м д? ми?а ”б?бк?м” диг?н шул тел бел?н. ?ле д? шул тел бел?н укыйм, язам ??м с?йл?ш?м. Шул татар теле бел?н к?йлим бер?р к?й к?йл?с?м . ??рвакыт шул тел бел?н язган матур китап укыйм, ??рвакыт шул тел бел?н тарих укыйм, хисап укыйм. ??рбер укучы тамашачыларны сатуга чыккан я?а китаплар бел?н таныштыра. Китапны? авторын, исемен ?йт? ??м кыскача эчт?леген с?йли. И? кызык урыннарын укыйлар. М??ит Гафурины? “АНА БЕЛ?Н КЫЗ” шигырен 2 укучы укый. АНА: Укы, аппагым, Н?къ укыр чагы?; Белде?ме, балам, Кичке сабагы?? КЫЗЫ: ?нк?ем, ?аным, Белдем сабагым, Б?ген м?кт?пк? Барамын тагын. АНА: Шулай ит, б?бк?м, Укудан тап ямь; Укуы? к?реп Шатлана ?нк??. К?земне? нуры, К??елем хозуры. Класстан тыш чаралар Тема:А. С. Пушкин ??м Г. Тукайга багышланган КВН КВНга ?зерлек алдан ук башлана. А. Пушкин ??м Г. Тукай биографиясен, шигырьл?рен, ?киятл?рен укып чыгалар. ??р команда эмблема ясый, ?з командасына исем сайлый, х?кемдарларга б?л?к ясыйлар. Зал матур итеп биз?л?. Т?рд? – А. Пушкин ??м Г. Тукай портретлары. Аларны? ?с?рл?рен? ясалган иллюстрациял?р, плакатлар элен?. Кич? барышы С. С?йд?шевны? “Ш?рекъ биюе” к?е я?гырый. Алып баручы: Яшел им?н-ди?гез култыгында; Алтын чылбыр тора б?йл?неп: ?йр?телг?н м?че й?ри шунда Чылбыр бел?н к?н-т?н ?йл?неп; У?га бара м?че, ?ырлар ?ырлый, ?кият с?йли китеп сул якка. . . А. С. Пушкин ??м Г. Тукайга багышланган б?йгебезне башлыйбыз. КВНда 2 команда катнаша. Уенга бары тик у?ган, тапкыр, зир?к, т?ск? матур, акыллы укучылар гына килг?н. Х?кемдарлар бел?н танышыйк. К??елле музыка я?гырый. С?хн?г? командалар чакырыла. С?ламл?? ?чен с?з ??р командага бирел?. Алып баручы: Х?зер, дуслар , к?ч сынашыйк. Батырлар алга чыксын. Зир?клеген, тапкырлыгын Булганлыгын к?рс?т? алсын. 1тур.”Сынатма , капитан!”-дип атала. А.С. Пушкин ??м Г. Тукайны? тормышы ??м и?атына багышлана. 1к: А. С. Пушкинны? ?нисене? исеме ничек? (Надежда Осиповна) 2к: Г. Тукайны? ?тисене? исеме ничек? (М?х?мм?тгариф) 1к: А. С. Пушкинны? ?тисене? исеме ничек?(Сергей Львович) 2к: Г. Тукайны? ?нисене? исеме ничек? (М?мд?д?) 1к: А. С. Пушкин балачагында нинди телд? ?йб?т с?йл?шк?н? (Француз теленд?) 2к: Г. Тукай балачагында нинди телд? ?йб?т с?йл?шк?н? (татар теленд?) 1к. А. С. Пушкин балачагында кайда с?гатьл?р буе утырган? (китапхан?д?) 2к: Г. Тукай нич? ел яш?г?н? (27 ел яш?г?н) 1к: А. С. Пушкинны? и? яраткан ел фасылы? (К?з) 2к: Г. Тукай нинди ел фасылында туган? (Яз к?не) 1к: Г. Тукай кайсы авылда туган? (Кушлавыч авылында) 2к: А. С. Пушкин “Руслан ??м Людмила”поэмасын нич? яшенд? яза? (18 яшенд?) 1к: Г. Тукай яш?г?н урыннарны санап чыгыгыз. (Кушлавыч, Сасна,?чиле,Кырлай, Казан, Уральск) 2к: “Ул минем берд?нбер дустым. Ми?а аны? бел?н булганда гына к??елсез т?гел.” – дип язган А.С.Пушкин ?зене? дусларына. Кем турында с?з бара? (Арина Радионовна) 1к: Г.Тукай рус шагыйрьл?ренн?н кемн?рне яратып укый? (Пушкин, Лермонтов, Тютчев ) 2к: Пушкинны? яраткан язучылары кемн?р? (Гомер, Руссо, Крылов, Державин) 1к: Г. Тукайны? гимн урынына кулланылган шигыре? (“Туган тел”) 2к: Лицейда имтиханнар бирг?нд?, Пушкин ?зене? “Царское село ист?лекл?ре” диг?н шигырен укый. Шигырь соклану тудырган. Мен? Державинны кем алаштырыр! – дип кем кычкырган? Алып баручы: ??р кешене? д? ?анында шигърият ята дил?р. Шигърият – ул матурлык, чисталык, ??м м?х?бб?т диг?н с?з! Кеше гомере буе ?н? шуларга тугрылыклы булыпяш?рг? тиештер. ? без ?зебезне? Тукайны бик яраткан кебек, Пушкинны да х?рм?т ит?без, шигырьл?рен к??елл?рд? й?рт?без. 2 тур. ШИГЫРЬНЕ? ИСЕМЕН ?ЙТ! 1к: Р?ш?тк?м, дымлы т?рм?д? мин, Тоткын ?ск?н яшь бер карчыга. Мо?лы дустым ?илпеп канатларын, Канлы ?имен чукый каршымда. ( А. Пушкин “Тоткын” – “Узник”) 2к. Мин торам кырларда, Болында, урманда! Уйныймын , очамын. Якты к?н булганда Ирк?ли ??м с?я Кояшны? яктысы. Аш буладыр ми?а Ч?ч?кл?р хуш исе. (Г. Тукай “Бала бел?н к?б?л?к”) 1к: -Ник газаплыйсы? болай син, мин ?ле бик кечкен?; Мин туганга тик ике айлап булыр й? ?ч кен?. Юк, кир?кми, мин ?йр?нмим, минем уйныйсым кил?; Шул болыннарда ятасым, шунда ауныйсым кил?. (Г. Тукай “Кызыклы ш?керт”) 2к. Дустым минем авыр елларымны?, К?г?рченем, х?лсез серд?шем, Тынлыгында нарат урманыны? К?пт?н мине ялгыз к?т?се?. ( А. Пушкин “Няняга” – “Няне”) 1к: Кышкы ямьсез юл буйлап Тройка алга омтыла, Бертуктаусыз кы?гырау чы?лап, К??елне талчыктыра. ( А. Пушкин “Кышкы юл” – “Зимняя дорога”) 2к: Безне? Гали бигр?к тату к??? бел?н, Мен? к??? карап тора т?р?з?д?н Гали аны чир?м бел?н кунак ит?. К??? р?хм?т укый-сакалын селкет?. (Г. Тукай “Гала бел?н к???”) Алып баручы: ?кият ул – мог?иза. ??р халык ?з хыялын, ?з ?метен ?киятк? салган. ?киятне сабыйлар да, олылар да ярата. А.С.Пушкин 6 ?кият язган. ?киятл?рне? исемн?рен ?йтеп чыгыгыз. “Поп ??м аны? ялчысы Балда турында ?кият.” “Салтан патша бел?н аны? данлы, ку?тле улы ба?адир князь Гвидон Салтанович ??м г?з?л патша кызы Аккош турында ?кият.” “Патшаны? ?лг?н кызы ??м ?иде ба?адир турында ?кият.” “Балыкчы ??м балык турында ?кият.” “Алтын ?т?ч турында ?кият.” “Аю турында” Габдулла Тукай язган ?киятл?рне? исемн?рен ?йтеп чыгыгыз. “Ш?р?ле” “Су анасы” “К??? бел?н Сарык хик?ясе” “Алтын ?т?ч” “Мияубик?” 3тур.?КИЯТ АРТЫННАН ?КИЯТ. Бу геройларны? исеме ничек ик?н? 1к:Карт, усал, а?а бик к?п байлык кир?к. Аны? карты бар. Ул аны х?рм?т итми, киресенч?, кимсет?. (Карчык) 2к:Суда яши. Ч?чл?ре озын. Аны? тарагы бар. Су буенда басмада ч?чл?рен тарый. (Су анасы) 1к:Кара урманда яши. Бармаклары озын. Кешел?рне кытыкларга ярата. Борыны к?кре. Ма?гаенда бер м?гезе бар. (Ш?р?ле) 2к: Акылсыз, башы бар. А?а ялчы кир?к. Аш та пешерсен, Ат та карасын, Балта остасы да булсын. Тик акчаны к?п сорамасын. (Поп) 1к:Бу патша яшь бик?г? ?йл?н?, сугышка кит?. Улы туа. Хатынын ??м улын югалта. Гвидон исемле улы данлы, ку?тле була. Бик озак эзли. Со?ыннан кадерле кешел?рен таба.(Салтан) 2к:Кырлай авылында яши. К?чле. Батыр. Эшл?рг? ярата. Тапкыр. (Былтыр) 1к:Ул яшь, с?йкемле. Алсу й?зле. Аны урманда агачка б?йлил?р. ?иде ба?адир бел?н очраша. (Патша кызы) 2к:Йокларга ярата. Т?шенд? тычканнарны, к?сел?рне к?р?. С?т ярата. (Песи) 1к:Ир бел?н хатын аларны ?йл?ренн?н куа. Кырда юл ?стенд? б?ре башын табалар. (К???, Сарык) 2к. Ап-ак й?зле, зифа буйлы, акыллы, кара ч?чле. Тик т?к?ббер, ?зс?зле, бик т? к?нче. Ул к?згег? еш карарга ярата. (Патшабик?) 4тур.?КИЯТ ШУЛАЙ БАШЛАНА. ??рбер ?киятне? башламы була. Алар т?рлеч? башлана. Мин сезг? ?киятне? башламын укыйм, ? сез ?киятне? исемен ?йтегез. 1к:Борын заман бер ир бел?н хатын торган, Тормышлары шактый гына ф?кыйрь булган; Асраганнар бер к??? берл? бер сарык, – Болар булган берсенн?н д? берсе арык. 2к:Саубуллашып бик? бел?н, С?ф?р чыга патша илд?н. Т?р?з т?бенд? хатын, К?теп кала патшасын. 1к:З??г?р ди?гезне? н?къ кырыенда. Карт бел?н карчык яши булганнар; Искереп бетк?н бер землянкада Н?къ 33 ел берг? торганнар. 2к:??й к?не . Эссе ?авада мин суда койнам, й?з?м, Ч?чр?т?м , уйныйм, чумам, башым бел?н суны с?з?м. Шул р?вешч? бер с?гать ярым кад?рле уйнагач, Инде шаять бер с?гатьсез тирл?м?мем дип уйлагач. 1к:Еракта т?гел, якында, ?иде ди?гез артында Додон патша торган, ди Яман з???р булган, ди. 2к:Н?къКазан артында бардыр бер авыл- Кырлай , дил?р; ?ырлаганда к?й ?чен “тавыклары ?ырлый” , дил?р. 1к. Ал аякларга башын куйган да йоклый, Т?шт? д? тычкан, к?се халкы бел?н ул эш к?р?. 2к:?ч кыз т?р?з т?бенд? Кичен ?еп эрл?г?нд?: “Булсам мин бер патшабик?,”- Дип берсе с?з башлап кит? 5тур. Серле предмет. Кайбер ?киятл?рд?, ?кият геройлары бер?р тылсымлы ?йбер?чен к?р?ш?л?р, авыр м?сь?л?л?р чиш?л?р. Х?зер сезг? д? м?сь?л? чиш?рг? туры килер. Бу з??г?р тартмада предмет. Тартмадагы ?йбер А.С.Пушкин ?киятенн?н алынган. Сез ми?а сораулар бирегез,? мин сезг? “?йе”, “Юк”дип кен??йт?ч?кмен. (к?зге, алма) 6тур.?КИЯТ ГЕРОЙЛАРЫНЫ? ПАРАДЫ. Геройларны танырсыз мик?н? Музыка я?гырый. С?хн?г? ?кият геройлары чыга. Укучылар ?кият геройларыны? с?зл?рен ?йт?л?р, командалар аларны танып исемн?рен атыйлар. – Шулай да кыз с?йкемлер?к Алсурак ??м ак й?злер?к (к?зге) – Кара монда, Хатын!- ?зе? яхшы бел?се? бит печ?н хакын,- Китсен безд?н чыгып К??? бел?н Сарык, Ашап ята бушка гына алар азык. (ир) – ?ай, балалар! Тозакка килеп капканнар, Лачын кошларым минем! Килде,а?! ???л к?нем! (патша) – Кайда минем алтын тарак? Бир! (Су анасы) – Тукта, ?би, Син к?т мине ?з ген?… Этне тыярмын ?зем. ??м садака бераз гына Алып чыгармын мин си?а.(кыз) – И ?егет, ?ич юк ик?ндер м?рх?м?т хиссе? сине?, ?йтче, зин?ар, м?рх?м?тсез! Кем син? Исме? кем сине?? (Ш?р?ле) 7. –Ис?нме! Кыз матуры, Бул, ?йд?, патша хатыны ??м сентябрь ахрына Тап бер ба?адир ми?а. (Солтан патша) 7тур.Ш?Р?ЛЕ СОРАУЛАРЫ. 1. К??? бел?н Сарык юл ?стенд? н?рс? табалар? А. аю башы. Б. т?лке башы. В. буре башы. 2. Мияубик? т?шт? н?рс? к?р?? А. тычкан. Б. балык. В. с?т. 3. Авыл малае Су анасыны? н?рс?сен урлый? А. тазын. Б. тарагын. В. туфлиен. 4. Яшь егет кайсы авылда яши? А. Катмыш. Б. Кырлай. В. Кыерлы. 5. Ш?р?ле б?р?н? ярыгына н?рс?сен кыстыра? А. бармагын. Б. аягын. В. башын. 6. Ир бел?н хатын н?рс?л?р асраганнар? А. Сарык бел?н К???. Б. Сарык бел?н Эт. В. К??? бел?н Сыер. 8тур. Галим м?чене? сораулары.А.С.Пушкинны? ?кият геройларыннан и? акыллы, и? белемле, и? тапкыр галим м?че. К?пме ул ?киятл?р, ?ырлар бел?! ? сезг? ул бернич? сорау ?зерл?г?н. Поп бел?н Балда кайда очрашканнар? А) урманда; Б) базарда В) кырда ?иде ба?адирны? этл?рене? кушаматы? А) Соколко; Б) Шарик; В)Жучка Король Елисейг? яраткан бик?се кайда ик?нен н?рс? ?йт?? А) ?ил; Б) ай; В) елга Падишахны? ?лг?н кызы кайда йоклый? А) кыя; Б) кыр; В)тау Патша кызыны? матурлыгына кем к?нн?ш?? А) ?ги анасы; Б) нянясы; В) апасы Яшь бик? улы Гвидон бел?н ди?гезд? н?рс?д? й?з?л?р? А) чил?кт?; Б) мичк?д?; В) к?йм?д? Х?КЕМДАРЛАР ?И??ЧЕ КОМАНДАНЫ БИЛГЕЛИ. ЙОЛДЫЗЛЫ С?ГАТЬ Тема:Габдулла Тукайны? тормыш ??м и?ат юлы. Максат: Гад?ти булмаган форма ярд?менд? укучыларны? белемн?рен йомгаклау Укучыларны? фикерл?? с?л?тл?рен ?стер?. Татар телен?,туган якка м?х?бб?т т?рбиял??. ?и?азлау:карточкалар, фотор?семн?р, йолдызчыклар, музыка. Уен барышы. Уенда 5 укучы катнаша. Икенче турдан башлап биш уенчыны? берсе (йолдызы аз булганы) уеннан чыгарыла. Бишенче турга ике уенчы кала. 1 тур.ШАГЫЙРЬЛ?Р-ЯЗУЧЫЛАР. Бирем: сезне? алдыгызда шагыйрьл?р ??м язучылар портретлары. Кайсы шагыйрь яис? язучы турында с?з бара, шул санны к?т?рерг? кир?к. Д?рес ?авап ?чен бер йолдыз. А.АЛИШ. Г.ТУКАЙ. М.??ЛИЛ Ш.ГАЛИЕВ ?.Ф?ЙЗИ Кем апрель аенда туа ??м апрель аенда ?л??(2) Кайсы шагыйрьне? Чулпан исемле кызы була?(3) Кем кайбер лирик шигырьл?рен З?йт?н? М??лидовага багышлый?(2) Кем “Чукмар ??м Тукмар” ?киятен язган?(1) Кемне кечкен? чакта Апуш дип й?ртк?нн?р?(2) Ш?в?ли кемне? оныгы?(4) Кем ?зене? ?с?рл?ренд? халык ?киятл?ре “Су анасы“,”Ш?р?ле”сюжеты файдаланылган?(2) Кем “Тукай” романын и?ат ит??(5) Кем Г. Тукай исеменд?ге Д??л?т премиясе лауреаты? (4, 5) 2тур.АВЫЛ-Ш???Р. Бирем: сезне? алдыгызда авыл ??м ш???рл?р исемн?ре, кайсы авыл яис? ш???р турында с?з бара, шул санны к?т?рерг? кир?к. КУШЛАВЫЧ. КАЗАН. УРАЛЬСК КЫРЛАЙ. УФА. Г.Тукай кайсы авылда туган?(1) Кайсы ш???рд? Г.Тукай исеменд?ге Татар Д??л?т филармониясе бар?(2) Кайсы ш???рд? Г.Тукай ?ч класслы рус м?кт?бенд? укый?(3) Кайсы авылда скульптор И.Новосёлов Тукайга ??йк?л куйган?(1) Г.Тукайны? кабере кайсы ш???рд? (яис? авылда)? (2) Кайсы авылда скульптор Б.Урманче Г.Тукайга ??йк?л куйган?(4) Г.Тукай кайсы ш???рд? с?ях?тт? булган?(5) 3 тур.ИСЕМН?Р. Бирем: сезне? алдыгызда Г. Тукайны? якын кешел?рене? исемн?ре, фотолары. Кем турында с?з бара, шул санны к?т?регез. ?ХМ?ТША. ГАЗИЗ?. С?ГЪДИ. М?МД?Д?. Г.Тукайны? Казандагы анасыны? исеме ничек?(2) Габдуллага А.С.Пушкинны? алтын ?т?ч турында китабын кем укырга бир??(1) Г.Тукайны? ?нисене? исеме ничек?(4) Г.Тукайны? рус теле укытучысыны? исеме ничек?(1) Г.Тукайны? Кырлайдагы ?тисене? исеме ничек?(3) 4 тур.МОНДА Н?РС? ЯЗЫЛГАН? 13-25-4-33 12-25-13 10-6-23-10-6-13-33 1-15-19-24 18-34-4-6-11 8-19-15_-_8-19-16 18-19-10-1-9 2-19-11-5-30-12. Тамашачылар ?чен викторина. Г.Тукай нинди гаил?д? туа? Г.Тукай кем? Г.Тукай н?рс?л?р язган? Аны? беренче рус теленд? укыган китабыны? исеме ничек? Ул нич? ел яш?г?н? ”Ш?Р?ЛЕ” ?киятенд?ге егетне? исеме ничек? Г.Тукайга б?ек рус ?дипл?ренн?н кемн?рне? йогынтысы зур булган? К??? бел?н Сарык башын табучылар? Су анасы н?рс?сен югалткан? Безне? гаил?д? нич? кеше? Тукай образын матур ?д?биятта кайсы шагыйрьл?р, язучылар с?р?тл?де? Г.Тукайны? гимн урынына кулланылган шигыре? Казанга кайту хыялы тасвирланган шигырен атагыз? Тукай исеме бел?н б?йле нинди урыннарны бел?сезме? 5тур.КОМПОЗИТОРЛАР. Бирем: сезне? алдыгызда композиторларны? с?р?тл?ре. Ф.ЯРУЛЛИН ?.БАКИРОВ З.ЯРУЛЛИН С.С?ЙД?ШЕВ Н.?И?АНОВ Р. Г?Б?ЙДУЛЛИН ”Ш?Р?ЛЕ” балетыны? авторы кем?(1) ”СУ АНАСЫ” балетыны? авторы кем ?(2) ”ТУКАЙ МАРШЫ”музыкасыны? авторы кем?(3) “Кисекбаш” балетын кем язган? (6) ”КЫРЛАЙ” симфоник поэмасыны? авторы кем?(5) ?и??чег? с?з бирел?. Йолдызлы с?гать Тема: “ Муса ??лилне? тормыш ??м и?ат юлы” Максат: Муса ??лилне? тормыш ??м и?ат юлы буенча алган белемн?рне камилл?штер?. Укучыларны? фикерл?? с?л?тл?рен ?стер?. Муса ??лил мисалында Ватанны с?юче патриот т?рбиял??. ?и?азлау: фотор?семн?р, карточкалар, йолдызчыклар, “Кыш” р?семе. Уен барышы: 1 тур.АВЫЛ – Ш???РЛ?Р. Бирем: сезне? алда авыл ??м ш???рл?р исемн?ре. Кайсы авыл яис? ш???р турында с?з бара, шул санны к?т?рерг? кир?к. Д?рес ?авап ?чен бер йолдыз. Мостафа Оренбург М?ск?? Казан Берлин Муса ??лил кайда туган? (1) Муса ??лил “ Х?с?ения ” м?др?с?сенд? укый. “ Х?с?ения ” м?др?с?се кайсы ш???рд? урнашкан? (2) Кайсы ш???рд? “ Кызыл йолдыз ” газетасында Мусаны? “Б?хет”, “ Ил халкына ”, “ Ирек б?йр?менд? ”, “ Кызыл ?л?мг? ” кебек шигырьл?ре д?нья к?р?? (2) Моабит т?рм?се кайсы ш???рд? урнашкан? (5) Муса ??лил кайсы ш???рд? К. Н??ми, ?. Такташ, Г. Кутуй бел?н таныша? (2) Кайсы ш???рне? китапхан?сенд? Муса ??лил Г.Тукай, М. Гафури, Д?рдм?нд, Пушкин, Лермонтов, Кольцов, Некрасов ?с?рл?ре бел?н таныша? (2) Кайсы ш???рд? Муса ??лил исеменд?ге опера ??м балет театры бар? (4) Кайсы ш???рд? ??лил Ломоносов исеменд?ге университетны? ?д?бият б?легенд? укый?(3) Кайсы ш???рд? ??лил Татар Д??л?т опера театрыны? ?д?би ?ит?кчесе булып эшли? (4) Кайсы ш???рд? Мусаны? “Ипт?шк?” исемле шигырьл?р ?ыентыгы басылып чыга? (3) 2 тур. ИСЕМН?Р. Бирем: сезне? алда Муса ??лилне? якын кешел?рене? исемн?ре, с?р?тл?ре. Кем турында с?з бара, шул санны к?т?регез. ?б?б?кер Мостафа Ибра?им Гыйльмия Х?дич? Чулпан Р?хим? З?йн?п Муса ??лилне? бабасы авылны? к?т?чесе булган. Аны? 5-6 баласы ?ск?н. Икм?кк? д? туеп тормаганнар. М. ??лил- не? бабасыны? исеме ничек? (1) М. ??лилг? 6 яшь тулгач, кем бел?н м?др?с?г? й?ри башлый? (3) ?б?б?кер бабайны? и? кече улы Мусаны? ?тисе. 8-9 яшенд? ул кызыл мал кибетен? малайлыкка эшк? бирел?. Бернич? елдан со? аны приказчик итеп куялар. Зир?клеге аркасында ?злегенн?н татарча ??м русча укырга-язарга ?йр?н?. М. ??лилне? ?тисене? исеме ничек? (2) 1928нче елда Мусаны? ?нисе ?л?. Бер се?елк?шен ?зе янына М?ск??г? китер? ??м балалар йортына урнаштыра. Кем ул? (5) Бу шигырь юллары кемг? багышланган? (6) Шаян кызым син минем, Та? йолдызым син минем. Й?р?гемд? кабынган Шатлык ?ырым син минем. М. ??лилне? ?бисе ?ырлар яза торган булган. Аны? исеме ничек? (4) Мусаны? ?нисе к??еленд? д? мо? чишм?се типк?н. Мусаны? ?нисене? исеме ничек? (7) Муса ??лил се?елл?ре? (5-8) 3 тур. Муса ??лилне? балачагы. Муса шыгрым тулы м?четт? яттан нинди Коръ?н с?р?сен укыган? (3) “ Ясин ” “ ?лх?м “ “ Т?б?р?к ” “ Аятел К?рси ” Муса н?рс? оештырырга ярата иде? ( 2, 4, 5 ) Концерт “ Печ?н ?м?се ” Картларга ярд?м ?д?би кич?л?р Спектакль Бик кечкен?д?н ?к Муса кемне? шигырьл?рен яттан бел? иде? ( 5 ) Г. Тукай А. Пушкин Утыз Им?ни Д?рдм?нд М. Гафури Мусаны? и? яраткан ф?не? ( 2, 4 ) Уку Математика ?ыр Р?сем Язу Муса ??лил балык каптырырга, су коенырга яраткан Мостафа авылы елгасы? ( 2 ) Нил Нит Нократ Нива 4 тур. Саннар безг? нил?р с?йли? Бирем: сезне? алдыгызда даталар язылган карточкалар, аларга т?ртип номерлары куелган. Вакыйганы атагач, шу?а туры килг?н номерны к?т?рерг? кир?к. 1956 ел 2 февраль 1906 ел 1957 ел 22 апрель 1919 ел 1923 ел 1944 ел 25 август 1. Муса ??лил нич?нче елда туган? ( 2 ) 2. Нич?нче елда М. ??лилг? Советлар Союзы Герое исеме бирелде? ( 1 ) 3. М. ??лилне? нич?нче елда беренче шигыре “ Кызыл йолдыз ” газетасында басыла? ( 4 ) 4. Нич?нче елда М. ??лилне ??м ??лилчел?рне Плетцензее т?рм?сенд? гильотинада ?тер?л?р? ( 6 ) 5. М. ??лил нич?нче елда Татар рабфагына укырга кер?? ( 5 ) 6.М. ??лил нич?нче елда Ленин премиясен? лаек була? ( 3 ) 5 тур. Композиторлар. Бирем: сезне? алда композиторларны? с?р?тл?ре. С. С?йд?шев Н. ?и?анов Ф. Яруллин М. Яруллин ?. Ф?йзи Р. Яхин 1. М. ??лилне? “ ?ырларым ” шигырен? кем музыка язган? (1) ( “?ырларым” ?ыры я?гырый ) 2. М. ??лилне? “Дулкыннар” шигырен? кем музыка язган? (6) ( “Дулкыннар” ?ыры я?гырый ) 3. М. ??лилне? “ Тик булса иде ирек ” шигырен? кем музыка язган? (3) ( “Тик булса иде ирек” ?ыры я?гырый ) 4.“ ??лил” операсын кемн?р и?ат итк?н? (2, 5) 5. М. ??лилне? “Сандугач ??м чишм?” ?с?ре буенча язылган вокаль-симфоник поэманы? авторы кем? (4) 6 тур.Шигырьл?р. Таблода “ Кыш ” р?семе. Бирем: Бер минут эченд? х?рефл?рд?н М. ??лилне? шигырене? исемен т?зегез. ( “Кышкы шигырь”) Н?ти??: Икенче турдан башлап биш уенчыны? берсе (йолдызы аз булганы) уеннан чыгарыла. Алтынчы турга ике уенчы кала. ?и??че шигырь укый ??м б?л?к бел?н б?л?кл?н?. Класс с?гатьл?ре Бернич? ел В.Казыйхановны? “?д?плелек д?ресл?ре” буенча д?ресл?р ?тк?рдем. Бу д?реслекне? т?рбияви ???мияте бик зур ик?нен? т?шендем. В.Казыйхановны? “?д?плелек д?ресл?ре” н? нигезл?неп, аларны ки??йтеп, ?земне? д?рес эшк?ртм?мне т?зедем. Д?рес эшк?ртм?мд? ?зебезне? т?б?гебез шагыйре Ш.Маннурны? и?атыннан “?ч васыять” ?киятен кулландым.Балаларны “акыллы, т?ртипле бул” дип кен? т?рбияле итеп булмый. Аларда яхшы сыйфатлар булдыру ?чен т?рле мисаллар буенча с?йл?ш?,анализлау, укучыларны? ?з б?я бир?л?ре, фикерл?рен ?йт? бел?л?ре м??им. ТЕМА:“УКУ АВЫР БУЛСА ДА, ?ИМЕШЕ ТАТЛЫ.” МАКСАТ:1.Укучыларны? белемг? кызыксыну ??м фикерл?? с?л?тен ?стер? максаты бел?н милли т?б?к компоненты элементларын д?рест? куллану. 2.Логик-фикерл?? д?р???сен тест аша билгел??. 3.Коммуникатив ситуация тудырып укучыларга ?хлак т?рбиясе бир?. ?И?АЗЛАУ: ”Лото” уены ?чен м?кальл?р, тест, р?семн?р, Ш.Маннурны? портреты, карта, курчаклар, белем х?зин?се(китаплар), шефлардан б?л?кл?р-ясалма китаплар (“Б?хетле бала”), карточкалар, татар телене? а?латмалы с?злеге. 1.Оештыру ?леше. 2.Я?а белемне ?зл?штер? ?чен ?зерлек. А)С?зл?р ?стенд? эш. Укытучы с?зе: Б?ген без сезне? бел?н “Ни ?чен уку авыр булса да,?имеше татлы! ”диг?н сорауга ?авап эзл?рбез.Бу сорауга ?авап эзл?р ?чен алдан “С?зл?р д?ньясына” м?р???гать ит?рбез. -Н?рс? ул белем?(укучылар ?йт?л?р). ”Белем” с?зене? м?гън?сен а?латмалы с?злегенн?н укыйк. Укучы: Белем-фикерл?? алымнарыны? ф?н яки практика бел?н расланган т?п фикер. УКЫТУЧЫ: Н?рс? ул дуслык?(укучылар ?йт?л?р). ”Дуслык” с?зене? м?гън?сен татар телене? а?латмалы с?злегенн?н укыйк. УКУЧЫ:Дуслык-карашларны?,фикерл?рне? уртаклыгы,?зара рухи якынлык,бер-бере?не ихтирам ит?. УКЫТУЧЫ:Н?рс? ул хезм?т?(укучылар ?йт?л?р)”Хезм?т”с?зене? м?гън?сен татар телене? а?латмалы с?злегенн?н укыйк. УКУЧЫ: Хезм?т-кешед?н акыл яки физик к?ч тал?п ит? торган максатлы эшч?нлек. Б)”Лото” уены уйнау. УКЫТУЧЫ: Безне? т?п максат-уку, тырышып белем алу, кешел?р бел?н аралаша бел?, дус булу ??м яшьт?н ук хезм?тк? тартылу. Кеше хезм?тк? ялкау булса, белем алырга да ялкау була. Бу ?ч м?съ?л?не? т?бенд? н?рс? ята? УКУЧЫ: Т?ртипле булу,сабыр,акыллы,?д?пле булу. УКЫТУЧЫ: ?йе,?д?пле кеше ??рбер эшне ?и??,?з тел?ген? иреш?. Уку, дуслык, хезм?т турында нинди м?кальл?р бел?сез? ?йд?гез шуларны иск? т?шереп ?тик. ”Лото” уены уйнап алыйк М?кальне? башы- тактада, азагы-укучыларда.
“Китап – белем чишм?се!” Укытучы. Юк аягы, юк к?зе, С?йли, ?йр?т? ?зе. Телг? аннан оста юк, Аннан якын дус та юк. Укучы. Кулдан кулга й?ри ул, Б?тен телд? с?йли ул. Белм?г?не юк аны?, К?згесе ул д?ньяны?. Укучы. Бик к?п тел белс? д?, С?йл?шми бер телд? д?. ?йр?ним, дис??, ?йр?т?, Карышмый беркемг? д?. Ул н?рс?? (Китап) Укытучы. ?йе, укучылар. Безне? б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап – белем чишм?се” дип атала. Кем к?п белерг? тел?с? – Китап була кулында. Мен? х?зер с?з башлыйбыз Шул якын дус турында. Яшь дусларым! Ирт?л?рен кояш бел?н берг? уянып, ?ти-?нил?регез эшк? ?ыенганда, сез д? изге с?ф?рг? кузгаласыз – белем йортына – м?кт?бебезг? юл тотасыз. Сезне? д? ?з хезм?тегез бар. Ул – белем алу. К?меш кы?гырау мо?лы чы?нарын таратуга, д?реск? кереп утырасыз ??м и? беренче эш итеп кулга китап аласыз. Китап – тормышыбызда и? кир?кле ?йбер. Ул ки??шче д?, серд?ш т?. Яхшы китап ??рвакыт к??ел т?ренд? саклана. тормыш сине? алга берсенн?н- берсе четереклер?к сораулар китереп куйганда да, олы юлга кузгалыр алдыннан кая таба барырга дип аптырап калганда да, кем бел?ндер сере?не уртаклашасы, ки??ш-табыш итеш?се килг?нд? д? и? беренче газиз ана?а, аннан китапка м?р???гать ит?се?. Укытучы. -Укучылар, китап безне нил?рг? ?йр?т? со?? Укучылар. – Китап ?д?пле булырга ?йр?т?. Китап барча кешел?рне, ?лк?нн?рне ??м кечел?рне д? ихтирам ит?рг? кир?клекне т?шендер?. Китап Ватанны сакларга ?йр?т?, ил тарихы бел?н таныштыра. Китап гадел булырга ?йр?т?. Ялганны, хыян?тне фаш ит?. Китап хезм?тне яратырга ?йр?т?. Хезм?т кешесен? х?рм?т т?рбияли. Китап с?лам?т яш?? серл?рен? т?шендер?. (Плакаттагы м?кальл?рне, “канатлы с?зл?рне” уку) Китап – белем чишм?се. Китап – галим, телсез м?галлим. Белем алыйм дис?? ничаклы, С?й, х?рм?т ит, ярат китапны. Китапсыз ?й – т?р?з?сез б?лм?. Китапсыз к?н – югалткан к?н. Китап – ул ад?м балалары уйлап чыгара алган сир?к мог?изаларны? берсе… Китапны дусны сайлаган кебек сайла. Китап – бакча, андагы язулар- шул бакчаны? г?лл?ре. К?п укыса?, к?п белерсе?. 2 апрель – Б?тенд?нья балалар китабы к?не. 2 апрель – б?ек ?киятче, Дания язучысы Ганс Христиан Андерсенны? туган к?не. Андерсен ?киятл?рен укып ?см?г?н малайлар, кызлар бар мик?н? Булса, алар инде д?ньядагы и? зур мог?изаны? ни ик?нен д?, и? саф й?р?кле, и? ихлас к??елле геройларны? кайда яш?г?нен д? белмил?р. Китап укуны? никад?р р?х?т мизгелл?р алып кил?ен д? а?ламый калалар. Г.Х.Андерсен китапларыннан к?рг?зм?. Китап – ки??шче? сине?, Дусты?, ярд?мче? сине?. Ул х?рм?тк? бик хаклы – Кадерл? син китапны. Почмакларын б?кл?м?, Битл?рен д? ертма син. Керле кул бел?н аны Беркайчан да тотма син. Ул яратмый пычракны- Керне, тузанны, тапны, Саф, керсез к??еле? бел?н Бик чиста тот китапны. – Б?ген без китапларны? тарихы бел?н д? танышырбыз. Китапларны элек-элект?н саклап тотканнар, ч?нки аларны язу ?чен бик к?п вакыт кир?к булган. Беренче китаплар х?зергел?рен? охшамаган. Балалар, элек н?рс?г? язганнар ик?н? Балалар. Тактага, ташка ?.б. Укытучы. ? н?рс? бел?н язганнар дип уйлыйсыз? Балалар. Каз канаты, очлы таяк бел?н. Укытучы. Т?рле илд? т?рле материалга язганнар. ?семлект?н, терлек тирел?ренн?н ясалган материалларга язганнар. Х?зер китапларны бик тиз бастыралар. Л?кин безне? кулга китап килеп ?итк?нче, бик к?п кеше хезм?т куя. ?йд?гез, танышып ?тик. 1 нче бала. Кулыма китап алдым, Шундый матур р?семле. Р?ссамнар бик тырышып Ясаган ул р?семне. 2 нче бала. ? к?газен ясарга К?пл?рне? к?че керг?н. К?газьне яшел дустыбыз Агач-куаклар бирг?н. 3 нче бала. К?газне эшл?? ?чен Шактый хезм?т сорала. ?дипл?р ?с?рне язгач, Эшл?р бераз ?айлана. 4 нче бала. Язучыны? ??рбер с?зе Редактор аша ?т?. Китаптагы ??р с?з ?чен Ул ?зе ?авап тота. 5 нче бала. Китап язу машинасы Битк? с?зл?р т?шер?. Битл?р ?ле китап т?гел – Елмаймыйлар кешег?. 6 нчы бала. Ябыштырып, т?пл?п куйгач, Тышларга кир?к була. Исемн?рен язгач кына, Ул битл?р китап була. 7 нче бала. Беркайчан да китапны? ?тк?н юлын онытма. Р?н?етм? син китапны Аны? битл?рен ертма! Укытучы. Мен? шундый озын юл ?т? ик?н китап безг? килеп ?итк?нче. Укучылар! Сезне? кулыгызда нинди ген? китап булса да, ул сезне игелекк?, ш?фкатьле булырга, матурлыкны к?р? белерг? ?йр?т?. Китаплар буыннарны? акылын, белемен ?зл?рен? туплаган ти?д?шсез х?зин?. Китап – игелекле дус, ки??шче, серд?ш т?. Укучылар, сез яратып укый торган китаплар матур тышлы, к?п р?семле. Ш. Маннурны? “Алай итм?” шигыренд? М?рфуга исемле кызны? да матур, кызыклы китаплары к?п булган. Шул шигырьне ты?лап ?тик ?ле. Алай итм?. Бик ярата шул М?рфуга Китапларны к?п укырга. Ятса да ул, торса да ул, Суза тизр?к китапка кул. Оныта урын ?ыярга, Бит юарга, ч?ч тарарга, Чыкмый урамга уйнарга, Китап булсын гел а?арга! Ашарга дип утырса да, ?ст?лг? ул китап сала. Бер укый да, бер аш каба, Белмим нинди т?мен таба?! ?, минемч?, бутала ул, Берн?рс? а?ламый кала ул! Алай итм?, син ?ск?нем, Ашаганда бел аш т?мен, Укыганда – китап т?мен, Барысын да берг? бутап, ?иб?рм? син эшне? т?мен! (Ш.Маннур) Укытучы. Укучылар, сезг? М?рфуга ошадымы? Тел?с? кайчан, тел?с? кайда укыган ?йбер ист? сакланыр дип уйлыйсызмы? Автор сезг? нинди ки??ш бир?? ?йд?гез укчылар, китапларны? ки??шл?рен? д? колак салыйк ?ле. Китап булып киенг?н укучылар китапны саклап тоту ки??шл?ре бел?н таныштыра. 1 нче бала. – Кара?гы урында укыма: к?зл?ре?не бозарсы?. Укыганда, яктылык к?зл?ре?? т?гел, китабы?а т?шсен. 2 нче бала. – Минем битл?ремне ачканда бармагы?ны т?крекл?м?, битл?ремне ?ст?н, почмактан ача башла. 3 нче бала. – Тукталып калган урында карандаш яки тырнак бел?н эз ясама, кыстыргыч куй. 4 нче бала. – Мине кояшка куйма: югыйс? тышым кибеп кубар, битл?рем саргаер. 5 нче бала. – Р?семн?ремне буяма, ертылган битл?рен ябыштыр. 6 нчы бала. – Мине ?ст?лг? куйганчы, ?ст?л ?стен кара: юеш т?гелме, икм?к валчыклары юкмы? 7 нчы бала. – ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыгансы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит! Укытучы. Балалар! Китаплар язмышы да кеше язмышы кебек. Алар д?ньяга кил? ??м кит?, аларны кыерсыталар да ик?н. Китаплар да кешел?р кебек “чирл?п” кит?л?р: битл?ре т?ш?, т?бе куба, ертыла. ?г?р сезне? китабыгыз “авырып китс?”, безне? докторыбыз бар. Китап докторы. ?бил?р д? авырый, Б?бил?р д? авырый, Салкын тис? аз гына, Дару кир?к барсына. Чирли х?тта китап та. Ник к?л?сез? Чынлап та: Бите т?ш?, ертыла – Ул бит к?н д? тотыла. Тотам шу?а сак кына, Авырдымы чак кына, Чирен шундук к?р?м мин, Д?васын да бел?м мин… Китаплары? чирл?с?, ?з кулы?нан килм?с?, Ми?а китер туп-туры – Мин – аларны? докторы. Укытучы. Х?рм?тле Китап докторы! Безне? укучыларыбыз китапларны т?пл?рг?, битл?рен ябыштырырга ?йр?ндел?р. Биред? аларны? беренче хезм?т ?имешл?ре. Укучылар “д?валаган” китаплардан к?рг?зм? оештырыла. Китап докторы. Р?хм?т сезг?, балалар. Сез х?зер минем чын дусларым ик?нсез. Укытучы. Укучылар, матур р?семн?рен? сокланып, х?рефл?рне танырга, укырга ?йр?тк?н беренче китабыгыз хакында ни ?йтерсез? 1 нче бала. ?ир й?зенд? т?рле-т?рле Никад?рле китап бар. Бик калын да, бик олы да, Кечкен? д? китаплар. 2 нче бала. ?мма барлык китапларны? И? беренче баскычы, К??елл?рд? и? т?? башлап Белемг? юл ачучы, Тир?н серл?р сараена Т??ге ачкыч бир?че, Беренче кат шул сарайга Безне алып кер?че Тик бер китап. 3 нче бала. А?а ти?д?ш Нинди китап бар тагы? Бел?мсе?, ул нинди китап? Ул – “?ЛИФБА” китабы. ?ЫР: “?ЛИФБА” Укытучы. Укучылар, шигырь юллары бел?н сез д?рес ?йттегез – китаплар т?рле-т?рле була. ?йд?гез, берг?л?шеп танышып ?тик. Китаплар к?рг?зм?сенн?н карап барыла. Д?реслекл?р, ?д?би китаплар, ярд?мче китаплар: с?злекл?р, энциклопедиял?р,…… Укытучы. Балалар, мин сезг? х?зер бер сорау бир?м, игътибар бел?н ты?лагыз. Тыштан караса?, гади ?й кебек, л?кин анда яш??чел?р юк. ?й эченд? – кишт?л?рг? тыгызлап тезелг?н кызыклы китаплар. Бу ?й ничек атала? Балалар. Китапхан?. Китапхан?чег? с?з бирел?. ?ЫР: “КИТАП” – Укучылар! ? м?селман д?ньясында и? затлы, и? кадерле, и? д?рес китап н?рс? ул? – ?йе, Коръ?н китабы. Коръ?нне кулга алганда, кешене? кулы гына т?гел, ? к??еле ??м ?аны да чиста булырга, уйлары да тик яхшылыкка, д?реслекк? юн?лг?н булырга тиештер. Укытучы. ? х?зер, укучылар, мин сезне бер китап бел?н таныштырырмын. Ул – “Кызыл китап”. ?ир й?зенд? куе урманнар, яшел болыннар, кыймм?тле ??нлекл?р, кошлар ??м ?семлекл?р саны елдан-ел кими бара. Табигать байлыкларын, аны? г?з?ллеген саклап калу ?чен безне? илебезд? зур эшл?р башкарыла. Шуны? бер мисалы – табигатьне саклау буенча “Кызыл китап” булдыру. 1 нче бала. Яшел китап, б?рхет китап, Чыкты кызыл китап та. Югалтуы м?мкин т?гел, Анда барсы хисапта. 2 нче бала. ??нлеге д?, киеге д?, ?л?не д?, б???ге д?, “Саклап калыйк”, – дип куелган Игътибар ?з?ген?. 3 нче бала. Китаплар к?п. Бусы – кызыл. Кызыл т?с юкка дим?. Кызыл т?с сиск?ндер? д?, Кызыл т?с “тукта!” ди д?. 4 нче бала. Дим?к, яш?р ?иребезд? Х?лл?р бар шомланырлык. Табигатьт?н ни алдык та, А?арда ни калдырдык? 5 нче бала. Бар со?гы кат очкан кошлар, Со?гы ч?ч?кле г?лл?р… Килер буынга калырмы Р?семд? ген? алар? (Р. Ф?йзуллин) Укытучы. “Кызыл китап”ка к?ртелг?н ??нлекл?рне, кошларны, балыкларны тоту, аулау, ?семлекл?рне ?з?, таптау закон нигезенд? тыела, кешел?р аларны саклау, ?рчет? ??м ?стер? ?чен кайгыртучанлык к?рерг? тиешл?р. ? монысы – “Х?тер китабы”. Бу изге китапта халкыбызны? горурлыгы, сагышы, й?р?к ?рн?е. ?рн?, ч?нки ??лак булган ка?арманнарны беркайчан да кире кайтара алмыйсы?. Горурлану хисе, ч?нки алар дошман алдында тез ч?км?г?нн?р, чын фидакарьлек к?рс?теп, ?и?еп чыкканнар. Бик к?п кан, к?з яше т?гелг?н, озакка сузылган 4 ел… Л?кин халык ?з-?зен аямаган, к?р?шк?н. “Барысы да фронт ?чен, барысы да ?и?? ?чен!” Бу лозунг солдатны? коралына ?верелг?н. Татарстанны? 560 ме?н?н артык улы ??м кызы туган илне сакларга китк?н. Аларны? 250 ме?н?н артыгы кире ?йл?неп кайтмаган, сугыш кырларында ятып калган. Дошманга каршы сугышларда к?рс?тк?н батырлыклары ?чен 200 д?н артык якташыбызга Советлар Союзы Герое исеме бирелг?н. 29 сугышчы Дан орденыны? тулы кавалеры булган. Халык х?тере – м??гелек. “Х?тер китабы”- ка?арман- нарны? исемн?рен м??гел?штер?че ??йк?л. Анда сугыш кырларында ??лак булган, х?б?рсез югалган, яралардан ?лг?н якташларыбыз турында м?гъл?мат тупланган. Бу китап – туган ?ирне? азатлыгы ?чен башларын салган Татарстан уллары ??м кызларыны? якты ист?леге алдынды я?а буыннарны? баш ию билгесе. ?йд?гез, без д? сугыштан ?йл?неп кайта алмаган якташларыбызны 1 минут тын калып, иск? алыйк. Р?хм?т Сезг?, ис?н калганнар! Х?терд? Сез, ??лак булганнар! (1 минут тынлык.) 1 нче бала. ?ыр китабы булган кебек, Булсын “Х?тер китабы”. Ч?нки кылган батырлыкны? Юктыр бер д? хисабы. Онытмыйк сугыш елларын Авыр югалтуларны. “Х?тер китаплары” язып, Барлап бар туганнарны. (Ф. К?римова) Китапхан?че. Китаплар… Китаплар сезен серле д?ньяга алып керерл?р. Алар сезг? белемле, ?д?ле, акыллы, тапкыр булырга ки??ш бирерл?р. Хезм?т с?юч?н, к?рк?м кеше булып ?с?рг? ярд?м ит?рл?р. Сезне туган илне с?ярг?, хезм?т яратырга, авыр вакытта югалып калмаска ?йр?терл?р. Авырлыклар килг?нд? ярд?м кулы сузучы, адашканда юл к?рс?т?че, я?а у?ышларга рухландыручы ул китаплар. Туган телен яраткан,китапка х?рм?т бел?н караган бала гына белемле, а?лы, ?д?пле, т?рбияле, к?рк?м кеше булып ?с?. Без сезне? шундый кеше булып ?с?егезг? ышынабыз! Д?нья бел?н танышулар Башлана китаплардан. ?ти-?нил?р тормышка Китап тотып атлаган. Авыр сугыш елларында Солдат катомкасында Китап атакага барган, Керг?н бомба астына. ?лифбадан х?реф танып, Белем алып ?зен?, Гагариннар чиксезлект?н Караган ?ир й?зен?. ?т?р еллар… Алда юллар… Сине? тормыш юллары?. Телим кулы?да ??р к?нне Яхшы китап булганын. Китап бел?н дус ик?нсе?, Бер шатлык, бер ямь бит ул. Айлык, к?нлек кен? мени, Гомерлек б?йр?м бит ул!
“Китап ? белем чишм?се” диг?н м?каль бар. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. ? кешег? белем ни ?чен кир?к, аны? кеше тормышындагы ???мияте нинди со?? Бер караганда, бик гади сораулар кебек. ?мма к?п вакытта шундый гади сорауга ?авап бир? кайбер н?рс?л?рне яхшырак а?ларга ярд?м ит?.
Белем безне? тормышта искиткеч зур ???миятк? ия. Белемн?н башка йортлар да т?зеп булмый, кешене д? д?валап булмый, автомобиль д? й?ртеп булмый, пианинода да уйнап булмый. Билгеле бер белем булмыйча, гомум?н, берни д? эшл?п булмый.
Х?тта и? гади эшл?р ?чен д? н?рс? д? булса белерг? кир?к. М?с?л?н, д?рес ашарга ?йр?н? ?чен ген? д?, кечкен? балага кашык, ч?нечке, чынаякны? н?рс? ик?нлеген белерг? кир?к.
? катлаулырак н?рс?л?р турында ?йтеп т? торасы юк. Техниканы белми торып, машинада бер метр да барып булмый. Анатомияне белми торып, кешег? д?рес итеп операция ясап булмый. Белемне? кеше тормышы?дагы ???мияте турында к?п мисаллар китереп булыр иде. Халык бу турыда бик белеп: “Белемсез бер эш т? чыкмый”, “Белемн?н зур х?зин? юк”, “Белем ? б?хет ачкычы, д?р???не? баскычы”, ? диг?н.
Д?бият ? минем тормышым
Мин кечкен? чагымнан бирле китаплар укырга яратам. Аеруча татар теле?д? язылганнарын. Х?зерге к?нг?ч? татар ?д?бияты минем тормышымда зур урын алып тора. Балачакта китаплар бел?н мине д?? ?нием таныштырса, б?генге к?нд? ?д?бият д?ресл?ренд? татар телен? ген?, татар ?д?биятына гына хас булган, матур, тир?н эчт?лекле ?с?рл?р бел?н мин ?зем танышам, ??рбер укыган ?с?р минем тормышыма бер я?алык булып кер?. Алар аша мин д?нья бел?н танышам, ?зем? тормыш т??риб?се туплыйм.
Минем ?чен ?з туган телемд? укый алу зур б?хет. Татар телене? матурлыгына игътибар итк?негез бар мик?н? Искиткеч н?фислек! Татар ?с?рл?рене? ??рберсен ?ыр бел?н ти?л?п була. ? нинди к?ренекле ш?хесл?р бизи безне? ?д?биятны: Г. Тукай, М. ??лил, А. Алиш, ?. Еники, М. М??диев! Алар безне? горурлыгыбыз бит. Х?зерге к?нд? д? к?п кен? яшь язучылар бар. Мин ?зем д? шигырьл?р, хик?ял?р язарга яратам. Л?кин ?земне шагыйрь дип ?йтерг? минем хакым юк. Минемч?, Г. Тукай кебек ш?хесл?р ген? лаек бу исемг?. Алар ?д?биятыбызны? к?рке булып торалар.
??р кеше ?зене? туган телен белерг? тиеш. ? инде ?д?биятка килг?нд?, ул ? безне? кил?ч?гебез. Еллар ?тс? д?, б?ек шагыйрьл?р к?т?рг?н темалар х?зер д? актуаль булып кала. Нинди ген? шигырьне, ?киятне укыса? да, алар к??елне баета, бу г?з?л д?ньяны? серл?рен ача. Китап укыган кеше, гомум?н, бу д?ньяны икенче яктан к?р?, тормышны? кадерен белерг? ?йр?н?. Шу?а к?р? барлык балаларны да китап укырга ?ндисем кил?. ?з телен, ?д?биятын белг?н кеше беркайчан да югалмас, тормышында ?з урыный таба алыр. “Китап ? белем чишм?се” диг?н халык. Чыннан да, китап бирг?н белемне берн?рс? д? алыштыра алмый.
?д?бият ? ул минем кил?ч?гем. Укыгыз китапларны! Анда безне? тарихыбыз, милл?тебез, безне? б?генге ??м кил?ч?к к?небез! Телебезг?, ?д?биятыбызга тугрылыклы булып калыйк, дуслар!
И? г?з?л кеше
Мин укытучы ??н?рен игенче ??н?ре бел?н чагыштырыр идем. Игенче кечкен? ген? орлыкларны туфракка ч?ч?, армый-талмый ?ирне ашлый, эшк?рт?. Шулай зур авырлык бел?н иген ?стер?. Ул ?стерг?н игенн?р б?тен халыкны с?ендер?. Укытучы да н?ни баланы? к??елен? яхшылык орлыгы ч?ч?, белем бир?, т?рбияли. ? бала, ?сеп ?итк?ч, алган т?рбиясен, белемен кулланып, халкына хезм?т ит?.
Моннан ?ч ел элек бер-беребезне белми торган унсигез бала ?зебезне? беренче укытучыбыз бел?н таныштык. Бу минутта без барыбыз да каушаган, дулкынланган идек. ? укытучыбыз ?зене? к?л?ч й?зе, ягымлы к?з карашы ??м тыныч тавышы бел?н барыбызны да ?зен? каратты, к??елл?ребезг? ачкыч тапты. Мен? шулай зур сабырлык бел?н безне белем ди?гезен? алып кереп китте. Минем укытучым д?ресл?рне мавыктыргыч, кызык итеп алып бара бел?. Авыр темаларны да ?и?ел ??м а?лаешлы итеп ачып бир?. Ул безне? арабызда бер?р нинди а?лашылмаучылык килеп чыгуын, авырып кит?ебезне яки к?ефсез чагыбызны бик тиз сизеп ала. ??рвакытта игътибар бел?н ты?лый, юата, ярд?м ит?. Мин ?земне? олы к??елле укытучымны х?рм?т ит?м. А?а авыр ??м мактаулы эшенд? у?ышлар ??м с?лам?тлек телим!
Укытучы булсам
?нием минн?н бервакыт кем булырга тел?вем турында сорады. Мин югалып калдым, ??н?р сайлау бит ул ? бик авыр ??м ?аваплы адым. Д?ньяда бик к?п ??н?рл?р бар. Кайсын сайларга?
Уйладым, уйладым да шундый фикерг? килдем: укытучы булам. Укытучы ??рбер баланы укырга, язарга ?йр?т?. Х?тта президентларны да укытучылар укыткан бит.
Укытучы булу ?и?ел т?гелдер. Моны? ?чен бик к?п белерг?, балаларны яратырга ??м х?рм?т ит?рг? кир?к.
Шул к?нн?н бирле, мин ??р к?н укытучы булу турында уйланам. Кечкен? чагымны, беренче тапкыр м?кт?пк? баруларымны иск? т?шердем. К?з алдыма балалар бакчасындагы т?рбиячел?рем, беренче укытучым килеп басты, ??м мин бер фикерг? килдем: укытучы ? и? мактаулы ??м и? намуслы хезм?т иясе. Укытучыдан башка беркем д? ??н?рг? ?йр?н? алмый. Укытучы ? барлык ??н?рл?рг? юл ачучы кеше. Шуны? ?стен?, алар ?ле ??н?р ген? т?гел, ? т?рбия д? бир?л?р. ? мин нинди укытучы булыр идем со??
?г?р д? мин укытучы булсам, ??р укучымны ихтирам ит?р идем, ч?нки ??р кеше, шул ис?пт?н, бала да ? ш?хес бит.
Укытучы булсам, мин д?ресл?рне кызыклы, балалар сулыш алырга да онытып, кызыксынып, игътибар бел?н ты?ларлык итеп ?тк?рер идем. Мин аларга слайдлар, проекция экраннарында компьютер программалары к?рс?тер идем. Б?тен биремн?рне принтерда яхшы к?газьг? бастырып бирер идем. ??рбер карточка темага туры килг?н р?семн?р яки фотографиял?р бел?н биз?лг?н булыр иде. Мин ??р укучыны? партасында компьютер торуын булдырыр идем ??м к?пчелек биремн?рне ?йр?т?че программалар р?вешенд? бирер идем. ? билгел?р ик?? ген? булыр иде: “?ти алган” ??м “?лег? йомшаграк”.
Мен? шундый укытучы булыр идем мин!
⇐ Предыдущая2345678Следующая ⇒
Ответ оставил Гость
Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?.Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул.«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар.Китап — ки??шче? сине?,Дусты?, ярд?мче? сине?.Ул х?рм?тк? бик хаклы,Кадерл? син китапны.
Китап – тормыш к?згесе.
Китап-тормыш к?згесе дип юкка гына ?йтмил?р. Мин китаплар укырга яратам. Безне? ?й тулы китап. Туган к?нем? д?, б?йр?м к?ненд? д? ?нием китап б?л?к ит?. Белемле, т?ртипле булып ?с?емне тели ул минем.
Язучылар безг? тормышта к?рг?н-белг?нн?рен матур с?зл?р аша ?иткер?л?р. Татар ?дипл?ре тупас, оятсыз сузл?рне геройлар телен? кертми диярлек. Без у?ай геройлар кебек ?д?пле с?йл?шерг?, т?ртипле булырга, ?зебезне бизи торган матур эшл?р башкарырга ?йр?н?без.
Шуларны? берсе Г. Тукайны? “Эш бетк?ч, уйнарга ярый” шигыренн?н сабый. Шигырьд? шагыйрь безне кечкен? баланы? бер к?не бел?н таныштыра. Аны? сабырлыгына исе? кит?р! Кояшны? кыздыруына, Сандугач ?ырына, Алмагачны? кызыктыруларына д? туз? ул. Аларны? ?аркайсына олылар шикелле, бик акыллы гына итеп ?авап бир?.
Дим?к, Г. Тукай бала ?чен укуны? и? кир?кле эш ик?нлеген к?рс?т?.
Шушы Сабыйны? акыллы булуын, тырышып укырга кир?клеген а?лата. ? уен ?чен вакыт ?ит?рлек, д?ресл?рне бер вакытта х?зерл?рг? кир?клекне ?йр?т?.
Шулай итеп, китап – ми?а яшьт?шл?рем тормышын к?згед?ге кебек итеп к?рс?т?, аларны? у?ай сыйфатлары мине т?рбияли, зур тормышка ?зерли.
Салим?анова Галия
5нче сыйныф укучысы.
Китап уку — и? яхшы белем алу
План.
1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус.
2. Китаплар тарихыннан.
3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч.
4. Китап — белем чишм?се.
Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе.
И. Гази.
Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П.А. Павленко.
Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул», — ди Р. Декарт.
Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н.
Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.
Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана.
Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган.
«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар.
Китап — ки??шче? сине?,
Дусты?, ярд?мче? сине?.
Ул х?рм?тк? бик хаклы,
Кадерл? син китапны.
V—VIII сыйныфларда ?д?би-и?ади (ягъни ?йр?нелг?н ?с?р буенча яздырыла торган) сочuнeнueл?р ?. Ф?йзине? «Тукай» романын, Ф. ?мирханны? «Н??ип», Г. Ибра?имовны? «Яз башы», ?. Такташны? «Караборынны? дусты», Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» ?с?рл?рен укыганнан со? яздырыла.
VI сыйныфта «Онытылмас еллар» ?с?рен ?йр?неп бетерг?ч язылачак сочuнeнueг? бер мисал китерик.
Китап – белем чишм?се
(1-9 сыйныф укучылары бел?н ?д?би тематик кич? ?тк?р? ?чен сценарий ?рн?ге)
Максаты:
– укучыларда китапка м?х?бб?т т?рбиял??;
– китап укуга кызыксыну уяту;
– кеше тормышында китапны? зур ???миятк? ия булуын ачыклау;
– китапларны сак бел?н ген? тота бел? т?ртибен ?йр?т?.
?и?азлау:
Плакат: “Белем алыйм дис?? ничаклы- с?й, х?рм?т ит , ярат китапны”(Г.Тукай),
”Минем яраткан китабым” темасына укучылар р?семн?ре к?рг?зм?се, слайдлар, классик музыка язмалары.
Эпиграф: (Кич? барышында слайдлар к?рс?тел?)
“Акыл тарихы т?п ике чордан: х?реф ??м типография уйлап табудан тора; калган барлык чорлар шуларны? н?ти??л?ре ген? булган. Китап ??м язу кешег? я?а д?нья ача”.
(Н.М.Карамзин)
Кереш ?леш:
I.Китапхан?чене? чыгышы.
Х?рм?тле укучылар! Б?ген без бу залга китаплар турында с?йл?шерг? ?ыелдык.
Китап диг?н д?нья бар, китап диг?н гал?м бар. Уйлана башласак, алай гына мик?н? Ай-?ай, зур м?гън? ята китап с?зенд?. Тормышта б?генге д?р???сен? килеп ?итк?нче, китап ?з тарихында гыйбр?тле юл узган, к?п т?рле язмышларга очраган. Халыкны котыртучы, юлдан яздыручы диг?н ?лл? нинди гаепл?н?л?р, нахак б?лал?р тагып, учакларда яндыру, таш б?йл?п суга салулар дисе?ме , зинданнарга ябылуларны, башка авырлыкларны да еш к?рерг? туры кил? а?а. Бер??л?р, аны и? яман дошманы к?реп, туктаусыз эз?рлекл?с?л?р, икенчел?ре, изгег? санап, аны и? кадерле х?зин? итеп сакларга, буыннан-буынга тапшырырга, аны? гомерен озайтырга тырышканнар…
Х?зерге заман балалары бик б?хетлел?р. Ч?нки китапхан?л?рд? , кибетл?рд? китапларны? ниндил?ре ген? юк. Укырга гына кир?к, уку тел?ген булдырырга гына кир?к безг?.
С?хн?г? алып баручылар чыга.
1нче алып баручы: Ис?нмесез, кадерле укучылар, укытучылар! Б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап- белем чишм?се. “ дип атала.
Без гомер буе китапка м?р???гать ит?без. Ул бала чактан ук безне урап алган д?ньяны ??м ?зебезне танырга, а?ларга ярд?м ит?. ?з вакытында укылган китап еш кына кешег? нинди ??н?р сайлап алырга кир?клеген ?йтеп бир?.
2 нче алып баручы: Китап эшл?г?н чакта ярд?мче, ял итк?нд?- ипт?ш, кайчакта ул –к??ел ачу ?йбере, ??рвакытта юлдаш, ки??шче, ? аны? бел?н дуслашкан кеше ?чен ышанычлы дус.
1 нче алып баручы: Китап ул мог?иза.Мен? ?ст?лд? куш уч т?бе зурлыгында гына китап ята, ? а?а кешел?р, йортлар, ш???рл?р сыйган. Китап ?ст?лд? х?р?к?тсез ята, ?мма ул безне зур тизлек бел?н бер очтан бер очка, бер илд?н бер илг? ??м шулай ук ?ир шарыны? т?рле почмакларына илтеп куя. Ул безне ?тк?н ??м кил?ч?к заманга к?чер?. 2 нче апрель- балалар китабы к?не итеп кабул ителг?н. ??р елны шушы к?нне балалар китабы к?не буларак т?рле чаралар ?тк?рел?.
2 нче алып баручы: Китап – кеше т?зег?н берд?нбер вакыт машинасы. ?ансыз булса да -яши, телсез булса да –с?йли.
Китап (Элвира Г.)
“Укы инде,балам,укы!,-диеп
Кир?кми л? ми?а ?йтерг?.
Минем к??елем ?зе ашкына ич
Китаплардан к?пне белерг?.
Геройлары бел?н серл?ш?м д?,
Шатлыклары булса с?ен?м.
Кайгыларын ми?а с?йл?с?л?р,
Алар ?чен бик т? к?ен?м.
?ырласалар алар бел?н ?ырлыйм,
К??елем шат була шаярсалар.
Бик ямансу булыр иде ми?а,
Китаплардан бер к?н аерсалар.
1 нче алып баручы: Китаплар бел?н ш?гыльл?н? балачакны ямьл?ндер?, яшьлекне туендыра, картлыкны? к??елен к?т?р?, б?хетне бизи, б?хетсезлек килг?нд? сыену урыны була ??м юата, ?йд? чакта шатландыра, ?йд?н читк? китк?нд? комачауламый.(Цицерон).
(Тыныч к?й уйнатыла)
2 нче алып баручы: Х?зер сезгэ Л?йл? “Татар китабы” диг?н шигырь с?йли
Минем ?чен китап изге ?йбер,
К?зем ачты бала чагымда ук:
Ки??шчем д? булды, ме? сорауга
?авап табалмаган чагымда ук.
?киятл?р бел?н танышуым
Татар китабыннан башлангандыр.
“?ги кызны” кат-кат укыганда
Нич? тапкыр к?зем яшьл?нг?ндер.
Кулларыма мин еш китап алам,
Серл?ш?мен ялгыз калган чакта.
Халкымны, дим китап саклаган ич-
Теле онытыла язган чакта.
Адаштырмый ?йд?п барасы? син
“Н?рс? бар со? сина ти? тагын”- дим.
Башым иеп сина табынамын-
“Р?хмэт си?а, Татар китабы!”- дим.
1 нче алып баручы: ”Укып барган ??рбер юлым, ??рбер с?зем, була минем юл к?рс?т?че йолдызым”, дип язган Г.Тукай. Д?рест?н д?, китапларда чагылдырылган тарих сабаклары ?тк?нн?рне белерг? ген? т?гел, ? х?зерге тормышны а?ларга да ??м кил?ч?кт? ?з юлы?ны сайларга да ярд?м ит?.
Китап
?ич т? к??елем ачылмаслык эчем пошса, ДИН?
?з-?земне к?ралмыйча рухым т?шс?,
??фа чикс?м, й?д?п бетс?м, бу башымны
Куялмыйча ?анга ?ылы ?ичбер т?шк?;
Х?ср?т со?ра х?ср?т килеп алмаш-алмаш,
К??елсез уй бел?н т?мам ?йл?нс? баш,
К?зл?ремд? кибеп т? ?итм?г?н булса,
Х?зер ген? сыгылып-сыгылып елаган яшь,
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аны? изге с?хиф?л?рен актарам;
Р?х?тл?неп кит? шунда ?аным, т?нем,
Шунда гына д?ртл?рем? д?рман табам.
Г. Тукай
2 нче алып баручы: ?ор телле татар халкыбыз китап, уку, белемле булу турында м?кальл?р и?ат итк?нн?р, ? х?зер без сезне? бел?н татар халкыны? бу м?кальл?рен исебезг? т?шереп китик.
Китап – белем чишм?се
Китап – тормыш к?згесе
Китап – якын серд?ш
Китапны? белм?г?не юк
Китапсыз ?й – т?р?з?сез б?лм?
Китап галим- телсез м?галлим
К?п укыган к?п белер
К?п й?рг?н, к?п белм?с – к?п укыган к?п белер
Гыйлем акчага килми – тырышлык бел?н кил?
Уку каты булса да ?имеше татлы
1 нче алып баручы: Китап укып, без к?п н?рс?г? ?йр?н?без. Ул яхшыны яманнан аерырга ?йр?т?, кеше б?хете ?чен к?р?ш?чел?рне? б?ек акыллары бел?н таныштыра. Кешег? ул бик к?п н?рс? хакында с?йли, ?мма а?ардан басылып чыкканчы, аны? нинди юл ?т?ен без к?рмибез. ? х?зер с?зебез китапны? безне? кулга килеп эл?кк?нче нинди юл ?т?е хакында.
Башта к?газь эшл?? ?чен З. Эльвина
Шактый хезм?т сорала,
?дипл?р ?с?рне язгач,
Эшл?р бераз ?айлана.
Язучыны? ??рбер с?зе
Редактор аша ?т?.
Китаптагы ??р с?з ?чен
Ул безг? ?авап тота.
Эшч?н басу машинасы
Битк? х?реф т?шер?.
Битл?р ?ле китап т?гел,
Елмаймыйлар кешег?
Ябыштырып, т?пл?п куйгач
Тышларга кир?к була.
Исемн?рен язгач кына
Ул битл?р китап була.
Мен? шулай китап туа.
2 нче алып баручы: Бер язучы болай диг?н: “Китап ул язылгач кына т?гел, ? укылып чыккач туа”,- диг?н. ??м бу с?зл?рг? колак салмыйча да булмый. Ч?нки китап укучыдан башка, укучыны? м?х?бб?тенн?н башка китап юк ?ле ул. Кайбер укучыларыбыз турында “ул укыштыргалый”, яки “ул китап укырга яратмый” диг?н к??елсез с?зл?р ишетерг? туры кил?. Мондый с?зл?рне ишет?се авыр да, к??елсез д?. ? мен? укый торган укучы булу- г?з?л н?рс?. Шундый г?з?л укучы булырга омтылу бер д? со? т?гел.
“Якын дус” ?ырын ?ырлату. Дин?, Л?йл?, Эльвира.
1 нче алып баручы: ? мен? мин, кемне? д? булса: “Ми?а к??елсез! Н?рс? эшл?рг? д? белмим!”- дип зарлануыын ишетс?м, га??пл?н?м. Китаплар булганда, эшл?р н?рс? ??рвакытта да бар , дип уйлыйм мин. Китаплар барында берничек т? к??елсез була алмый.
М.Гафурины? “Китап ??м балалар” шигыре ( Г?лназ)
Д?рт-биш бала ?ыелганнар бер урынга,
Н?къ уртада берсе китап тоткан кулга.
??мм?се д? колакларын торгызганнар:
Берсе укый, башкалары ты?лый шунда.
Утыралар китап укып, к??ел ачып,
Шатлыкларын берг?-берг? уртаклашып
Кайвакытта ты?лый болар тып-тын гына,
Кайчагында к?леш?л?р шаркылдашып.
2 нче алып баручы: ? х?зер сезне? ничек китаплар укуыгызны тикшереп китик. Бирелг?н башваткычны чишк?ч сез бик яхшы бел? торган бер с?з килеп чыгар. Сорауларны игътибар бел?н ты?лагыз .
1 алып баручы:Бу шигырь юлларын кем и?ат итк?н? Исеме ничек?
Тау башына салынгандыр безне? авыл
Бер чишм? бар, якын безне? авылга ул;
Аулыбызны? ямен, суы т?мен бел?м,
Шу?ар к?р? с?ям ?аным, т?нем бел?н.
(Г.Тукай “Туган авыл”).
2 алып баручы: Бу юллар, кайсы ?с?рд?н ??м аны кем язган?
Безне? ?амал ?бине? чуар тавыгы бар. Бер авылда да юк бу тавыкка пар.Чуар тавыкны тавык дим?с?? ,?амал ?бине? х?тере калып, бу с?зне улы Гата да к??елен? авыр алыр. К?г?рченн?н кечкен?, сыерчыктан зур- чуар тавык ?н? шундый ул. (А.Алиш “Чуар тавык”).
1 а.б.Авторын ?йтегез. Мин чит илд? матур г?лл?р, хуш исле ч?ч?кл?р исним. Л?кин к?пме ген? исн?мим, барыбер ?ава ?итми, сулыш кысыла. Г?я ?з илемне? эн?е ч?ч?кл?ре т?гел, аны? ?реме д? б?ген ми?а шифа булыр иде.
Сагындым, бик сагындым сине, туган ил! (Г.Кутуй “Сагыну”).
2 алып баручы:. Мин, Ш?в?ли- шук малай
Шук малай , у?ган малай. , Ш?в?лине кем уйлап чыгарган? (Ш.Галиев)
1 алып баручы: Д?р?ия исемле шагыйр?не? фамилиясен исе?? т?шер.
2 алып баручы: ? х?зер Абдулла исемле шагыйрьнен фамилиясен ?йтеп карагыз.
1 нче алып баручы: ?аваплардан к?ренг?нч? бу залда китап дуслары ?ыелган ик?н . Китапларны? чын дуслары булу ?чен аны? тарихын да белерг? кир?к бит ?ле . Сезг? бу очракта С.Львовны? “Китап турында китап” диг?н ?ыентыгы ярд?м ит?р. (Китап к?рс?тел?.) Бу ?ыентыкта автор китапны? тарихи ролен , кешене? рухи м?д?ниятен формалаштыруда аны? ???миятен к?рс?т?. Атаклы галимн?рне?, язучыларны? тормышында китап нинди урын алып торуы турында с?йли. Шулай ук, китаплар бел?н ничек эшл?рг? кир?клеген д? ?йр?т?.
2 нче алып баручы: Укучылар, х?зер сезг? 6нчы сыйныф укучылары “Гатаны? хатасы”диг?н ?кият уйнап к?рс?т?л?р, игътибар бел?н карап утырыгыз.
(Х.Шабановны? “Кадерл? син китапны” шигыре с?йл?н?).
Китап -ки??шче? сине?, АДЕЛЬ
Дусты?, ярд?мче? сине?,
Ул х?рм?тк? бик хаклы,
Кадерл? син китапны.
Почмакларын б?кл?м?, ЭНЖЕ
Битл?рен д? ертма син,
Керле кулы? бел?н аны
Беркайчан да тотма син.
Ул яратмый пычракны- ДИАНА.
Керне, тузанны, тапны,
Саф, к?рсез к??еле? бел?н
Бик чиста тот китапны.
К?н д? укы син аны: ЭН?Е
Китап – якын дусты? ул,
Сине? сораулары?а
?авап биреп торыр ул!
1 нче алып баручы: Чыннан да китапны укып чыгу гына т?гел бит ?ле, озак яш?сенн?р ?чен аларны кадерл?п сакларга да кир?к бит.
?йд?гез ?ле без д? сезне? бел?н китаплар бел?н н?рс?л?р эшл?рг? ярамаганлыкны исебезг? т?шереп ?тик:
1. Китапны ашыкмыйча, уйлап укы.
2. Китапларны? битл?рен б?кл?п куярга ярамый.(Адель)
3.Китап эчен? карандаш, ручка тыгып калдырырга ярамый.(Эн?е)
4. Китапка язарга, р?сем ясарга ярамый.(Элвина Х.)
5.Китапны пычрак кул бел?н тотарга ярамый.(Г?лназ)
6. Ашаганда китап укып утырырга ярамый.(Диана)
7. Китапны кояш нурлары т?шк?н урында укырга ярамый.(Л?йл?)
8. ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыйсы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит. (Дин?)
9. Китапны? ертылган битл?рен ябыштыр. ?г?р кир?к булса, т?пл?. (Элвира)
10. Китапхан?д?н алган китапларны вакытында кайтарып бир. Шуны ист? тот: аны башка укучылар к?т?. (Элвина З.)
2 нче алып баручы: Китап битл?ре пычрактан, кояш нурларыннын, юешт?н бозылалар. Аларны тагын тузаннан ??м корткычлардан сакларга кир?к.
Китаплар бигр?к т? ?зл?рен? сак караганны ??м чисталыкны яраталар.
Китапларны чиста ?ст?лг? ??м чиста парталарга гына куярга кир?к.
Бер битне укып бетерг?ч, алдагы битне ?ст?ге почмагыннан тотып ачарга гад?тл?негез. ??м беркайчан да бармагыгызны т?керекл?м?гез.
Х?зин? Х.Элвина
Х?зин?л?рне
Борын-борыннан
Эзл?п бакканнар
Т?рле урыннан.
М?гаен, син д?
Уйга каласы?,
Х?зин? диеп
Хыялланасы?.
Ята кебектер
Таулар артында.
? ?зе си?а
Бик т? якында.
Т?ш? аласы?
Бик тиз эзен? —
Китапхан?д?
Ул бай х?зин?.
Ш??к?т Галиев
Йомгаклау.
1нче алып баручы: ?йе, туган телен яраткан, китапка х?рм?т бел?н караган бала гына белемле, а?лы, ?д?пле, т?рбияле, к?рк?м кеше булып ?с?. Без ?зебезне? шундый кеше булып ?с?ебезг? ышанабыз!
( Кич? г. Тукайны? “ Туган тел “ ?ырын ?ырлау бел?н т?мамлана.
(Уртада зур х?рефл?р бел?н язылган плакатны берг?л?п уку: “ Белем алыйм дис?? ничаклы- с?й, х?рм?т ит, ярат китапны”.(Г.Тукай))
Китапхан?че: Кадерле укучылар! Б?генге кич?д? туган фикерл?регез сезне? к??елл?рд? китапка, укуга карата кызыксыну, к?п укуыгыз бел?н горурлану хисл?ре уятсын иде.Китапны? якын дусты булыгыз, аны яратыгыз ??м кадерл?гез! Бер-берегезг? д? кешелекле , ярд?мчел булып ?сегез.
Алып баручы: Укучылар, х?зер сезг? 6нчы сыйныф укучылары “Гатаны? хатасы”диг?н ?кият уйнап к?рс?т?л?р, игътибар бел?н карап утырыгыз.
Катнашалар: икенче класс укучысы Гата, аны? китаплары, д?фт?ре, сумкасы. карандашы.
Гата (ялгызы). Ипт?шл?р! Мин б?ген бер т?ш к?рдем. Т?шемд? китап халкы бел?н эш к?рдем. Ул болай булды.
(Гата кереп кит?. Шаулашып, китаплар килеп чыга. Пычранып бетк?н Уку китабы с?з ала. )
Уку китабы. Карагыз ?ле ми?а, туганнар!
Китаплар. Карыйбыз, карыйбыз. Л?кин таный алмыйбыз.
Уку китабы. Бернич? ген? к?н элек мин д? сезне? кебек матур китап идем. ? х?зер, к?р?сезме, нинди х?лг? т?штем? (К?зл?рен с?рт?).
Китаплар. Ни булды си?а, туганкай? Я, тынычлан, борчылма.
Уку китабы. К?пт?н т?гел ген? мине кибетт?н бер тракторчы абый сатып алды.
Математика. ?йе. ?йе, числосын мин х?терлим. Егерме бишенче август иде.
Уку китабы. Шуннан энесе Гатага б?л?к итте.
Математика. Беренче сентябрь к?нне.
Уку китабы. ?йе, Гата мине беренче к?нне бик яратты.
?лифба (елмаеп). Яраттымы? Бик ?йб?т!
Уку китабы. “И? матур китап минеке!”-дип, б?тен класска к?рс?теп мактанып й?рде. ? м?кт?пт?н кайткач, ?ст?л янында ч?й эчк?нд?, Гата мине актара-актара майга буяп, чуарлап бетерде.
Китаплар. Ай-яй-яй! Нинди шапшак малай!
Уку китабы. Алай гынамы ?ле! Ул бер майлы коймакны леп итеп минем битем? салып куйды. Битл?рем мен?, кайнар майга буялып, кап-кара булып чыкты.
?лифба. Мен? нинди хурлык!
Математика. ?йе, мин санадым. Май аны? 10 битен? ?теп чыккан.
Уку китабы. ? кич бел?н мине баш астына салып йокларга ятты. Шунда минем кабыргаларым сынып бетте.
Китаплар. Ай-яй-яй! Бу нинди малай?
Математика. Мин санадым, аны? ике яктан икеш?р кабыргасы сынган.
Уку китабы. Бик ??фалады ул мине. ?н?, сумкасын к?регез бер ген?.
(Кыршылып бетк?н иске сумка кер?)
Сумка. Ис?нмесез, б?хетле китаплар!
Китаплар. Ис?нмесез!
Математика. Си?а нич? яшь, сумка туган?
Сумка. ?ле бер яшь т? юк.
?лифба. ? мин си?а ?итмеш яшь дип торам.
Сумка (й?ткереп). Гата картайтты инде мине шулай.
Китаплар. К?р?без, к?р?без!
Сумка. Гата мине чана итеп, ?стем? утырып таудан шуды.
Китаплар. Ай-яй-яй! Бик усал малай!
Сумка. Мен? минем эчемд? н?рс?л?р ген? юк! К?регез!
Китаплар (сумканы? эчен? карыйлар). ?тек?й ген?м! Нил?р ген? юк!
?лифба. Авыр ш?репл?р, рогаткалар, ташлар.
Уку китабы. Иске к?т?к, ?бисенн?н калган к?г?рг?н уймак, сынык пычак, ч?п-чар бер кочак!
Математика. Санап бетергесез…
Уку китабы. ?н?. мин шулар арасында интегеп яшим инде.
Сумка. ? мин шуларны к?т?реп ташып й?рим.
(?ст?л астыннан бер тавыш кил?)
Тавыш. Сез мине к?рс?гез иде!
Башкалар (аптырап). Кем бар анда? Гата ?земе ?лл??
Тавыш. Юк, мин Гатаны? хата бел?н тулган д?фт?ре.
Башкалар. Син кайда со?, кил бирег?!
(?ст?л астыннан д?фт?р чыга)
Д?фт?р. Мин матур язу д?фт?ре булам.
?лифба. Алай ик?н. Л?кин син бер д? матур т?гелсе?.
Уку китабы. ? син ниг? кырын басып торасы??
Д?фт?р. Оялам. Гата минем бу як битем? кара т?кте. Кешег? к?ренерг? оялам.
Башкалар. Ай-яй-яй! Бик шапшак малай!
Карандаш (кер?). ? сез мине к?регез бер ген?. Ул к?н д? минем башымны ч?йни, очымны сындыра.
?лифба. Бу нинди эш! Мен? минем укучым ?лфия, беренче класста гына булса да, ?ич т? алай т?гел. Аны? барлык ?йберсе д? чиста, сумкасын да, карандашларын да кадерл?п кен? й?рт?.
Математика. Ис?пл?п торса?, исе? кит?. К?р?се иде, колагын борасы иде ул Гатаны?.
Уку китабы. Юк, минем аны к?р?сем килми. Мин а?арда й?рг?нче, макулатура булып кит?м.
Д?фт?р. Мин д?!
Карандаш. ? мин нишлим со??
?лифба. ? сине мин ?зем бел?н алам. ?лфия сине очлар, кадерл?п кен? й?рер.
Математика. ?йд?гез, Гатага язып калдырыйк.
Карандаш. Мин язам! (Карандаш тиз-тиз яза.) Булды.
(Бар да чыгып кит?л?р. Гата кер?. )
Гата. Кайда булды бу уку китабы! Мич башында да юк, карават астында да юк. Матур язу д?фт?ре д? ?лл? кая китк?н. Тапсам, кир?кл?рен бир?м инде. (карандаш бел?н язган к?газьне укый.) “Без т?зеп тора алмыйбыз, сине ташлап кит?без”. Мине ташлап китк?нн?р. Уф, нишлим х?зер? (?з-?зен?.) ?й Гата, Гата, ?лл? син чынлап та ясады?мы хата?
(П?рд? ябыла. Гата с?хн? алдына чыга.)
Мен? мин, ипт?шл?р, шундый т?ш к?рдем. Х?зер мин барлык ?йберл?ремне кадерл?п кен? й?ртерг? с?з бир?м.
Алып баручы: К?рдегезме инде,ишеттегезме? Гатаны? хатасын кабатлый к?рм?гез. Китап бит ул га??еп х?зин?.Аны яратырга ??м сакларга кир?к.
План.
1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус.
2. Китаплар тарихыннан.
3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч.
4. Китап — белем чишм?се.
Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе.
И. Гази.
Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П.А. Павленко.
Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул», — ди Р. Декарт.
Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н.
Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.
Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана.
Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган.
«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар.
Китап — ки??шче? сине?,
Дусты?, ярд?мче? сине?.
Ул х?рм?тк? бик хаклы,
Кадерл? син китапны.
V—VIII сыйныфларда ?д?би-и?ади (ягъни ?йр?нелг?н ?с?р буенча яздырыла торган) сочинениел?р ?. Ф?йзине? «Тукай» романын, Ф. ?мирханны? «Н??ип», Г. Ибра?имовны? «Яз башы», ?. Такташны? «Караборынны? дусты», Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» ?с?рл?рен укыганнан со? яздырыла.
VI сыйныфта «Онытылмас еллар» ?с?рен ?йр?неп бетерг?ч язылачак сочинениег? бер мисал китерик.
⇐ Предыдущая234567891011Следующая ⇒
Date: 2015-09-18; view: 857; Нарушение авторских прав
“Туган ягым – яшел бишек” ?с?ренд? язучы ?зене? к??елле
балачагын сур?тли. К?кк? ашкан таулар артыннан, ?зене? алтын
к?лм?ген киеп, к?н д? табигатьне с?ламл??че кояшны, аны? яктысында
?емелд??че чык тамчыларын, шулай ук авылны? б?тен м?ш?катен к?реп
?с? Гом?р.
Балачак ул кеше гомеренд? бер ген? була. Шу?а к?р? аны? ??р
мизгеле кадерле, алар бервакытта да онытылмыйлар. ??р кеше аны
сагынып, юксынып иск? ала. ?леге ?с?рд? Гом?р Б?широв балачак
образына б?йл?п, туган авылын, татар халкыны? ел саен ?тк?релеп
кил? торган изгед?н-изге йолаларын, б?йр?мн?рен нечк?л?п сур?тли,
а?а м?х?бб?тен белдер?. Минемч?, н?къ мен? шул гореф-гад?тл?ре
бел?н ?зенч?лекле ул “Туган ягым-яшел бишек” ?с?ре.
Туган ягында нинди ген? б?йр?мн?ре юк аны?! Сабан туе дисе?ме,
ашлык ч?ч?, печ?н чабу, каз ?м?л?ре, ?йг? килен т?шер? дисе?ме…
Аларны? ??рберсе кадерле!
?ирл?р кардан арчылгач, Гом?рл?р ашлык ч?ч?рг? басуга кит?л?р.
Л?кин бу гади ген? н?рс? т?гел. Аны? да ?з т?ртибе бар. ?нк?йл?ре
ирт?н ирт?к йомыркаларын ?зерл?п куйган инде. Гом?р бел?н ?тисе бу
йомыркаларны кара ?ирг? сибеп ?иб?р?л?р. Бабайлар шулай эшл?г?н
чакта, иген у?ар, иген б?ртеге йомырка кад?рле булыр, дип
ышанганнар.
1 нче текст. Мин кулыма китап алам… (Р. Ми?нуллин*)
(1) Без – китаплы халык. (2) Татар халкы гыйлемле булган, китап укыган.
(3) Б?генге к?нг? кад?р килеп ?итк?н кулъязма китаплар шул хакта с?йли.
(4) Кулъязмаларны к?череп язучы осталар барлыкка килг?н. (5) Х?зергеч? ?йтс?к, китапларны тиражлаучылар була.
(6) Аннан басма китаплар чоры башланган. (7) Безне? ?би-бабайларыбыз ?з телл?ренд? белем алганнар, шул ук вакытта фарсыча да, гар?пч? д? белг?нн?р. (8) Шунысы м??им: без ?зебез ген? белемле булып калмаганбыз, м?гъриф?т нурларын башка тугандаш халыкларга да таратканбыз. (9) Якын-тир?д? ген? т?гел, Урта Азия далаларына кад?р барып ?итк?нбез. (10) Бу да халкыбызны? игелекле хезм?тл?ренн?н саналырга тиеш.
(11) Я?а чорлар килде. (12) Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. (13) Техника ?зг?р?, компьютерлар, телефоннар, телевизорлар, музыка ты?лый торган т?рле аппаратуралар я?ара, камилл?ш?. (14) Уены да шунда, д?реслекл?ре д?, фильмнары да, музыкасы да, фотосур?тл?ре д?, х?тта шпаргалкалары да…
(15) Классикларыбызны укып ?см?г?н, б?генге язучыларыбызны белм?г?н милл?тт?шл?ребез рухи тамырларыбызны да, тарихыбызны да, гореф-гад?тл?ребезне д? а?ламаслар диг?н шигем бар. (16) Ана с?те бел?н керм?г?нне, тана с?те бел?н керм?с, диг?н шикелле, китап бел?н керм?г?нне, компьютер бел?н керм?с?, нишл?рбез? (17) Беренчед?н, компьютер – компьютер инде ул. (18) Аны? ?аны да, хисе д? юк. (19) Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з. (20) Икенчед?н, компьютерны? милл?те юк.
(21) Без к?п гасырлар д?вамында белемне бары тик китап аша алганбыз. (22) Иман нурын да, д?нья цивилизациясене? казанышларын да, халкыбызны? бай тарихын да, рух ныклыгын да безг? китап бирг?н. (23) Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле.
(24) Б?генге к?нд? безне? т?п рухи таянычыбыз китап булырга тиеш! (25) Китапсыз к??ел – буш к??ел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. (26) Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! (27) ?лег?…
*Роберт Ми?нуллин (1948) – халык шагыйре, популяр ?ырлар авторы. Аны? шигырьл?ренд? туган ?ир, табигать, м?х?бб?т лирикасы, ?нил?р темасы чагыла. Алар лирик образлар, нечк? хисл?р, тапкыр ??м юмористик гыйбар?л?р бел?н бирелг?н.
“Мин кулыма китап алам” тексты буенча сочинение
Р. Ми?нуллин текстыны? со?гы юлларында китапны? милл?т ?чен рухи чыганак булуы турында ассызыкланган. Автор укучыларны милл?тебез тарихында китапны? тоткан урыны ??м аны? рухи кыймм?те турында уйланырга чакыра.
Текст: “…китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! ?лег?…” – диг?н с?зл?р бел?н т?г?лл?н?. Бу с?зл?рд?н к?ренг?нч?, автор моны? гел шулай булып калачагына шик белдер?. Минемч?, монда хаклык бар. “Я?а чорлар килде,” – дип яза автор ??м компьютерны? китапны кысрыклап чыгара баруына борчылуын яшерми.
?йе, бу шулай. Б?ген укучы, кибетк? кереп, китап алмый. Китап геройларын кызганып еламый, алар бел?н берг? шатланмый. К?не-т?не компьютерда уйный. Бу уеннар аны? а?ын томалый, зи?енен тупасландыра, рухи д?ньясын ярлыландыра. К?чл??г?, ?терешк? корылган виртуаль д?нья бел?н яш?г?н бала ми?ербансыз булып ?с?. Аны? ?чен милл?т т?, ата-ана да икенче планга к?ч? бара. Рухи кыймм?тл?р югала барган саен, акчага табыну арта бара. “Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з.” Компьютерны? файдалы яклары да бик к?п, л?кин ул барыбер китапны алыштыра алмый. Кешелек д?ньясы ме? ел элек т? китапсыз яш?м?г?н, х?зер д? аннан башка яши алмый. Китап – белем чишм?се. Китап укымаган кешене? а?-фикерл?? д?р???се д? т?б?н, рухи д?ньясы да ярлы була. Ата-анага, милл?т ??м туган илг? м?х?бб?т т? китап аша се?дерел?. Халкыбызны? б?ек ?тк?нен д? китап аша гына бел? алабыз. “Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле.”
Шулай итеп, китап кешене уйланырга, аны? геройлары кичерг?нн?рне й?р?генн?н ?тк?рерг?, хис д?ньясын баетырга, битараф булмаска ярд?м ит?.
Китап ? белем чишм?се.
М?каль.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз.
?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде. Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым.
Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н китабы. Аны ми?а ?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д? калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген? ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.
Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу ?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н дуслашырга хыялланам.
“Китап – белем чишм?се!”
Шушмабаш урта м?кт?бе башлангыч сыйныф укытучысы
Та?етдинова Г?лшат Ринатовна
Укытучы. Юк аягы, юк к?зе,
С?йли, ?йр?т? ?зе.
Телг? аннан оста юк,
Аннан якын дус та юк.
Укучы. Кулдан кулга й?ри ул,
Б?тен телд? с?йли ул.
Белм?г?не юк аны?,
К?згесе ул д?ньяны?.
Укучы. Бик к?п тел белс? д?,
С?йл?шми бер телд? д?.
?йр?ним, дис??, ?йр?т?,
Карышмый беркемг? д?.
Ул н?рс?? (Китап)
Укытучы. ?йе, укучылар. Безне? б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап – белем чишм?се” дип атала.
Кем к?п белерг? тел?с? –
Китап була кулында.
Мен? х?зер с?з башлыйбыз
Шул якын дус турында.
Яшь дусларым! Ирт?л?рен кояш бел?н берг? уянып, ?ти-?нил?регез эшк? ?ыенганда, сез д? изге с?ф?рг? кузгаласыз – белем йортына – м?кт?бебезг? юл тотасыз. Сезне? д? ?з хезм?тегез бар. Ул – белем алу. К?меш кы?гырау мо?лы чы?нарын таратуга, д?реск? кереп утырасыз ??м и? беренче эш итеп кулга китап аласыз.
Китап – тормышыбызда и? кир?кле ?йбер. Ул ки??шче д?, серд?ш т?. Яхшы китап ??рвакыт к??ел т?ренд? саклана.
тормыш сине? алга берсенн?н- берсе четереклер?к сораулар китереп куйганда да, олы юлга кузгалыр алдыннан кая таба барырга дип аптырап калганда да, кем бел?ндер сере?не уртаклашасы, ки??ш-табыш итеш?се килг?нд? д? и? беренче газиз ана?а, аннан китапка м?р???гать ит?се?.
Укытучы. -Укучылар, китап безне нил?рг? ?йр?т? со??
Укучылар.
– Китап ?д?пле булырга ?йр?т?.
Китап барча кешел?рне, ?лк?нн?рне ??м кечел?рне д? ихтирам ит?рг? кир?клекне т?шендер?.
Китап Ватанны сакларга ?йр?т?, ил тарихы бел?н таныштыра.
Китап гадел булырга ?йр?т?. Ялганны, хыян?тне фаш ит?.
Китап хезм?тне яратырга ?йр?т?. Хезм?т кешесен? х?рм?т т?рбияли.
Китап с?лам?т яш?? серл?рен? т?шендер?.
(Плакаттагы м?кальл?рне, “канатлы с?зл?рне” уку)
Китап – белем чишм?се.
Китап – галим, телсез м?галлим.
Белем алыйм дис?? ничаклы,
С?й, х?рм?т ит, ярат китапны.
Китапсыз ?й – т?р?з?сез б?лм?.
Китапсыз к?н – югалткан к?н.
Китап – ул ад?м балалары уйлап чыгара алган сир?к мог?изаларны? берсе…
Китапны дусны сайлаган кебек сайла.
Китап – бакча, андагы язулар- шул бакчаны? г?лл?ре.
К?п укыса?, к?п белерсе?.
2 апрель – Б?тенд?нья балалар китабы к?не.
2 апрель – б?ек ?киятче, Дания язучысы Ганс Христиан Андерсенны? туган к?не. Андерсен ?киятл?рен укып ?см?г?н малайлар, кызлар бар мик?н? Булса, алар инде д?ньядагы и? зур мог?изаны? ни ик?нен д?, и? саф й?р?кле, и? ихлас к??елле геройларны? кайда яш?г?нен д? белмил?р. Китап укуны? никад?р р?х?т мизгелл?р алып кил?ен д? а?ламый калалар.
Г.Х.Андерсен китапларыннан к?рг?зм?.
Китап – ки??шче? сине?,
Дусты?, ярд?мче? сине?.
Ул х?рм?тк? бик хаклы –
Кадерл? син китапны.
Почмакларын б?кл?м?,
Битл?рен д? ертма син.
Керле кул бел?н аны
Беркайчан да тотма син.
Ул яратмый пычракны-
Керне, тузанны, тапны,
Саф, керсез к??еле? бел?н
Бик чиста тот китапны.
– Б?ген без китапларны? тарихы бел?н д? танышырбыз. Китапларны элек-элект?н саклап тотканнар, ч?нки аларны язу ?чен бик к?п вакыт кир?к булган. Беренче китаплар х?зергел?рен? охшамаган. Балалар, элек н?рс?г? язганнар ик?н?
Балалар. Тактага, ташка ?.б.
Укытучы. ? н?рс? бел?н язганнар дип уйлыйсыз?
Балалар. Каз канаты, очлы таяк бел?н.
Укытучы. Т?рле илд? т?рле материалга язганнар. ?семлект?н, терлек тирел?ренн?н ясалган материалларга язганнар.
Х?зер китапларны бик тиз бастыралар. Л?кин безне? кулга китап килеп ?итк?нче, бик к?п кеше хезм?т куя. ?йд?гез, танышып ?тик.
1 нче бала. Кулыма китап алдым,
Шундый матур р?семле.
Р?ссамнар бик тырышып
Ясаган ул р?семне.
2 нче бала. ? к?газен ясарга
К?пл?рне? к?че керг?н.
К?газьне яшел дустыбыз
Агач-куаклар бирг?н.
3 нче бала. К?газне эшл?? ?чен
Шактый хезм?т сорала.
?дипл?р ?с?рне язгач,
Эшл?р бераз ?айлана.
4 нче бала. Язучыны? ??рбер с?зе
Редактор аша ?т?.
Китаптагы ??р с?з ?чен
Ул ?зе ?авап тота.
5 нче бала. Китап язу машинасы
Битк? с?зл?р т?шер?.
Битл?р ?ле китап т?гел –
Елмаймыйлар кешег?.
6 нчы бала. Ябыштырып, т?пл?п куйгач,
Тышларга кир?к була.
Исемн?рен язгач кына,
Ул битл?р китап була.
7 нче бала. Беркайчан да китапны?
?тк?н юлын онытма.
Р?н?етм? син китапны
Аны? битл?рен ертма!
Укытучы. Мен? шундый озын юл ?т? ик?н китап безг? килеп ?итк?нче.
М?гъс?м Латыйфуллинны? “Гатаны? хатасы” диг?н ?кият-пьесасын с?хн?л?штер?.
Укытучы. К?рдегезме, балалар, ишеттегезме? Гатаны? хатасын беркайчан да кабатламагыз! Китап бит ул – га??еп бер х?зин?. Ул бер кешег? ген? т?гел, ? миллионнарга хезм?т ит?.
Кешене? дусты китап,
Т?шерм? син а?а тап.
Ямансулап утырганда,
Ал да укы син китап.
Укучылар! Сезне? кулыгызда нинди ген? китап булса да, ул сезне игелекк?, ш?фкатьле булырга, матурлыкны к?р? белерг? ?йр?т?. Китаплар буыннарны? акылын, белемен ?зл?рен? туплаган ти?д?шсез х?зин?. Китап – игелекле дус, ки??шче, серд?ш т?. Укучылар, сез яратып укый торган китаплар матур тышлы, к?п р?семле. Ш. Маннурны? “Алай итм?” шигыренд? М?рфуга исемле кызны? да матур, кызыклы китаплары к?п булган. Шул шигырьне ты?лап ?тик ?ле.
Алай итм?.
Бик ярата шул М?рфуга
Китапларны к?п укырга.
Ятса да ул, торса да ул,
Суза тизр?к китапка кул.
Оныта урын ?ыярга,
Бит юарга, ч?ч тарарга,
Чыкмый урамга уйнарга,
Китап булсын гел а?арга!
Ашарга дип утырса да,
?ст?лг? ул китап сала.
Бер укый да, бер аш каба,
Белмим нинди т?мен таба?!
?, минемч?, бутала ул,
Берн?рс? а?ламый кала ул!
Алай итм?, син ?ск?нем,
Ашаганда бел аш т?мен,
Укыганда – китап т?мен,
Барысын да берг? бутап,
?иб?рм? син эшне? т?мен!
(Ш.Маннур)
Укытучы. Укучылар, сезг? М?рфуга ошадымы? Тел?с? кайчан, тел?с? кайда укыган ?йбер ист? сакланыр дип уйлыйсызмы? Автор сезг? нинди ки??ш бир??
?йд?гез укчылар, китапларны? ки??шл?рен? д? колак салыйк ?ле.
Китап булып киенг?н укучылар китапны саклап тоту ки??шл?ре бел?н таныштыра.
1 нче бала. – Кара?гы урында укыма: к?зл?ре?не бозарсы?. Укыганда, яктылык к?зл?ре?? т?гел, китабы?а т?шсен.
2 нче бала. – Минем битл?ремне ачканда бармагы?ны т?крекл?м?, битл?ремне ?ст?н, почмактан ача башла.
3 нче бала. – Тукталып калган урында карандаш яки тырнак бел?н эз ясама, кыстыргыч куй.
4 нче бала. – Мине кояшка куйма: югыйс? тышым кибеп кубар, битл?рем саргаер.
5 нче бала. – Р?семн?ремне буяма, ертылган битл?рен ябыштыр.
6 нчы бала. – Мине ?ст?лг? куйганчы, ?ст?л ?стен кара: юеш т?гелме, икм?к валчыклары юкмы?
7 нчы бала. – ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыгансы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит!
Укытучы. Балалар! Китаплар язмышы да кеше язмышы кебек. Алар д?ньяга кил? ??м кит?, аларны кыерсыталар да ик?н. Китаплар да кешел?р кебек “чирл?п” кит?л?р: битл?ре т?ш?, т?бе куба, ертыла. ?г?р сезне? китабыгыз “авырып китс?”, безне? докторыбыз бар.
Китап докторы. ?бил?р д? авырый,
Б?бил?р д? авырый,
Салкын тис? аз гына,
Дару кир?к барсына.
Чирли х?тта китап та.
Ник к?л?сез? Чынлап та:
Бите т?ш?, ертыла –
Ул бит к?н д? тотыла.
Тотам шу?а сак кына,
Авырдымы чак кына,
Чирен шундук к?р?м мин,
Д?васын да бел?м мин…
Китаплары? чирл?с?,
?з кулы?нан килм?с?,
Ми?а китер туп-туры –
Мин – аларны? докторы.
Укытучы. Х?рм?тле Китап докторы! Безне? укучыларыбыз китапларны т?пл?рг?, битл?рен ябыштырырга ?йр?ндел?р. Биред? аларны? беренче хезм?т ?имешл?ре.
Укучылар “д?валаган” китаплардан к?рг?зм? оештырыла.
Китап докторы. Р?хм?т сезг?, балалар. Сез х?зер минем чын дусларым ик?нсез.
Укытучы. Укучылар, матур р?семн?рен? сокланып, х?рефл?рне танырга, укырга ?йр?тк?н беренче китабыгыз хакында ни ?йтерсез?
1 нче бала. ?ир й?зенд? т?рле-т?рле
Никад?рле китап бар.
Бик калын да, бик олы да,
Кечкен? д? китаплар.
2 нче бала. ?мма барлык китапларны?
И? беренче баскычы,
К??елл?рд? и? т?? башлап
Белемг? юл ачучы,
Тир?н серл?р сараена
Т??ге ачкыч бир?че,
Беренче кат шул сарайга
Безне алып кер?че
Тик бер китап.
3 нче бала. А?а ти?д?ш
Нинди китап бар тагы?
Бел?мсе?, ул нинди китап?
Ул – “?ЛИФБА” китабы.
?ЫР: “?ЛИФБА”
Укытучы. Укучылар, шигырь юллары бел?н сез д?рес ?йттегез – китаплар т?рле-т?рле була. ?йд?гез, берг?л?шеп танышып ?тик.
Китаплар к?рг?зм?сенн?н карап барыла.
Д?реслекл?р, ?д?би китаплар, ярд?мче китаплар: с?злекл?р, энциклопедиял?р,……
Укытучы. Балалар, мин сезг? х?зер бер сорау бир?м, игътибар бел?н ты?лагыз. Тыштан караса?, гади ?й кебек, л?кин анда яш??чел?р юк. ?й эченд? – кишт?л?рг? тыгызлап тезелг?н кызыклы китаплар. Бу ?й ничек атала?
Балалар. Китапхан?.
Китапхан?чег? с?з бирел?.
?ЫР: “КИТАП”
– Укучылар! ? м?селман д?ньясында и? затлы, и? кадерле, и? д?рес китап н?рс? ул?
– ?йе, Коръ?н китабы. Коръ?нне кулга алганда, кешене? кулы гына т?гел, ? к??еле ??м ?аны да чиста булырга, уйлары да тик яхшылыкка, д?реслекк? юн?лг?н булырга тиештер.
Укытучы. ? х?зер, укучылар, мин сезне бер китап бел?н таныштырырмын. Ул – “Кызыл китап”. ?ир й?зенд? куе урманнар, яшел болыннар, кыймм?тле ??нлекл?р, кошлар ??м ?семлекл?р саны елдан-ел кими бара. Табигать байлыкларын, аны? г?з?ллеген саклап калу ?чен безне? илебезд? зур эшл?р башкарыла. Шуны? бер мисалы – табигатьне саклау буенча “Кызыл китап” булдыру.
1 нче бала. Яшел китап, б?рхет китап,
Чыкты кызыл китап та.
Югалтуы м?мкин т?гел,
Анда барсы хисапта.
2 нче бала. ??нлеге д?, киеге д?,
?л?не д?, б???ге д?,
“Саклап калыйк”, – дип куелган
Игътибар ?з?ген?.
3 нче бала. Китаплар к?п. Бусы – кызыл.
Кызыл т?с юкка дим?.
Кызыл т?с сиск?ндер? д?,
Кызыл т?с “тукта!” ди д?.
4 нче бала. Дим?к, яш?р ?иребезд?
Х?лл?р бар шомланырлык.
Табигатьт?н ни алдык та,
А?арда ни калдырдык?
5 нче бала. Бар со?гы кат очкан кошлар,
Со?гы ч?ч?кле г?лл?р…
Килер буынга калырмы
Р?семд? ген? алар?
(Р. Ф?йзуллин)
Укытучы. “Кызыл китап”ка к?ртелг?н ??нлекл?рне, кошларны, балыкларны тоту, аулау, ?семлекл?рне ?з?, таптау закон нигезенд? тыела, кешел?р аларны саклау, ?рчет? ??м ?стер? ?чен кайгыртучанлык к?рерг? тиешл?р.
? монысы – “Х?тер китабы”. Бу изге китапта халкыбызны? горурлыгы, сагышы, й?р?к ?рн?е. ?рн?, ч?нки ??лак булган ка?арманнарны беркайчан да кире кайтара алмыйсы?. Горурлану хисе, ч?нки алар дошман алдында тез ч?км?г?нн?р, чын фидакарьлек к?рс?теп, ?и?еп чыкканнар. Бик к?п кан, к?з яше т?гелг?н, озакка сузылган 4 ел… Л?кин халык ?з-?зен аямаган, к?р?шк?н. “Барысы да фронт ?чен, барысы да ?и?? ?чен!” Бу лозунг солдатны? коралына ?верелг?н. Татарстанны? 560 ме?н?н артык улы ??м кызы туган илне сакларга китк?н. Аларны? 250 ме?н?н артыгы кире ?йл?неп кайтмаган, сугыш кырларында ятып калган. Дошманга каршы сугышларда к?рс?тк?н батырлыклары ?чен 200 д?н артык якташыбызга Советлар Союзы Герое исеме бирелг?н. 29 сугышчы Дан орденыны? тулы кавалеры булган.
Халык х?тере – м??гелек. “Х?тер китабы”- ка?арман-
нарны? исемн?рен м??гел?штер?че ??йк?л. Анда сугыш кырларында ??лак булган, х?б?рсез югалган, яралардан ?лг?н якташларыбыз турында м?гъл?мат тупланган.
Бу китап – туган ?ирне? азатлыгы ?чен башларын салган Татарстан уллары ??м кызларыны? якты ист?леге алдынды я?а буыннарны? баш ию билгесе. ?йд?гез, без д? сугыштан ?йл?неп кайта алмаган якташларыбызны 1 минут тын калып, иск? алыйк.
Р?хм?т Сезг?, ис?н калганнар!
Х?терд? Сез, ??лак булганнар!
(1 минут тынлык.)
1 нче бала. ?ыр китабы булган кебек,
Булсын “Х?тер китабы”.
Ч?нки кылган батырлыкны?
Юктыр бер д? хисабы.
Онытмыйк сугыш елларын
Авыр югалтуларны.
“Х?тер китаплары” язып,
Барлап бар туганнарны.
(Ф. К?римова)
Китапхан?че. Китаплар… Китаплар сезен серле д?ньяга алып керерл?р. Алар сезг? белемле, ?д?ле, акыллы, тапкыр булырга ки??ш бирерл?р. Хезм?т с?юч?н, к?рк?м кеше булып ?с?рг? ярд?м ит?рл?р. Сезне туган илне с?ярг?, хезм?т яратырга, авыр вакытта югалып калмаска ?йр?терл?р. Авырлыклар килг?нд? ярд?м кулы сузучы, адашканда юл к?рс?т?че, я?а у?ышларга рухландыручы ул китаплар.
Туган телен яраткан,китапка х?рм?т бел?н караган бала гына белемле, а?лы, ?д?пле, т?рбияле, к?рк?м кеше булып ?с?. Без сезне? шундый кеше булып ?с?егезг? ышынабыз!
Д?нья бел?н танышулар
Башлана китаплардан.
?ти-?нил?р тормышка
Китап тотып атлаган.
Авыр сугыш елларында
Солдат катомкасында
Китап атакага барган,
Керг?н бомба астына.
?лифбадан х?реф танып,
Белем алып ?зен?,
Гагариннар чиксезлект?н
Караган ?ир й?зен?.
?т?р еллар…
Алда юллар…
Сине? тормыш юллары?.
Телим кулы?да ??р к?нне
Яхшы китап булганын.
Китап бел?н дус ик?нсе?,
Бер шатлык, бер ямь бит ул.
Айлык, к?нлек кен? мени,
Гомерлек б?йр?м бит ул!
Китап ? белем чишм?се.
М?каль.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без
китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се
тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый.
Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап
геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз.
?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде.
Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга
керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым.
Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н китабы. Аны ми?а
?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын
булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д?
калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай
ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай
малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н
хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н
?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык
бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген?
ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.
Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу
?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга
тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н
дуслашырга хыялланам.
http://znanija.com/task/13660374
Китап –ки??шче? сине?.
1 а.б.: Ис?нмесез, кадерле укучылар, укытучылар! Б?генге кич?безне? н?рс? турында баруын бел? ?чен мин сезг? х?зер табышмак ?йт?м.
Юк аягы, юк к?зе,
С?йли, ?йр?т? ?зе.
Телг? аннан оста юк
Аннан якын дус та юк.
Ул н?рс?? (китап)
2 а.б.: ?йе укучылар. Б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап ки-??шче? сине?… “ дип атала.
Яшь дусларым! Ирт?л?рен кояш бел?н берг? уянып, ?ти-?нил?регез эшк? ?ыенганда, сез д? изге с?ф?рг? кузгаласыз – ак корабны х?терл?тк?н м?кт?бе-гезг? юл тотасыз. Сезне? д? ?з хезм?тегез бар. Ул- гыйлем алу. К?меш кы?гы-рау мо?лы чы?нарын таратуга, д?реск? кереп утырасыз ??м и? беренче итеп кулыгызга китап аласыз.
1 а.б. : “Китап… Ике катыргы арасына тыгызлап тутырылган чуар к?газъ. Ба-ры шул гына, ? яхшылап уйлап бакса?, ул – ад?м балалары уйлап чыгара алган
сир?к мог?изаларны? берсе. Мог?изаларны? мог?изасы”, – дип язды Ибра-?им Гази.
2 а.б.: Укучылар! Матур р?семн?рен? кызыгып, язуларын ?зегез укып караган беренче китабыгызны х?терлисезме? Нинди ген? китап булса да, ул сезне иге-лекк?, ш?фкатьле булырга, матурлыкны к?р? белерг? ?йр?т?. Китаплар- буын-нарны? акылын, белемен ?зл?рен? туплаган ти?д?шсез х?зин?, халыклар бе-л?н халыкларны таныштыручы, чорлар арасына к?пер салучылар булып тора. Китап игелекле дус, ки??шче д?, серд?ш т?.
Бар минем дускаем
И? якын серд?шем.
??р ?ирд?, ??р эшт?
Ки??шчем, ипт?шем.
?йр?т? ул ми?а
Бар ф?нне, телл?рне.
Юк аны? белм?г?н
С?нгате, ??н?ре.
К?рг?нен, белг?нен
Барын да а?лата.
К?лдер?, ?ырлата,
Уйлата, юата.
Син аны бел?мсе??
Кем со? ул, уйлап тап!
И? якын дускаем,
Ки??шчем – ул китап.
1 а.б.: Кешелек тарихыны? т??ге чорларында ук борынгы бабаларыбыз ?зл?рене? ыруларын, токымнарын саклап калырга тырышканнар. Бишек ?ыр-лары, табышмаклар, ?киятл?р ярд?менд? к?чле, ?итез, тапкыр кешел?р т?р-биял?рг? омтылганнар. ?лк?нн?рне? тормыш т??риб?се, ?гет –н?сих?те бала-ларга гади, ?темле формада – авыз и?аты р?вешенд? барып ирешел? торган булган. Бер –берсенн?н ерак урнашкан илл?рд? барлыкка килг?н халык и?аты ?с?рл?ренд? охшаш якларны? к?п булуы га??п т? т?гел. Борынгыдан сакланып калган мифлар, риваятьл?р, хик?ятл?рне? асылы кешене? ?ирд?ге урынына, эстетик идеалына кайтып кала, аларда хезм?тк?, акылга, хакыйкатьк?, изге-лекк? ??м г?з?ллекк? дан ?ырлана ..
2 а.б.: ? балалар ?д?бияты ?зе 17-18 й?зл?рд? нык ?с? ??м аерым тармак булып яши башлый. ??р елны? 2 апреле халыкара балалар китабы к?не булып билгел?п ?тел?. Ни ?чен н?къ мен? 2 апрель ик?нен кем ?йтеп бир? ала? Аны? б?ек ?киятче, дания язучысы Ханс Кристиан Андерсенны? туган к?ненд? ?тк?-рел?е бик табигый. Андерсен – д?ньядагы барлык балаларны? тугрылыклы дусты, акыллы ки??шчесе. Аны белм?г?н малайлар, кызлар, м?гаен, бер ?ирд? д? юктыр. Балаларны Андерсен кебек ?к яратып, алар ?чен бик ?йб?т китаплар и?ат итк?н язучыларга аны? исеменд?ге премия тапшырыла. Безне? якын дус-ларыбыз, шагыйрьл?р Ш??к?т Галиев бел?н Роберт Ми?нуллин да Андерсен исеменд?ге Халыкара б?л?к лауреатлары. ? х?зер, ?йд?гез, Р. Ми?нуллинны? бер шаян шигырен ты?лап китик. “Мактанмыйм” (Ш?рипов Марат).
Мине бел?сездер инде –
Ш?рипов мин, Марат мин.
Мактарлык малай булсам да,
Мактанырга яратмыйм.
Минн?н д? ш?п укучы юк,
“Биш”ле алдым б?ген д?.
Шу?а мактанып торырга
Мин мактанчык т?гел л?!
Мактанырга була, л?кин
Кир?к т?гел ваклану.
Минем кебек ш?п малайга
Килешми ул мактану.
?г?р д? бик кир?к ик?н,
Ипт?шл?рем мактасын.
Я килеп карый аласыз
Безне? мактау тактасын.
Башка малайлар шикелле,
Б?лки, мактаныр идем,
Болай да ??ркем бел? бит
?йб?тлегемне минем.
1 а.б.: “Китап – бакча ул, андагы язулар – шул бакчаны? г?лл?ре” дип язган м?гъриф?тче Каюм Насыйри. Китаплар безне туган телебезне, хезм?тне яратырга, авыр вакытларда югалып калмаска ?йр?т?л?р. Т?рбияле, к?п белерг? тел??че кешел?р китапсыз яши алмый. Адашканда юл к?рс?т?че, я?а у?ышлар-га рухландыручы дусларыбыз янына яраткан китапларыбыз да кер?.
Китап – хикм?т
И китап, кайсы гасырны?
Серл?ре эчл?ре?д??
?леше? зурдан тарихны?
Бар изге эшл?ренд?.
Кемн?рдер, надан халык, дип
Татарны хурлаганда,
Кадими чорлар артыннан
Китаплар с?р?н сала.
Китс? д? татар баласы,
С?релеп илд?н-йорттан,
И? элек газиз китабын
Коткарып калган уттан.
И? авыр еллар кичк?нд?
Ул безг? юлдаш иде.
Без боек чакта юатты,
Акыллы ки??ш бирде.
?з итте ул рун тамгасын
??м гар?п “?лиф”ен д?,
Кир?к булса таный ала
??м ?рм?н х?рефен д?.
Кил?ч?к к?нн?р катында
Татар да булсын, дис?к,
Китаптан алыйк сабакны,
Китапка тотыйк ис?п.
1 а.б.: Китаплар язмышы да кеше язмышы кебек. Алар д?ньяга кил? ??м кит?, аларны кыерсыталар ик?н, китаплар да кешел?р шикелле “авырып” кит?-л?р: битл?ре т?ш?, т?бе куба, ертыла. ?г?р д? сезне? китабыгыз “авырса” сез нишлисез? (укучылар с?зл?ре). Безне? д? ?з докторыбыз бар.
?бил?р д? авырый,
Б?бил?р д? авырый,
Салкын тис? аз гына,
Дару кир?к барсына.
Чирли х?тта китап та.
Ник к?л?сез? Чынлап та.
Бите т?ш? ертыла,
Ул бит к?нд? тотыла.
Тотам шу?а сак кына,
Авырдымы чак кына,
Чирен шундук к?р?м мин,
Д?васын да бел?м мин.
Китаплары? чирл?с?,
?з кулы?нан килм?с?,
Ми?а китер туп-туры,
Мин аларны? докторы.
2 а.б.: Врачларны? “авыруны д?валауга караганда булдырмый калуы м?-?имр?к” диг?н гыйбар?л?рен барыбызны? да ишетк?небез бар. Китаплар бе-л?н эшл?г?нд? д? бу с?зл?р бик туры килеп тора. Шу?а к?р? китапларны? да безг? ?з тал?пл?ре, китапны саклап тоту кагыйд?л?ре бар. ?йд?гез ?ле шулар-ны тагын бер тапкыр иск? т?шереп китик.
– Кара?гы урында китап укыма: к?зл?ре?не бозарсы?. Укыганда яктылык-к?зл?ре?? т?гел, китабы?а т?шсен.
– Китап битл?ремне ачканда бармагы?ны т?крекл?м?, битл?ремне ?ст?н, почмактан ача башла.
– Тукталып калган урында карандаш яки тырнак бел?н эз ясама, карандаш, ручка шикелле ?йберл?р кыстырып калдырма, махсус китап кыстыргычлар куллан.
– Мине кояшка куйма: югыйс? тышым кибеп кубар, битл?ре саргаер.
– Р?семн?ремне буяма, ертылган битл?рне ябыштыр.
– Китапхан?д?н алган китаплары?ны вакытында кайтарып бир.
– Мине ?ст?лг? куйганчы, ?ст?л ?стен кара, юеш т?гелме, азык калдыклары калмаганмы ?!
– ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыйсы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит.
1 а.б.: Л?кин кайвакыт арабызда мен? бу кагыйд?л?рне ?т?м??чел?р д? очрап куя. Ш?йхи Маннур андыйлар турында шигырь д? язып калдырган.
Бик ярата шул М?рфуга
Китапларны к?п укырга.
Ятса да ул, торса да ул,
Суза тизр?к китапка кул.
Оныта урын ?ыярга,
Бит юарга, ч?ч тарарга,
Чыкмый урамга уйнарга,
Китап булсын гел а?арга!
Ашарга дип утырса да,
?ст?лг? ул китап сала.
Бер укый бер аш каба,
Белмим нинди т?мен таба?!
?, минемч?, бутала ул,
Берни а?ламый кала ул!
Алай итм?, син ?ск?нем,
Ашаганда бел аш т?мен,
Укыганда – китап т?мен,
Барысын берг? бутап,
?иб?рм? син эшне? т?мен!
2 а.б.: Нинди зур б?хет бит ул, сау –с?лам?т булып ?з куллары?а китап то-тып укый алу. Сез “белем иле” диг?н зур д?ньяга – бер ген? юл – бары тик ки-тап уку аша гына кер?сез. ? сезне кеше итк?н, сезне укырга ?йр?тк?н беренче китапны х?терлисезме? ?лб?тт? ул “?лифба” китабы. Балачакны? г?з?л мизге-лен? нур булып килеп керг?н, тормышны? беренче м??им баскычы булып, бе-лем илен? ачкыч ролен ?т?г?н бу китапны иск? алмасак б?генге кич?без тулы булмас иде. Безне? беренче сыйныф укучыларфыбыз шушы к?нн?рд? “?лиф-ба”ны? со?гы битл?рен укыйлар. ? х?зер ?йд?гез с?зне аларга бирик. Аларга ярд?мг? 4 сыйныф кызлары килер.
“?лифба” ?ыры ?ырлана.
Кешел?рне? к?зен ача
Безне? яраткан- китап.
?тк?н тарихны белерг?
Булыша безг?-китап.
Табигать серен ачарга
?йр?т? безне китап.
Космоска с?ях?т ит?рг?
Чакыра безне китап.
Китап – дусты кешел?рне?
??м и? якын серд?ше;
??рвакытта кир?к була
Безг? китап ки??ше.
Аны? битенд?ге с?зл?р
Алтыннан кыймм?тлер?к;
Авырлыкны ?и?ел?йт?,
Ул бит – тормышта тер?к.
1 а.б.: Кешене? к?ефен?, с?лам?тлеген? китапны? у?ай йогынты ясавы ха-кында ??рвакытта да белг?нн?р. Китап кешне ?йр?теп кен? калмый, ? д?валый да. ?д?би ?с?рне укыганда, кешел?р я ?итдил?н?л?р, я р?х?тл?неп елмаялар, к?л?л?р. Дим?к, китап уку кешене битараф калдырмый. Китап ул кешег? т?эсир ит?рлек ниндидер бер мог?изалы к?чк? ия. М?с?л?н, XVII гасырда Англия врачлары ?зл?рене? пациентларына, дарудан тыш, к?нг? 2-3 бит китап укырга т?къдим ит? торган булганнар. Бу методикага башта, ?лб?тт?, дини китаплар нигез салган. Динг? ышанган кешел?р, дини китаплар укып, ?аннарына, к??ел-л?рен? тынычлык алган. Ул “Библиотерапия” дип атала. Тынычлангач кешене? нерв системасы да ?зенн?н –?зе к?йл?н? ??м бу авыру кешег? с?лам?тл?нерг? ярд?м ит?. Мисыр фараоны Рамзес II китапхан?сен “?ан ?чен дарухан?” (“Ап-тека для души”), “Ассирий” патшасы Ашшурбанипала китапхан?сен “В?газь ??м ки??ш йорты”, (“Дом наставлений и советов”) дип атаган. А.С.Пушкин ?зене? укучыларын “?г?р чирл?п китс?гез, кулыгызга китап алыгыз” дип чакырган.
?ич т? к??елем ачылмаслык эчем пошса,
?з ?земне к?ралмыйча рухым т?шс?…
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аны? изге с?хиф?л?рен актарам, – дип язып калдырган безне? Г. Тукай.
Без д? алардан калышмыйча тырышып укучыларыбыз бар.
Китап укырга яратам –
Ул минем якын дустым.
?киятл?рне, шигырьл?рне
Мин бик яратып укыйм.
Китап бирг?н ул ки??шл?р
Тормышта ярд?м ит?.
“К?п укыган к?п бел?”, – дип
?лк?нн?р д?рес ?йт?.
“Китап – белем чишм?се ул”, –
Мин инде моны бел?м.
Д?ньяны танып белерсе?,
Дус булса? китап бел?н.
2 а. б. Сезне? к?бегез безне? бел?н б?лки б?х?сл?шер д?: “ Компьютер, теле-визор, видео бар бит, аларны? ниндил?ре ?ле!” , дияр. Икенче бер?? аны хуп-лар: “Б?тен белемне шулар аша да алып була…”- дияр. Л?кин, дусларым, компьютер да, видео да, бер м??им хасиятт?н м?хр?м ит? кешене: и?ади к?-заллаудан, дим?к, фикерне?, образны? хыялый очышыннан, рухи х?рлект?н… Бик д?рес анысы, заманча т?зелг?н к?п кен? программалар кешене логик фи-керл??г?, тотрыклы образлыкка оста к?нектер?л?р. Тик мен?, шуны? хисабына, хыял- фантазияне б?тенл?й диярлек чикл?п, томалап куялар. Ч?нки б?тенесе д? к?з алдында, сине? ?чен уйланылган, ачкычын гына таба бел. Шулай итеп, телевизор, монитор безг? ?з сур?тен, ?з хыялын, ?з ихтыярын тага. ? китап укыганда син аны ?зе?ч? к?з алдына китер?се?, ?зе?ч? матурлыйсы?, ?зе?ч? ?стер?се?. Ч?нки кеше к??елен? и?ади орлык салучы тылсымлы к?ч ул – ки-тап, Гали??нап Китап!
Китап – ки??шче? сине?,
Дусты?, ярд?мче? сиене?.
Ул х?рм?тк? бик хаклы,
Кадерл? син китапны.
Укы, дустым, син аны.
Китапны? син дусты бул.
Бик к?п сораулары?а
?авап биреп торыр ул.
1 а.б.: Китап турында м?кальл?р безне? сезг? ?иткер?се килг?н с?зл?рне тагын да тир?нр?к итеп ?йтеп бирерл?р диеп ышанып ?йд?гез ?ле, м?каль ?йтеш уены уйнап алабыз.
Китап галим………..- телсез м?галлим.
Алтын ?ирд?н табыла, ……………………………акыл китаптан.
?зе?не? надан ик?ненне бел?се? килс?, …………………к?п итеп китап укы.
Китап укыса?, белеме? артыр,………………укымаса? белг?не? д? онытылыр.
К?п укыган -………………к?п бел?.
Акылы? юлбашчы, китап………………юлдашы?, белеме? ки??шче? булсын.
Кулында китап булганны?…………………..башында гыйлеме булыр.
Китап -………………белем чишм?се.
Китапсыз ?й -………………..иш?к абзары.
Китап битл?ре керфекл?р кебек………………..к?зне ачалар.
1 а.б.: Мен? шундый ки??шчел?р
Сезг? юлдаш булсыннар.
?егезд? т?рле-т?рле
К?п китаплар торсыннар.
2 а.б.: Китап бит ул белем бир?
??м ?йр?т? яш?рг?.
Белемле, к?чле булсыннар,
Дип телибез яшьл?рг?.
Китап галим – телсез м?галлим.
Алтын ?ирд?н табыла, акыл китаптан.
?зе?не? надан ик?ненне бел?се? килс?, к?п итеп китап укы.
Китап укыса?, белеме? артыр,укымаса? белг?не? д? онытылыр.
К?п укыган -………………к?п бел?.
Акылы? юлбашчы, китап………………юлдашы?, белеме? ки??шче? булсын.
Кулында китап булганны?…………………..башында гыйлеме булыр.
Китап -………………белем чишм?се.
Китапсыз ?й -………………..иш?к абзары.
Китап битл?ре керфекл?р кебек………………..к?зне ачалар.
Бала чактан башлап гомерем буе китап укыйм. Серд?шем д?, ки??шчем д?, рухи таянычым да ул. Китапхан?че хезм?тен д? юкка гына сайламаганмындыр. Озак еллар китапхан?д? эшл?? д?веренд? минем кулдан никад?р китап ?тте. Кулга я?а китап алгач, аны ачып укыр алдыннан була торган га??еп р?х?т мизгелл?р китапхан?че хезм?тене? и? татлы, и? б?хетле минутларыдыр, м?гаен. Китапхан?безне? китап фонды бай. Шуны? ?стен? к?нд?лек матбугат – газета-журналлар к?пме тагын. Р?х?тл?неп укы, к??ел байлыгы тупла. Борынгылар: “Бел?ге к?чле – берне егар, белеме тир?н – ме?не егар”, – дип юкка гына ?йтм?г?нн?р.
Сабыйларны? м?ш килеп китап сайлауларын к?реп куану, к?пл?рне? серен й?р?ген? сыйдырып, китап с?зе бел?н юатып, укый башлагач, д?ньяларны оныттыра торган, китап укучыны? холык-фигылен? туры кил? торган китапны сайлап бир?, ?зе? шуннан куаныч табу – барлык китапхан?чел?р ?чен д? уртак сыйфаттыр.
К?зк?й китапхан?сене? 85 еллык тарихы бар. Нич?м? буын авылдашларга белем-м?гъл?мат бирг?ндер бу рухи чишм?, кемн?рдер тормыш юлында адашканда китаплардан, андагы геройлар язмышыннан ?зен? ?лге алгандыр, яш?рг? к?ч тапкандыр. Бакса?, инде кырык елга якын гомерем шушы китапхан?д? узган. Авылдашлар бел?н берг?л?п нинди ген? кызыклы чаралар: юбилейлар, язучылар бел?н очрашулар, шигърият кич?л?ре, конкурслар, ?д?бият атналыклары уздырылмаган. ?д?бият бел?н кызыксынучы укучылар, яшьл?р ?чен “Учак” клубы оештырылды, ?лк?нн?ребез ?чен б?йл?? т?г?р?ге эшли. Б?ген китапхан? китап бир? урыны гына т?гел, авылдашларны? аралашу урыны да.
Китапхан?без – заман тал?пл?рен? туры китереп я?артылган бинада. Ике компьютерыбыз бар. Алар интернетка тоташтырылган. Кызыклы материалны к?череп алырга тел?г?н кешег? шунда ук ксерокс тора. Болар барысы да кир?к, барысы да заманча. Л?кин китап укучылар бел?н очрашып, х?л-?хв?л сорашып, талгын музыка астында шигырь ты?лау – ?зе бер ?ан р?х?те. С?йл?шеп к??ел бушатасы?, кайчакларда гыйбр?т аласы?, ки??шл?рг? колак саласы?. Б?ген кешел?рг? ?н? шундый аралашу ?итми, ? безне? китапхан?д?ге очрашулар шул бушлыкны тутыра. Кыскасы, хезм?темне яратып башкарам. Форсаттан файдаланып, коллегаларымны ??н?ри б?йр?мебез бел?н котлыйм, китап укучыларыны? к?бр?к булуын, и?ади табышлар телим.
“Бала” китапхан?се ?с?рл?рен кулланып, изложение язу да бик у?айлы алым. Укучы диктор укыганны ты?лап, ист? калдырып, фикерне эзлекле ??м т?г?л бирерг? тиеш. План т?зи бел? – текстны ист? калдыру ?чен ярд?м ит? торган эш. Бу юн?лешт? ?йр?нг?н ?с?рг? гади план т?зи бару, пландагы сорауларга т?г?л ?аваплар бирерг? ?йр?т? –б?йл?нешле с?йл?м ?стер?не? бер т?ре. Шу?а к?р? изложениене язганда т?рле вариантларны куллану м??им: текстны ?зг?ртмич? язу, планда к?рс?телг?нч? язу, и? ошаган, и? м??им ?лешне аерып алып яки ?с?рд?н ?зекл?р кушып, с?йл??чене? затын ?зг?ртеп язу, кыскартып язу ?.б. ??р д?рес укучыны? с?злек байлыгын арттыруга корылса гына д?рес с?йл?? ??м д?рес язуга ирешерг? м?мкин. Укучыларым бел?н филиппин халык ?кияте “К?б?л?кл?р ничек барлыкка килг?нн?р”, Резеда В?лиеваны? “Кы?гырау ч?ч?к”, Д?рдем?ндны? “?ч угыл” ?с?рл?ре буенча изложения ?тк?релде.
Кеше гомер буе с?йл?м телен камилл?штер?. С?йл?м телен ?стер?д? укытучыны? да, укучыны? да озак ??м б?ртекл?п эшл?ве кир?к. С?йл?м теле ?стенд? системалы р?вешт? эшл?? у?ышларга китер?. “Бала” китапхан?се шушы бурычны тормышка ашырырга ки? м?мкинлек ача. Шулай итеп, “Бала” китапхан?се безне? укыту процессында зур ярд?м к?рс?т?.
Китап – тормышыбызда ки??шче д?, серд?ш т?. Яхшы китап ??рвакыт к??ел т?ренд? саклана. Мультимедия “Бала” китапхан?се д? укучыларымны? к??еленд? ?ылы хисл?р калдырды. Чыннан да, “Бала” китапхан?се т?эсирле, а?лаешлы, ?зенч?лекле сайт. ??рбер укытучы, т?рбияче д?рест? “Бала” китапхан?се материалларын файдалана ала.
Кулланылган ?д?бият
Китапхан? “Бала” РФ сайты.
Ф.С. Сафиуллина Татарча-русча, русча-татарча антонимнар с?злеге. – Казан: Татарстан Республикасы “Х?тер” н?шрияты, 2003. – 128 б.
Ш.С. Ханбикова, Ф.С. Сафиуллина “Синонимнар с?злеге” – “Х?тер” н?шрияты, Казан,1999
Ф.Ф. Харисов Татар телен чит тел буларак ?йр?т?не? ф?нни – методик нигезл?ре / Русчадан Н.К. Нотфуллина т?р?. – Казан: М?гариф,2002. – 367 б
С.Ф. Гарифуллин Татарча-русча-инглизч? фразеологик с?злек. -Казан: Татарстан республикасы “Х?тер” н?шрияты, 2010. – 296 б.
ТАБАДАН Я?А Т?ШК?Н КИТАПЛАР
С?хн?д? бернич? кыз ?ст?л янында китап укый. ?ст?лд? китаплар.
Салмак кына музыка я?гырый. С?хн?г? Алия чыга ??м М??ит Гафурины? “БАЛАЛАР ??М КИТАП” диг?н шигырен укый.
Д?рт-биш бала ?ыелганнар бер урынга,
Н?къ уртада берсе китап тоткан кулына;
??мм?се д? колакларын торгызганнар,
Берсе укый, башкалары ты?лый шунда.
Утыралар китап укып, к??ел ачып,
Шатлыкларын берг?-берг? уртаклашып;
Кайвакытта ты?лый болар тып-тын гына,
Кайчагында к?леш?л?р шыркылдашып.
Кайчагында ?лл? кемне кызганалар,
Уфылдашып, ?крен ген? кузгалалар;
Ахрысы бу китап бик к??елледер.
К?з д? алмый укый аны бу балалар.
Алия: Х?ерле к?н , кызлар!
Кызлар: Х?ерле к?н, Алия! Сезне к?р?ебезг? бик шат!
Алия:Табадан я?а т?шк?н китап укыйсызмы?
Кыз: ?йе! Н?къ эзен? басты?!
Кыз: Алия, вакытында килеп ?итте?. Утыр, яныбызга.
Алия: Нинди телд? китаплар укыйсыз, кызлар?
(Л?йс?н М??ит ГАФУРИНЫ? “АНА ТЕЛЕ” шигырен укый. )
Л?йс?н: ?з ана телем-минем ?чен матур, и? т?мле тел,
?з телем-?з ?йберем булган ?чен ярата к??ел.
Шул ана теле бел?н мин максудымны а?латам.
Шул анам теле бел?н “бала” дил?р анам-атам.
Шул тел аркылы гыйлем, уку-язуны ?йр?н?м,
Шул тел аркылы укып, белеп булырмын чын ад?м.
Мин бала чактук “?ти-?ни”дидем шул тел бел?н,
??м д? ?нк?м д? ми?а ”б?бк?м” диг?н шул тел бел?н.
?ле д? шул тел бел?н укыйм, язам ??м с?йл?ш?м.
Шул татар теле бел?н к?йлим бер?р к?й к?йл?с?м .
??рвакыт шул тел бел?н язган матур китап укыйм,
??рвакыт шул тел бел?н тарих укыйм, хисап укыйм.
??рбер укучы тамашачыларны сатуга чыккан я?а китаплар бел?н таныштыра. Китапны? авторын, исемен ?йт? ??м кыскача эчт?леген с?йли. И? кызык урыннарын укыйлар.
М??ит Гафурины? “АНА БЕЛ?Н КЫЗ” шигырен 2 укучы укый.
АНА: Укы, аппагым,
Н?къ укыр чагы?;
Белде?ме, балам,
Кичке сабагы??
КЫЗЫ: ?нк?ем, ?аным,
Белдем сабагым,
Б?ген м?кт?пк?
Барамын тагын.
АНА: Шулай ит, б?бк?м,
Укудан тап ямь;
Укуы? к?реп
Шатлана ?нк??.
К?земне? нуры,
К??елем хозуры.
Класстан тыш чаралар
Тема:А. С. Пушкин ??м Г. Тукайга багышланган КВН
КВНга ?зерлек алдан ук башлана. А. Пушкин ??м Г. Тукай биографиясен, шигырьл?рен, ?киятл?рен укып чыгалар. ??р команда эмблема ясый, ?з командасына исем сайлый, х?кемдарларга б?л?к ясыйлар.
Зал матур итеп биз?л?. Т?рд? – А. Пушкин ??м Г. Тукай портретлары. Аларны? ?с?рл?рен? ясалган иллюстрациял?р, плакатлар элен?.
Кич? барышы
С. С?йд?шевны? “Ш?рекъ биюе” к?е я?гырый.
Алып баручы:
Яшел им?н-ди?гез култыгында;
Алтын чылбыр тора б?йл?неп:
?йр?телг?н м?че й?ри шунда
Чылбыр бел?н к?н-т?н ?йл?неп;
У?га бара м?че, ?ырлар ?ырлый,
?кият с?йли китеп сул якка. . .
А. С. Пушкин ??м Г. Тукайга багышланган б?йгебезне башлыйбыз. КВНда 2 команда катнаша. Уенга бары тик у?ган, тапкыр, зир?к, т?ск? матур, акыллы укучылар гына килг?н. Х?кемдарлар бел?н танышыйк.
К??елле музыка я?гырый. С?хн?г? командалар чакырыла. С?ламл?? ?чен с?з ??р командага бирел?.
Алып баручы:
Х?зер, дуслар , к?ч сынашыйк.
Батырлар алга чыксын.
Зир?клеген, тапкырлыгын
Булганлыгын к?рс?т? алсын.
1тур.”Сынатма , капитан!”-дип атала. А.С. Пушкин ??м Г. Тукайны? тормышы ??м и?атына багышлана.
1к: А. С. Пушкинны? ?нисене? исеме ничек? (Надежда Осиповна)
2к: Г. Тукайны? ?тисене? исеме ничек? (М?х?мм?тгариф)
1к: А. С. Пушкинны? ?тисене? исеме ничек?(Сергей Львович)
2к: Г. Тукайны? ?нисене? исеме ничек? (М?мд?д?)
1к: А. С. Пушкин балачагында нинди телд? ?йб?т с?йл?шк?н? (Француз теленд?)
2к: Г. Тукай балачагында нинди телд? ?йб?т с?йл?шк?н? (татар теленд?)
1к. А. С. Пушкин балачагында кайда с?гатьл?р буе утырган? (китапхан?д?)
2к: Г. Тукай нич? ел яш?г?н? (27 ел яш?г?н)
1к: А. С. Пушкинны? и? яраткан ел фасылы? (К?з)
2к: Г. Тукай нинди ел фасылында туган? (Яз к?не)
1к: Г. Тукай кайсы авылда туган? (Кушлавыч авылында)
2к: А. С. Пушкин “Руслан ??м Людмила”поэмасын нич? яшенд? яза?
(18 яшенд?)
1к: Г. Тукай яш?г?н урыннарны санап чыгыгыз. (Кушлавыч, Сасна,?чиле,Кырлай, Казан, Уральск)
2к: “Ул минем берд?нбер дустым. Ми?а аны? бел?н булганда гына к??елсез т?гел.” – дип язган А.С.Пушкин ?зене? дусларына. Кем турында с?з бара?
(Арина Радионовна)
1к: Г.Тукай рус шагыйрьл?ренн?н кемн?рне яратып укый? (Пушкин, Лермонтов, Тютчев )
2к: Пушкинны? яраткан язучылары кемн?р? (Гомер, Руссо, Крылов, Державин)
1к: Г. Тукайны? гимн урынына кулланылган шигыре? (“Туган тел”)
2к: Лицейда имтиханнар бирг?нд?, Пушкин ?зене? “Царское село ист?лекл?ре” диг?н шигырен укый. Шигырь соклану тудырган.
Мен? Державинны кем алаштырыр! – дип кем кычкырган?
Алып баручы: ??р кешене? д? ?анында шигърият ята дил?р. Шигърият – ул матурлык, чисталык, ??м м?х?бб?т диг?н с?з! Кеше гомере буе ?н? шуларга тугрылыклы булыпяш?рг? тиештер. ? без ?зебезне? Тукайны бик яраткан кебек, Пушкинны да х?рм?т ит?без, шигырьл?рен к??елл?рд? й?рт?без.
2 тур. ШИГЫРЬНЕ? ИСЕМЕН ?ЙТ!
1к:
Р?ш?тк?м, дымлы т?рм?д? мин,
Тоткын ?ск?н яшь бер карчыга.
Мо?лы дустым ?илпеп канатларын,
Канлы ?имен чукый каршымда. ( А. Пушкин “Тоткын” – “Узник”)
2к.
Мин торам кырларда,
Болында, урманда!
Уйныймын , очамын.
Якты к?н булганда
Ирк?ли ??м с?я
Кояшны? яктысы.
Аш буладыр ми?а
Ч?ч?кл?р хуш исе.
(Г. Тукай “Бала бел?н к?б?л?к”)
1к:
-Ник газаплыйсы? болай син, мин ?ле бик кечкен?;
Мин туганга тик ике айлап булыр й? ?ч кен?.
Юк, кир?кми, мин ?йр?нмим, минем уйныйсым кил?;
Шул болыннарда ятасым, шунда ауныйсым кил?.
(Г. Тукай “Кызыклы ш?керт”)
2к.
Дустым минем авыр елларымны?,
К?г?рченем, х?лсез серд?шем,
Тынлыгында нарат урманыны?
К?пт?н мине ялгыз к?т?се?. ( А. Пушкин “Няняга” – “Няне”)
1к:
Кышкы ямьсез юл буйлап
Тройка алга омтыла,
Бертуктаусыз кы?гырау чы?лап,
К??елне талчыктыра. ( А. Пушкин “Кышкы юл” – “Зимняя дорога”)
2к:
Безне? Гали бигр?к тату к??? бел?н,
Мен? к??? карап тора т?р?з?д?н
Гали аны чир?м бел?н кунак ит?.
К??? р?хм?т укый-сакалын селкет?.
(Г. Тукай “Гала бел?н к???”)
Алып баручы: ?кият ул – мог?иза. ??р халык ?з хыялын, ?з ?метен ?киятк? салган. ?киятне сабыйлар да, олылар да ярата. А.С.Пушкин 6 ?кият язган. ?киятл?рне? исемн?рен ?йтеп чыгыгыз.
“Поп ??м аны? ялчысы Балда турында ?кият.”
“Салтан патша бел?н аны? данлы, ку?тле улы ба?адир князь Гвидон Салтанович ??м г?з?л патша кызы Аккош турында ?кият.”
“Патшаны? ?лг?н кызы ??м ?иде ба?адир турында ?кият.”
“Балыкчы ??м балык турында ?кият.”
“Алтын ?т?ч турында ?кият.”
“Аю турында”
Габдулла Тукай язган ?киятл?рне? исемн?рен ?йтеп чыгыгыз.
“Ш?р?ле”
“Су анасы”
“К??? бел?н Сарык хик?ясе”
“Алтын ?т?ч”
“Мияубик?”
3тур.?КИЯТ АРТЫННАН ?КИЯТ.
Бу геройларны? исеме ничек ик?н?
1к:Карт, усал, а?а бик к?п байлык кир?к. Аны? карты бар. Ул аны х?рм?т итми, киресенч?, кимсет?. (Карчык)
2к:Суда яши. Ч?чл?ре озын. Аны? тарагы бар. Су буенда басмада ч?чл?рен тарый. (Су анасы)
1к:Кара урманда яши. Бармаклары озын. Кешел?рне кытыкларга ярата. Борыны к?кре. Ма?гаенда бер м?гезе бар. (Ш?р?ле)
2к:
Акылсыз, башы бар.
А?а ялчы кир?к.
Аш та пешерсен,
Ат та карасын,
Балта остасы да булсын.
Тик акчаны к?п сорамасын. (Поп)
1к:Бу патша яшь бик?г? ?йл?н?, сугышка кит?. Улы туа. Хатынын ??м улын югалта. Гвидон исемле улы данлы, ку?тле була. Бик озак эзли. Со?ыннан кадерле кешел?рен таба.(Салтан)
2к:Кырлай авылында яши. К?чле. Батыр. Эшл?рг? ярата. Тапкыр. (Былтыр)
1к:Ул яшь, с?йкемле. Алсу й?зле. Аны урманда агачка б?йлил?р. ?иде ба?адир бел?н очраша. (Патша кызы)
2к:Йокларга ярата. Т?шенд? тычканнарны, к?сел?рне к?р?. С?т ярата.
(Песи)
1к:Ир бел?н хатын аларны ?йл?ренн?н куа. Кырда юл ?стенд? б?ре башын табалар. (К???, Сарык)
2к. Ап-ак й?зле, зифа буйлы, акыллы, кара ч?чле. Тик т?к?ббер, ?зс?зле, бик т? к?нче. Ул к?згег? еш карарга ярата. (Патшабик?)
4тур.?КИЯТ ШУЛАЙ БАШЛАНА.
??рбер ?киятне? башламы була. Алар т?рлеч? башлана. Мин сезг? ?киятне? башламын укыйм, ? сез ?киятне? исемен ?йтегез.
1к:Борын заман бер ир бел?н хатын торган,
Тормышлары шактый гына ф?кыйрь булган;
Асраганнар бер к??? берл? бер сарык, –
Болар булган берсенн?н д? берсе арык.
2к:Саубуллашып бик? бел?н,
С?ф?р чыга патша илд?н.
Т?р?з т?бенд? хатын,
К?теп кала патшасын.
1к:З??г?р ди?гезне? н?къ кырыенда.
Карт бел?н карчык яши булганнар;
Искереп бетк?н бер землянкада
Н?къ 33 ел берг? торганнар.
2к:??й к?не . Эссе ?авада мин суда койнам, й?з?м,
Ч?чр?т?м , уйныйм, чумам, башым бел?н суны с?з?м.
Шул р?вешч? бер с?гать ярым кад?рле уйнагач,
Инде шаять бер с?гатьсез тирл?м?мем дип уйлагач.
1к:Еракта т?гел, якында,
?иде ди?гез артында
Додон патша торган, ди
Яман з???р булган, ди.
2к:Н?къКазан артында бардыр бер авыл-
Кырлай , дил?р;
?ырлаганда к?й ?чен “тавыклары ?ырлый” , дил?р.
1к.
Ал аякларга башын куйган да йоклый,
Т?шт? д? тычкан, к?се халкы бел?н ул эш к?р?.
2к:?ч кыз т?р?з т?бенд?
Кичен ?еп эрл?г?нд?:
“Булсам мин бер патшабик?,”-
Дип берсе с?з башлап кит?
5тур. Серле предмет.
Кайбер ?киятл?рд?, ?кият геройлары бер?р тылсымлы ?йбер?чен к?р?ш?л?р, авыр м?сь?л?л?р чиш?л?р. Х?зер сезг? д? м?сь?л? чиш?рг? туры килер. Бу з??г?р тартмада предмет. Тартмадагы ?йбер А.С.Пушкин ?киятенн?н алынган. Сез ми?а сораулар бирегез,? мин сезг? “?йе”, “Юк”дип кен??йт?ч?кмен.
(к?зге, алма)
6тур.?КИЯТ ГЕРОЙЛАРЫНЫ? ПАРАДЫ.
Геройларны танырсыз мик?н?
Музыка я?гырый. С?хн?г? ?кият геройлары чыга. Укучылар ?кият геройларыны? с?зл?рен ?йт?л?р, командалар аларны танып исемн?рен атыйлар.
– Шулай да кыз с?йкемлер?к
Алсурак ??м ак й?злер?к (к?зге)
– Кара монда, Хатын!-
?зе? яхшы бел?се? бит печ?н хакын,-
Китсен безд?н чыгып К??? бел?н Сарык,
Ашап ята бушка гына алар азык. (ир)
– ?ай, балалар!
Тозакка килеп капканнар,
Лачын кошларым минем!
Килде,а?! ???л к?нем! (патша)
– Кайда минем алтын тарак? Бир! (Су анасы)
– Тукта, ?би,
Син к?т мине ?з ген?…
Этне тыярмын ?зем.
??м садака бераз гына
Алып чыгармын мин си?а.(кыз)
– И ?егет, ?ич юк ик?ндер м?рх?м?т хиссе? сине?,
?йтче, зин?ар, м?рх?м?тсез! Кем син? Исме? кем сине?? (Ш?р?ле)
7. –Ис?нме! Кыз матуры,
Бул, ?йд?, патша хатыны
??м сентябрь ахрына
Тап бер ба?адир ми?а. (Солтан патша)
7тур.Ш?Р?ЛЕ СОРАУЛАРЫ.
1. К??? бел?н Сарык юл ?стенд? н?рс? табалар?
А. аю башы. Б. т?лке башы. В. буре башы.
2. Мияубик? т?шт? н?рс? к?р??
А. тычкан. Б. балык. В. с?т.
3. Авыл малае Су анасыны? н?рс?сен урлый?
А. тазын. Б. тарагын. В. туфлиен.
4. Яшь егет кайсы авылда яши?
А. Катмыш. Б. Кырлай. В. Кыерлы.
5. Ш?р?ле б?р?н? ярыгына н?рс?сен кыстыра?
А. бармагын. Б. аягын. В. башын.
6. Ир бел?н хатын н?рс?л?р асраганнар?
А. Сарык бел?н К???. Б. Сарык бел?н Эт. В. К??? бел?н Сыер.
8тур. Галим м?чене? сораулары.А.С.Пушкинны? ?кият геройларыннан и? акыллы, и? белемле, и? тапкыр галим м?че. К?пме ул ?киятл?р, ?ырлар бел?! ? сезг? ул бернич? сорау ?зерл?г?н.
Поп бел?н Балда кайда очрашканнар?
А) урманда; Б) базарда В) кырда
?иде ба?адирны? этл?рене? кушаматы?
А) Соколко; Б) Шарик; В)Жучка
Король Елисейг? яраткан бик?се кайда ик?нен н?рс? ?йт??
А) ?ил; Б) ай; В) елга
Падишахны? ?лг?н кызы кайда йоклый?
А) кыя; Б) кыр; В)тау
Патша кызыны? матурлыгына кем к?нн?ш??
А) ?ги анасы; Б) нянясы; В) апасы
Яшь бик? улы Гвидон бел?н ди?гезд? н?рс?д? й?з?л?р?
А) чил?кт?; Б) мичк?д?; В) к?йм?д?
Х?КЕМДАРЛАР ?И??ЧЕ КОМАНДАНЫ БИЛГЕЛИ.
ЙОЛДЫЗЛЫ С?ГАТЬ
Тема:Габдулла Тукайны? тормыш ??м и?ат юлы.
Максат:
Гад?ти булмаган форма ярд?менд? укучыларны? белемн?рен йомгаклау
Укучыларны? фикерл?? с?л?тл?рен ?стер?.
Татар телен?,туган якка м?х?бб?т т?рбиял??.
?и?азлау:карточкалар, фотор?семн?р, йолдызчыклар, музыка.
Уен барышы.
Уенда 5 укучы катнаша. Икенче турдан башлап биш уенчыны? берсе (йолдызы аз булганы) уеннан чыгарыла. Бишенче турга ике уенчы кала.
1 тур.ШАГЫЙРЬЛ?Р-ЯЗУЧЫЛАР.
Бирем: сезне? алдыгызда шагыйрьл?р ??м язучылар портретлары. Кайсы шагыйрь яис? язучы турында с?з бара, шул санны к?т?рерг? кир?к. Д?рес ?авап ?чен бер йолдыз.
А.АЛИШ.
Г.ТУКАЙ.
М.??ЛИЛ
Ш.ГАЛИЕВ
?.Ф?ЙЗИ
Кем апрель аенда туа ??м апрель аенда ?л??(2)
Кайсы шагыйрьне? Чулпан исемле кызы була?(3)
Кем кайбер лирик шигырьл?рен З?йт?н? М??лидовага багышлый?(2)
Кем “Чукмар ??м Тукмар” ?киятен язган?(1)
Кемне кечкен? чакта Апуш дип й?ртк?нн?р?(2)
Ш?в?ли кемне? оныгы?(4)
Кем ?зене? ?с?рл?ренд? халык ?киятл?ре “Су анасы“,”Ш?р?ле”сюжеты файдаланылган?(2)
Кем “Тукай” романын и?ат ит??(5)
Кем Г. Тукай исеменд?ге Д??л?т премиясе лауреаты? (4, 5)
2тур.АВЫЛ-Ш???Р.
Бирем: сезне? алдыгызда авыл ??м ш???рл?р исемн?ре, кайсы авыл яис? ш???р турында с?з бара, шул санны к?т?рерг? кир?к.
КУШЛАВЫЧ.
КАЗАН.
УРАЛЬСК
КЫРЛАЙ.
УФА.
Г.Тукай кайсы авылда туган?(1)
Кайсы ш???рд? Г.Тукай исеменд?ге Татар Д??л?т филармониясе бар?(2)
Кайсы ш???рд? Г.Тукай ?ч класслы рус м?кт?бенд? укый?(3)
Кайсы авылда скульптор И.Новосёлов Тукайга ??йк?л куйган?(1)
Г.Тукайны? кабере кайсы ш???рд? (яис? авылда)? (2)
Кайсы авылда скульптор Б.Урманче Г.Тукайга ??йк?л куйган?(4)
Г.Тукай кайсы ш???рд? с?ях?тт? булган?(5)
3 тур.ИСЕМН?Р.
Бирем: сезне? алдыгызда Г. Тукайны? якын кешел?рене? исемн?ре, фотолары. Кем турында с?з бара, шул санны к?т?регез.
?ХМ?ТША.
ГАЗИЗ?.
С?ГЪДИ.
М?МД?Д?.
Г.Тукайны? Казандагы анасыны? исеме ничек?(2)
Габдуллага А.С.Пушкинны? алтын ?т?ч турында китабын кем укырга бир??(1)
Г.Тукайны? ?нисене? исеме ничек?(4)
Г.Тукайны? рус теле укытучысыны? исеме ничек?(1)
Г.Тукайны? Кырлайдагы ?тисене? исеме ничек?(3)
4 тур.МОНДА Н?РС? ЯЗЫЛГАН?
13-25-4-33 12-25-13 10-6-23-10-6-13-33 1-15-19-24
18-34-4-6-11 8-19-15_-_8-19-16 18-19-10-1-9 2-19-11-5-30-12.
Тамашачылар ?чен викторина.
Г.Тукай нинди гаил?д? туа?
Г.Тукай кем?
Г.Тукай н?рс?л?р язган?
Аны? беренче рус теленд? укыган китабыны? исеме ничек?
Ул нич? ел яш?г?н?
”Ш?Р?ЛЕ” ?киятенд?ге егетне? исеме ничек?
Г.Тукайга б?ек рус ?дипл?ренн?н кемн?рне? йогынтысы зур булган?
К??? бел?н Сарык башын табучылар?
Су анасы н?рс?сен югалткан?
Безне? гаил?д? нич? кеше?
Тукай образын матур ?д?биятта кайсы шагыйрьл?р,
язучылар с?р?тл?де?
Г.Тукайны? гимн урынына кулланылган шигыре?
Казанга кайту хыялы тасвирланган шигырен атагыз?
Тукай исеме бел?н б?йле нинди урыннарны бел?сезме?
5тур.КОМПОЗИТОРЛАР.
Бирем: сезне? алдыгызда композиторларны? с?р?тл?ре.
Ф.ЯРУЛЛИН
?.БАКИРОВ
З.ЯРУЛЛИН
С.С?ЙД?ШЕВ
Н.?И?АНОВ
Р. Г?Б?ЙДУЛЛИН
”Ш?Р?ЛЕ” балетыны? авторы кем?(1)
”СУ АНАСЫ” балетыны? авторы кем ?(2)
”ТУКАЙ МАРШЫ”музыкасыны? авторы кем?(3)
“Кисекбаш” балетын кем язган? (6)
”КЫРЛАЙ” симфоник поэмасыны? авторы кем?(5)
?и??чег? с?з бирел?.
Йолдызлы с?гать
Тема: “ Муса ??лилне? тормыш ??м и?ат юлы”
Максат: Муса ??лилне? тормыш ??м и?ат юлы буенча алган белемн?рне камилл?штер?.
Укучыларны? фикерл?? с?л?тл?рен ?стер?.
Муса ??лил мисалында Ватанны с?юче патриот т?рбиял??.
?и?азлау: фотор?семн?р, карточкалар, йолдызчыклар, “Кыш” р?семе.
Уен барышы:
1 тур.АВЫЛ – Ш???РЛ?Р.
Бирем: сезне? алда авыл ??м ш???рл?р исемн?ре. Кайсы авыл яис? ш???р турында с?з бара, шул санны к?т?рерг? кир?к. Д?рес ?авап ?чен бер йолдыз.
Мостафа
Оренбург
М?ск??
Казан
Берлин
Муса ??лил кайда туган? (1)
Муса ??лил “ Х?с?ения ” м?др?с?сенд? укый. “ Х?с?ения ”
м?др?с?се кайсы ш???рд? урнашкан? (2)
Кайсы ш???рд? “ Кызыл йолдыз ” газетасында Мусаны? “Б?хет”, “ Ил халкына ”, “ Ирек б?йр?менд? ”, “ Кызыл ?л?мг? ” кебек шигырьл?ре д?нья к?р?? (2)
Моабит т?рм?се кайсы ш???рд? урнашкан? (5)
Муса ??лил кайсы ш???рд? К. Н??ми, ?. Такташ, Г. Кутуй бел?н таныша? (2)
Кайсы ш???рне? китапхан?сенд? Муса ??лил Г.Тукай, М. Гафури, Д?рдм?нд, Пушкин, Лермонтов, Кольцов, Некрасов ?с?рл?ре бел?н таныша? (2)
Кайсы ш???рд? Муса ??лил исеменд?ге опера ??м балет театры бар? (4)
Кайсы ш???рд? ??лил Ломоносов исеменд?ге университетны? ?д?бият б?легенд? укый?(3)
Кайсы ш???рд? ??лил Татар Д??л?т опера театрыны? ?д?би ?ит?кчесе булып эшли? (4)
Кайсы ш???рд? Мусаны? “Ипт?шк?” исемле шигырьл?р ?ыентыгы басылып чыга? (3)
2 тур. ИСЕМН?Р.
Бирем: сезне? алда Муса ??лилне? якын кешел?рене? исемн?ре, с?р?тл?ре. Кем турында с?з бара, шул санны к?т?регез.
?б?б?кер
Мостафа
Ибра?им
Гыйльмия
Х?дич?
Чулпан
Р?хим?
З?йн?п
Муса ??лилне? бабасы авылны? к?т?чесе булган. Аны? 5-6 баласы ?ск?н. Икм?кк? д? туеп тормаганнар. М. ??лил-
не? бабасыны? исеме ничек? (1)
М. ??лилг? 6 яшь тулгач, кем бел?н м?др?с?г? й?ри башлый? (3)
?б?б?кер бабайны? и? кече улы Мусаны? ?тисе. 8-9 яшенд? ул кызыл мал кибетен? малайлыкка эшк? бирел?. Бернич? елдан со? аны приказчик итеп куялар. Зир?клеге аркасында ?злегенн?н татарча ??м русча укырга-язарга ?йр?н?. М. ??лилне? ?тисене? исеме ничек? (2)
1928нче елда Мусаны? ?нисе ?л?. Бер се?елк?шен ?зе янына М?ск??г? китер? ??м балалар йортына урнаштыра. Кем ул? (5)
Бу шигырь юллары кемг? багышланган? (6)
Шаян кызым син минем,
Та? йолдызым син минем.
Й?р?гемд? кабынган
Шатлык ?ырым син минем.
М. ??лилне? ?бисе ?ырлар яза торган булган. Аны? исеме ничек? (4)
Мусаны? ?нисе к??еленд? д? мо? чишм?се типк?н. Мусаны? ?нисене? исеме ничек? (7)
Муса ??лил се?елл?ре? (5-8)
3 тур. Муса ??лилне? балачагы.
Муса шыгрым тулы м?четт? яттан нинди Коръ?н с?р?сен укыган? (3)
“ Ясин ”
“ ?лх?м “
“ Т?б?р?к ”
“ Аятел К?рси ”
Муса н?рс? оештырырга ярата иде? ( 2, 4, 5 )
Концерт
“ Печ?н ?м?се ”
Картларга ярд?м
?д?би кич?л?р
Спектакль
Бик кечкен?д?н ?к Муса кемне? шигырьл?рен яттан бел? иде? ( 5 )
Г. Тукай
А. Пушкин
Утыз Им?ни
Д?рдм?нд
М. Гафури
Мусаны? и? яраткан ф?не? ( 2, 4 )
Уку
Математика
?ыр
Р?сем
Язу
Муса ??лил балык каптырырга, су коенырга яраткан Мостафа авылы елгасы? ( 2 )
Нил
Нит
Нократ
Нива
4 тур. Саннар безг? нил?р с?йли?
Бирем: сезне? алдыгызда даталар язылган карточкалар, аларга т?ртип номерлары куелган. Вакыйганы атагач, шу?а туры килг?н номерны к?т?рерг? кир?к.
1956 ел 2 февраль
1906 ел
1957 ел 22 апрель
1919 ел
1923 ел
1944 ел 25 август
1. Муса ??лил нич?нче елда туган? ( 2 )
2. Нич?нче елда М. ??лилг? Советлар Союзы Герое исеме бирелде? ( 1 )
3. М. ??лилне? нич?нче елда беренче шигыре “ Кызыл йолдыз ”
газетасында басыла? ( 4 )
4. Нич?нче елда М. ??лилне ??м ??лилчел?рне Плетцензее т?рм?сенд? гильотинада ?тер?л?р? ( 6 )
5. М. ??лил нич?нче елда Татар рабфагына укырга кер?? ( 5 )
6.М. ??лил нич?нче елда Ленин премиясен? лаек була? ( 3 )
5 тур. Композиторлар.
Бирем: сезне? алда композиторларны? с?р?тл?ре.
С. С?йд?шев
Н. ?и?анов
Ф. Яруллин
М. Яруллин
?. Ф?йзи
Р. Яхин
1. М. ??лилне? “ ?ырларым ” шигырен? кем музыка язган? (1)
( “?ырларым” ?ыры я?гырый )
2. М. ??лилне? “Дулкыннар” шигырен? кем музыка язган? (6)
( “Дулкыннар” ?ыры я?гырый )
3. М. ??лилне? “ Тик булса иде ирек ” шигырен? кем музыка язган? (3)
( “Тик булса иде ирек” ?ыры я?гырый )
4.“ ??лил” операсын кемн?р и?ат итк?н? (2, 5)
5. М. ??лилне? “Сандугач ??м чишм?” ?с?ре буенча язылган вокаль-симфоник поэманы? авторы кем? (4)
6 тур.Шигырьл?р.
Таблода “ Кыш ” р?семе.
Бирем: Бер минут эченд? х?рефл?рд?н М. ??лилне? шигырене? исемен т?зегез. ( “Кышкы шигырь”)
Н?ти??:
Икенче турдан башлап биш уенчыны? берсе (йолдызы аз булганы) уеннан чыгарыла. Алтынчы турга ике уенчы кала.
?и??че шигырь укый ??м б?л?к бел?н б?л?кл?н?.
Класс с?гатьл?ре
Бернич? ел В.Казыйхановны? “?д?плелек д?ресл?ре” буенча д?ресл?р ?тк?рдем. Бу д?реслекне? т?рбияви ???мияте бик зур ик?нен? т?шендем. В.Казыйхановны? “?д?плелек д?ресл?ре” н? нигезл?неп, аларны ки??йтеп, ?земне? д?рес эшк?ртм?мне т?зедем. Д?рес эшк?ртм?мд? ?зебезне? т?б?гебез шагыйре Ш.Маннурны? и?атыннан “?ч васыять” ?киятен кулландым.Балаларны “акыллы, т?ртипле бул” дип кен? т?рбияле итеп булмый. Аларда яхшы сыйфатлар булдыру ?чен т?рле мисаллар буенча с?йл?ш?,анализлау, укучыларны? ?з б?я бир?л?ре, фикерл?рен ?йт? бел?л?ре м??им.
ТЕМА:“УКУ АВЫР БУЛСА ДА,
?ИМЕШЕ ТАТЛЫ.”
МАКСАТ:1.Укучыларны? белемг? кызыксыну ??м фикерл?? с?л?тен ?стер? максаты бел?н милли т?б?к компоненты элементларын д?рест? куллану.
2.Логик-фикерл?? д?р???сен тест аша билгел??.
3.Коммуникатив ситуация тудырып укучыларга ?хлак т?рбиясе бир?.
?И?АЗЛАУ: ”Лото” уены ?чен м?кальл?р, тест, р?семн?р, Ш.Маннурны? портреты, карта, курчаклар,
белем х?зин?се(китаплар), шефлардан б?л?кл?р-ясалма китаплар (“Б?хетле бала”), карточкалар, татар телене? а?латмалы с?злеге.
1.Оештыру ?леше.
2.Я?а белемне ?зл?штер? ?чен ?зерлек.
А)С?зл?р ?стенд? эш.
Укытучы с?зе: Б?ген без сезне? бел?н “Ни ?чен уку авыр булса да,?имеше татлы! ”диг?н сорауга ?авап эзл?рбез.Бу сорауга ?авап эзл?р ?чен алдан “С?зл?р д?ньясына” м?р???гать ит?рбез.
-Н?рс? ул белем?(укучылар ?йт?л?р). ”Белем” с?зене? м?гън?сен а?латмалы с?злегенн?н укыйк.
Укучы: Белем-фикерл?? алымнарыны? ф?н яки практика бел?н расланган т?п фикер.
УКЫТУЧЫ: Н?рс? ул дуслык?(укучылар ?йт?л?р). ”Дуслык” с?зене? м?гън?сен татар телене? а?латмалы с?злегенн?н укыйк.
УКУЧЫ:Дуслык-карашларны?,фикерл?рне? уртаклыгы,?зара рухи якынлык,бер-бере?не ихтирам ит?.
УКЫТУЧЫ:Н?рс? ул хезм?т?(укучылар ?йт?л?р)”Хезм?т”с?зене? м?гън?сен татар телене? а?латмалы с?злегенн?н укыйк.
УКУЧЫ: Хезм?т-кешед?н акыл яки физик к?ч тал?п ит? торган максатлы эшч?нлек.
Б)”Лото” уены уйнау.
УКЫТУЧЫ: Безне? т?п максат-уку, тырышып белем алу, кешел?р бел?н аралаша бел?, дус булу ??м яшьт?н ук хезм?тк? тартылу. Кеше хезм?тк? ялкау булса, белем алырга да ялкау була. Бу ?ч м?съ?л?не? т?бенд? н?рс? ята?
УКУЧЫ: Т?ртипле булу,сабыр,акыллы,?д?пле булу.
УКЫТУЧЫ: ?йе,?д?пле кеше ??рбер эшне ?и??,?з тел?ген? иреш?.
Уку, дуслык, хезм?т турында нинди м?кальл?р бел?сез? ?йд?гез шуларны иск? т?шереп ?тик. ”Лото” уены уйнап алыйк
М?кальне? башы- тактада, азагы-укучыларда.
“Китап – белем чишм?се!”
Укытучы. Юк аягы, юк к?зе,
С?йли, ?йр?т? ?зе.
Телг? аннан оста юк,
Аннан якын дус та юк.
Укучы. Кулдан кулга й?ри ул,
Б?тен телд? с?йли ул.
Белм?г?не юк аны?,
К?згесе ул д?ньяны?.
Укучы. Бик к?п тел белс? д?,
С?йл?шми бер телд? д?.
?йр?ним, дис??, ?йр?т?,
Карышмый беркемг? д?.
Ул н?рс?? (Китап)
Укытучы. ?йе, укучылар. Безне? б?генге б?йр?мебез д? китап турында. Ул “Китап – белем чишм?се” дип атала.
Кем к?п белерг? тел?с? –
Китап була кулында.
Мен? х?зер с?з башлыйбыз
Шул якын дус турында.
Яшь дусларым! Ирт?л?рен кояш бел?н берг? уянып, ?ти-?нил?регез эшк? ?ыенганда, сез д? изге с?ф?рг? кузгаласыз – белем йортына – м?кт?бебезг? юл тотасыз. Сезне? д? ?з хезм?тегез бар. Ул – белем алу. К?меш кы?гырау мо?лы чы?нарын таратуга, д?реск? кереп утырасыз ??м и? беренче эш итеп кулга китап аласыз.
Китап – тормышыбызда и? кир?кле ?йбер. Ул ки??шче д?, серд?ш т?. Яхшы китап ??рвакыт к??ел т?ренд? саклана.
тормыш сине? алга берсенн?н- берсе четереклер?к сораулар китереп куйганда да, олы юлга кузгалыр алдыннан кая таба барырга дип аптырап калганда да, кем бел?ндер сере?не уртаклашасы, ки??ш-табыш итеш?се килг?нд? д? и? беренче газиз ана?а, аннан китапка м?р???гать ит?се?.
Укытучы. -Укучылар, китап безне нил?рг? ?йр?т? со??
Укучылар.
– Китап ?д?пле булырга ?йр?т?.
Китап барча кешел?рне, ?лк?нн?рне ??м кечел?рне д? ихтирам ит?рг? кир?клекне т?шендер?.
Китап Ватанны сакларга ?йр?т?, ил тарихы бел?н таныштыра.
Китап гадел булырга ?йр?т?. Ялганны, хыян?тне фаш ит?.
Китап хезм?тне яратырга ?йр?т?. Хезм?т кешесен? х?рм?т т?рбияли.
Китап с?лам?т яш?? серл?рен? т?шендер?.
(Плакаттагы м?кальл?рне, “канатлы с?зл?рне” уку)
Китап – белем чишм?се.
Китап – галим, телсез м?галлим.
Белем алыйм дис?? ничаклы,
С?й, х?рм?т ит, ярат китапны.
Китапсыз ?й – т?р?з?сез б?лм?.
Китапсыз к?н – югалткан к?н.
Китап – ул ад?м балалары уйлап чыгара алган сир?к мог?изаларны? берсе…
Китапны дусны сайлаган кебек сайла.
Китап – бакча, андагы язулар- шул бакчаны? г?лл?ре.
К?п укыса?, к?п белерсе?.
2 апрель – Б?тенд?нья балалар китабы к?не.
2 апрель – б?ек ?киятче, Дания язучысы Ганс Христиан Андерсенны? туган к?не. Андерсен ?киятл?рен укып ?см?г?н малайлар, кызлар бар мик?н? Булса, алар инде д?ньядагы и? зур мог?изаны? ни ик?нен д?, и? саф й?р?кле, и? ихлас к??елле геройларны? кайда яш?г?нен д? белмил?р. Китап укуны? никад?р р?х?т мизгелл?р алып кил?ен д? а?ламый калалар.
Г.Х.Андерсен китапларыннан к?рг?зм?.
Китап – ки??шче? сине?,
Дусты?, ярд?мче? сине?.
Ул х?рм?тк? бик хаклы –
Кадерл? син китапны.
Почмакларын б?кл?м?,
Битл?рен д? ертма син.
Керле кул бел?н аны
Беркайчан да тотма син.
Ул яратмый пычракны-
Керне, тузанны, тапны,
Саф, керсез к??еле? бел?н
Бик чиста тот китапны.
– Б?ген без китапларны? тарихы бел?н д? танышырбыз. Китапларны элек-элект?н саклап тотканнар, ч?нки аларны язу ?чен бик к?п вакыт кир?к булган. Беренче китаплар х?зергел?рен? охшамаган. Балалар, элек н?рс?г? язганнар ик?н?
Балалар. Тактага, ташка ?.б.
Укытучы. ? н?рс? бел?н язганнар дип уйлыйсыз?
Балалар. Каз канаты, очлы таяк бел?н.
Укытучы. Т?рле илд? т?рле материалга язганнар. ?семлект?н, терлек тирел?ренн?н ясалган материалларга язганнар.
Х?зер китапларны бик тиз бастыралар. Л?кин безне? кулга китап килеп ?итк?нче, бик к?п кеше хезм?т куя. ?йд?гез, танышып ?тик.
1 нче бала. Кулыма китап алдым,
Шундый матур р?семле.
Р?ссамнар бик тырышып
Ясаган ул р?семне.
2 нче бала. ? к?газен ясарга
К?пл?рне? к?че керг?н.
К?газьне яшел дустыбыз
Агач-куаклар бирг?н.
3 нче бала. К?газне эшл?? ?чен
Шактый хезм?т сорала.
?дипл?р ?с?рне язгач,
Эшл?р бераз ?айлана.
4 нче бала. Язучыны? ??рбер с?зе
Редактор аша ?т?.
Китаптагы ??р с?з ?чен
Ул ?зе ?авап тота.
5 нче бала. Китап язу машинасы
Битк? с?зл?р т?шер?.
Битл?р ?ле китап т?гел –
Елмаймыйлар кешег?.
6 нчы бала. Ябыштырып, т?пл?п куйгач,
Тышларга кир?к була.
Исемн?рен язгач кына,
Ул битл?р китап була.
7 нче бала. Беркайчан да китапны?
?тк?н юлын онытма.
Р?н?етм? син китапны
Аны? битл?рен ертма!
Укытучы. Мен? шундый озын юл ?т? ик?н китап безг? килеп ?итк?нче.
Укучылар! Сезне? кулыгызда нинди ген? китап булса да, ул сезне игелекк?, ш?фкатьле булырга, матурлыкны к?р? белерг? ?йр?т?. Китаплар буыннарны? акылын, белемен ?зл?рен? туплаган ти?д?шсез х?зин?. Китап – игелекле дус, ки??шче, серд?ш т?. Укучылар, сез яратып укый торган китаплар матур тышлы, к?п р?семле. Ш. Маннурны? “Алай итм?” шигыренд? М?рфуга исемле кызны? да матур, кызыклы китаплары к?п булган. Шул шигырьне ты?лап ?тик ?ле.
Алай итм?.
Бик ярата шул М?рфуга
Китапларны к?п укырга.
Ятса да ул, торса да ул,
Суза тизр?к китапка кул.
Оныта урын ?ыярга,
Бит юарга, ч?ч тарарга,
Чыкмый урамга уйнарга,
Китап булсын гел а?арга!
Ашарга дип утырса да,
?ст?лг? ул китап сала.
Бер укый да, бер аш каба,
Белмим нинди т?мен таба?!
?, минемч?, бутала ул,
Берн?рс? а?ламый кала ул!
Алай итм?, син ?ск?нем,
Ашаганда бел аш т?мен,
Укыганда – китап т?мен,
Барысын да берг? бутап,
?иб?рм? син эшне? т?мен!
(Ш.Маннур)
Укытучы. Укучылар, сезг? М?рфуга ошадымы? Тел?с? кайчан, тел?с? кайда укыган ?йбер ист? сакланыр дип уйлыйсызмы? Автор сезг? нинди ки??ш бир??
?йд?гез укчылар, китапларны? ки??шл?рен? д? колак салыйк ?ле.
Китап булып киенг?н укучылар китапны саклап тоту ки??шл?ре бел?н таныштыра.
1 нче бала. – Кара?гы урында укыма: к?зл?ре?не бозарсы?. Укыганда, яктылык к?зл?ре?? т?гел, китабы?а т?шсен.
2 нче бала. – Минем битл?ремне ачканда бармагы?ны т?крекл?м?, битл?ремне ?ст?н, почмактан ача башла.
3 нче бала. – Тукталып калган урында карандаш яки тырнак бел?н эз ясама, кыстыргыч куй.
4 нче бала. – Мине кояшка куйма: югыйс? тышым кибеп кубар, битл?рем саргаер.
5 нче бала. – Р?семн?ремне буяма, ертылган битл?рен ябыштыр.
6 нчы бала. – Мине ?ст?лг? куйганчы, ?ст?л ?стен кара: юеш т?гелме, икм?к валчыклары юкмы?
7 нчы бала. – ?г?р минд?ге ?с?рл?рне ошатып укыгансы? ик?н, башка ипт?шл?ре?? д? укырга т?къдим ит!
Укытучы. Балалар! Китаплар язмышы да кеше язмышы кебек. Алар д?ньяга кил? ??м кит?, аларны кыерсыталар да ик?н. Китаплар да кешел?р кебек “чирл?п” кит?л?р: битл?ре т?ш?, т?бе куба, ертыла. ?г?р сезне? китабыгыз “авырып китс?”, безне? докторыбыз бар.
Китап докторы. ?бил?р д? авырый,
Б?бил?р д? авырый,
Салкын тис? аз гына,
Дару кир?к барсына.
Чирли х?тта китап та.
Ник к?л?сез? Чынлап та:
Бите т?ш?, ертыла –
Ул бит к?н д? тотыла.
Тотам шу?а сак кына,
Авырдымы чак кына,
Чирен шундук к?р?м мин,
Д?васын да бел?м мин…
Китаплары? чирл?с?,
?з кулы?нан килм?с?,
Ми?а китер туп-туры –
Мин – аларны? докторы.
Укытучы. Х?рм?тле Китап докторы! Безне? укучыларыбыз китапларны т?пл?рг?, битл?рен ябыштырырга ?йр?ндел?р. Биред? аларны? беренче хезм?т ?имешл?ре.
Укучылар “д?валаган” китаплардан к?рг?зм? оештырыла.
Китап докторы. Р?хм?т сезг?, балалар. Сез х?зер минем чын дусларым ик?нсез.
Укытучы. Укучылар, матур р?семн?рен? сокланып, х?рефл?рне танырга, укырга ?йр?тк?н беренче китабыгыз хакында ни ?йтерсез?
1 нче бала. ?ир й?зенд? т?рле-т?рле
Никад?рле китап бар.
Бик калын да, бик олы да,
Кечкен? д? китаплар.
2 нче бала. ?мма барлык китапларны?
И? беренче баскычы,
К??елл?рд? и? т?? башлап
Белемг? юл ачучы,
Тир?н серл?р сараена
Т??ге ачкыч бир?че,
Беренче кат шул сарайга
Безне алып кер?че
Тик бер китап.
3 нче бала. А?а ти?д?ш
Нинди китап бар тагы?
Бел?мсе?, ул нинди китап?
Ул – “?ЛИФБА” китабы.
?ЫР: “?ЛИФБА”
Укытучы. Укучылар, шигырь юллары бел?н сез д?рес ?йттегез – китаплар т?рле-т?рле була. ?йд?гез, берг?л?шеп танышып ?тик.
Китаплар к?рг?зм?сенн?н карап барыла.
Д?реслекл?р, ?д?би китаплар, ярд?мче китаплар: с?злекл?р, энциклопедиял?р,……
Укытучы. Балалар, мин сезг? х?зер бер сорау бир?м, игътибар бел?н ты?лагыз. Тыштан караса?, гади ?й кебек, л?кин анда яш??чел?р юк. ?й эченд? – кишт?л?рг? тыгызлап тезелг?н кызыклы китаплар. Бу ?й ничек атала?
Балалар. Китапхан?.
Китапхан?чег? с?з бирел?.
?ЫР: “КИТАП”
– Укучылар! ? м?селман д?ньясында и? затлы, и? кадерле, и? д?рес китап н?рс? ул?
– ?йе, Коръ?н китабы. Коръ?нне кулга алганда, кешене? кулы гына т?гел, ? к??еле ??м ?аны да чиста булырга, уйлары да тик яхшылыкка, д?реслекк? юн?лг?н булырга тиештер.
Укытучы. ? х?зер, укучылар, мин сезне бер китап бел?н таныштырырмын. Ул – “Кызыл китап”. ?ир й?зенд? куе урманнар, яшел болыннар, кыймм?тле ??нлекл?р, кошлар ??м ?семлекл?р саны елдан-ел кими бара. Табигать байлыкларын, аны? г?з?ллеген саклап калу ?чен безне? илебезд? зур эшл?р башкарыла. Шуны? бер мисалы – табигатьне саклау буенча “Кызыл китап” булдыру.
1 нче бала. Яшел китап, б?рхет китап,
Чыкты кызыл китап та.
Югалтуы м?мкин т?гел,
Анда барсы хисапта.
2 нче бала. ??нлеге д?, киеге д?,
?л?не д?, б???ге д?,
“Саклап калыйк”, – дип куелган
Игътибар ?з?ген?.
3 нче бала. Китаплар к?п. Бусы – кызыл.
Кызыл т?с юкка дим?.
Кызыл т?с сиск?ндер? д?,
Кызыл т?с “тукта!” ди д?.
4 нче бала. Дим?к, яш?р ?иребезд?
Х?лл?р бар шомланырлык.
Табигатьт?н ни алдык та,
А?арда ни калдырдык?
5 нче бала. Бар со?гы кат очкан кошлар,
Со?гы ч?ч?кле г?лл?р…
Килер буынга калырмы
Р?семд? ген? алар?
(Р. Ф?йзуллин)
Укытучы. “Кызыл китап”ка к?ртелг?н ??нлекл?рне, кошларны, балыкларны тоту, аулау, ?семлекл?рне ?з?, таптау закон нигезенд? тыела, кешел?р аларны саклау, ?рчет? ??м ?стер? ?чен кайгыртучанлык к?рерг? тиешл?р.
? монысы – “Х?тер китабы”. Бу изге китапта халкыбызны? горурлыгы, сагышы, й?р?к ?рн?е. ?рн?, ч?нки ??лак булган ка?арманнарны беркайчан да кире кайтара алмыйсы?. Горурлану хисе, ч?нки алар дошман алдында тез ч?км?г?нн?р, чын фидакарьлек к?рс?теп, ?и?еп чыкканнар. Бик к?п кан, к?з яше т?гелг?н, озакка сузылган 4 ел… Л?кин халык ?з-?зен аямаган, к?р?шк?н. “Барысы да фронт ?чен, барысы да ?и?? ?чен!” Бу лозунг солдатны? коралына ?верелг?н. Татарстанны? 560 ме?н?н артык улы ??м кызы туган илне сакларга китк?н. Аларны? 250 ме?н?н артыгы кире ?йл?неп кайтмаган, сугыш кырларында ятып калган. Дошманга каршы сугышларда к?рс?тк?н батырлыклары ?чен 200 д?н артык якташыбызга Советлар Союзы Герое исеме бирелг?н. 29 сугышчы Дан орденыны? тулы кавалеры булган.
Халык х?тере – м??гелек. “Х?тер китабы”- ка?арман-
нарны? исемн?рен м??гел?штер?че ??йк?л. Анда сугыш кырларында ??лак булган, х?б?рсез югалган, яралардан ?лг?н якташларыбыз турында м?гъл?мат тупланган.
Бу китап – туган ?ирне? азатлыгы ?чен башларын салган Татарстан уллары ??м кызларыны? якты ист?леге алдынды я?а буыннарны? баш ию билгесе. ?йд?гез, без д? сугыштан ?йл?неп кайта алмаган якташларыбызны 1 минут тын калып, иск? алыйк.
Р?хм?т Сезг?, ис?н калганнар!
Х?терд? Сез, ??лак булганнар!
(1 минут тынлык.)
1 нче бала. ?ыр китабы булган кебек,
Булсын “Х?тер китабы”.
Ч?нки кылган батырлыкны?
Юктыр бер д? хисабы.
Онытмыйк сугыш елларын
Авыр югалтуларны.
“Х?тер китаплары” язып,
Барлап бар туганнарны.
(Ф. К?римова)
Китапхан?че. Китаплар… Китаплар сезен серле д?ньяга алып керерл?р. Алар сезг? белемле, ?д?ле, акыллы, тапкыр булырга ки??ш бирерл?р. Хезм?т с?юч?н, к?рк?м кеше булып ?с?рг? ярд?м ит?рл?р. Сезне туган илне с?ярг?, хезм?т яратырга, авыр вакытта югалып калмаска ?йр?терл?р. Авырлыклар килг?нд? ярд?м кулы сузучы, адашканда юл к?рс?т?че, я?а у?ышларга рухландыручы ул китаплар.
Туган телен яраткан,китапка х?рм?т бел?н караган бала гына белемле, а?лы, ?д?пле, т?рбияле, к?рк?м кеше булып ?с?. Без сезне? шундый кеше булып ?с?егезг? ышынабыз!
Д?нья бел?н танышулар
Башлана китаплардан.
?ти-?нил?р тормышка
Китап тотып атлаган.
Авыр сугыш елларында
Солдат катомкасында
Китап атакага барган,
Керг?н бомба астына.
?лифбадан х?реф танып,
Белем алып ?зен?,
Гагариннар чиксезлект?н
Караган ?ир й?зен?.
?т?р еллар…
Алда юллар…
Сине? тормыш юллары?.
Телим кулы?да ??р к?нне
Яхшы китап булганын.
Китап бел?н дус ик?нсе?,
Бер шатлык, бер ямь бит ул.
Айлык, к?нлек кен? мени,
Гомерлек б?йр?м бит ул!